Fjallabaksleiðin

Einu sinni fór ég út í smók með Michael Hardt, sem er með doktorspróf í Ezra Pound, og ég spurði hvort það væri í lagi að fíla Ezra Pound þótt Pound væri fasisti og Hardt sagði „já, ljóðin hans“. En bætti svo við að hann væri vondur hagfræðingur. Í gær kláraði ég ritgerð um framtíð bókmennta sem lauk á orðunum: „This makes me feel stuck in a hellish cycle of banality“. Þetta er auðvitað orðum aukið. Því fer fjarri að bókmenntir hreyfi ekki við mér eða mér finnist þær ekki skipta máli – að þær skipti a.m.k. mig ekki máli. En stór hluti af þeirri háfleygu orðræðu sem við viðhöfum um bókmenntir – hvort sem það er Íslandsstofa eða marxískir leshringir sem hafa orðið – krefst alls konar sjálfsblekkingarfimleika. Bókmenntirnar eru skorðaðar fastar á milli íhaldssamrar auglýsingavæðingar og alræðis akedemískra orðaleppa – og verða sjálfar stöðugt nostalgískari, sem heillar mig lítið. Ekkert af þessu þýðir svo að bókmenntirnar séu ekki færar um að skapa og tortíma veröldinni, jafnvel bæði í einu, og geri það ekki hvað eftir annað. Við ljúkum þessu á ljóði sem skapar og tortímir veröldum. Canto CXV eftir fasistann Pound. The scientists are in terror
and the European mind stops
Wyndham Lewis chose blindness
rather than have his mind stop.
Night under wind mid garofani,
the petals are almost still
Mozart, Linnaeus, Sulmona,
When one’s friends hate each other
how can there be peace in the world?
Their asperities diverted me in my green time.
A blown husk that is finished
but the light sings eternal
a pale flare over marshes
where the salt hay whispers to tide’s change
Time, space,
neither life nor death is the answer.
And of man seeking good,
doing evil.
In meiner Heimat
where the dead walked
and the living were made of cardboard.

Ég hef alltaf færri og færri skoðanir. Eða – ég hef í það minnsta á þessum skoðunum færri og færri orð. Deili ýmsu sem mér þykir vel skrifað en hugsa mig vel um áður en ég skrifa neitt (nýtt) sjálfur – eða tek einu sinni almennilega undir. Eyði jafnvel meiri tíma í sniðugheit en góðu hófi gegnir. Samt er internetið eiginlega komið að þolmörkum hvað sniðugheit varðar. Okkur er löngu orðið ljóst að við erum öll mjög sniðug. Við erum stöðugt að viðra okkur. Margt af því sem við segjum er afar mikilvægt. Margt af því sem er mikilvægt endurtökum við – lífið er einhvers konar fuglabjarg á meðan það varir. Það eru 63 einstaklingar á þingi og 320 þúsund manns í pontu á hverjum gefnum tíma. Að sinna sínum hagsmunum, sínum hugsjónum og sinni sjálfsmynd. Ég er í flóttamanna- og makrílkvótanefnd. Þú ert í kvenréttinda- og fallvatnaráði. Við stimplum okkur inn, látum af okkur vita, því annars hverfum við. Staðfestum þátttöku okkar í lýðræðissamfélaginu og eftir því sem við upplifum okkur máttlausari, eftir því sem heimurinn ryður sér þá leið sem hann kýs sjálfur að fara, án þess að spyrja okkur, því hraðar tölum við, því hærra, því meira. Og allt er það mjög mikilvægt. Það er einhver skekkja hérna en ég veit bara ekki hvað ég á að gera við hana.

Einu sinni bloggaði ég. Og þegar ég segi einu sinni meina ég „í 8 ár“ – þetta myndi fylla margar bækur (og minnst af því prenthæft). Fyrst á blog.central, svo á blogger.com og loks á norddahl.org. Ég bloggaði meira að segja á Smugunni um hríð. Það er allt meira og minna horfið. Ég hélt ég ætti afrit einhvers staðar – þegar ég tortímdi öllu á léninu mínu til að hreinsa út vírus – en svo var víst ekki. Stór hluti þess sem ég skrifaði er inni á Wayback Machine – alls ekki allt – og það er meira vesen að finna eitthvað tiltekið en svo að ég nenni því. Þetta er kannski ekki einsog að glata handriti – ég tók það talsvert nær mér þegar ég hellti á sínum tíma stórum latté yfir fartölvuna mína með rétt ókláruðu handriti að Hugsjónadruslunni (einmitt um svipað leyti og ég byrjaði að blogga); það reddaðist – en þetta er samt dálítið leiðinlegt. Í tæpt ár las ég til dæmis pólitískar skáldsögur og bloggaði um þær daglega; í nokkra mánuði bloggaði ég einhverju smáræði á finnsku á hverjum degi; ég hélt hversdagsdagbók í líklega 18 mánuði. Á Smugunni (sem er líka horfin) skrifaði ég reglulega um vinnuna við Illsku. Þarna birti ég líka afrit af svo til öllu sem ég skrifaði í aðra miðla. Fyrstu tvö árin var bloggið öðruvísi en það varð síðar – maður bjóst ekki við því að hver sem er læsi það og því leyfði maður sér að vaða meira á súðum. Einu sinni livebloggaði ég eigin sambandsslitum úr stofunni hjá stelpunni sem dömpaði mér. Ég skrifaði ýmislegt miður geðslegt um fullt af fólki, sem ég hefði áreiðanlega betur látið ógert. Andrúmsloftið var allt annað. Það var ekki búið að finna upp tillitssemina. Í öllu falli var ekki búið að kenna mér að beita henni. Ætli tillitssemin – og kurteisin – hafi ekki hafið innreið sína á internetið um svipað leyti og moggabloggið? Þegar verstu fávitarnir þar riðu fram á ritvöllinn var auðveldasta leiðin til að skilja sig frá þeim að hætta að blóta og djöflast – þeir eignuðust þar með transgressífari hluta internetsins og eiga hann að mestu enn. Fyrir nokkrum vikum opnaði ég svo þetta blogg. Ég ætlaði að nota það á svipaðan hátt og Illskubloggið – til að dokumentera eitthvað ferli, í þessu tilfelli meira biðina en sjálfa vinnuna. Ég kláraði sem sagt Heimsku og nú bíð ég. Ég er byrjaður á annarri skáldsögu og bíð*, er langt kominn með nýja ljóðabók og bíð og er alltaf að lofa sjálfum mér að ég muni einn daginn klára matreiðslubókina sem ég byrjaði á veturinn 2012-2013 – ég skrifa auk þess eitt og annað, á grein um Víetnam í næsta TMM og þarf að skrifa að minnsta kosti tvo fyrirlestra fyrir ráðstefnur í sumar – annan með yfirskriftinni „skipulag/röð hlutanna“ – á sænsku – og hinn á ensku með yfirskriftinni „changing the world through writing“ – ég finn ekki upp á þessu sjálfur. En ég bíð. Ég mun sjálfsagt halda áfram að minnast á Heimsku af og til en ég hef annars komist að þeirri niðurstöðu að það borgi sig ekkert að segja of mikið um þessa bók. Hún verður eiginlega bara að fá að útskýra sig sjálf. Hún er ekki einsog Illska – hún tekur einfaldlega ekki endalaust við. Ég ætla sem sagt samt að blogga hérna. Vonandi daglega. Í dag ljúkum við þessu á ljóði – fyrir bloggið, fyrir Heimsku og fyrir alla mína þýskumælandi lesendur. Bertolt Brecht, dömur mínar og herrar. Den Nachgeborenen

Ich gestehe es:
Ich habe keine Hoffnung.
Die Blinden reden von einem Ausweg.
Ich sehe.
Wenn die Irrtümer verbraucht sind
Sitzt als letzter Gesellschafter
Uns das Nichts gegenüber. Ef lesendur eiga íslenska þýðingu af þessu má endilega birta hana í kommentakerfinu. * Skáldsagan gengur undir þremur vinnutitlum: Níska, Handtaska og Sjálfstæðisbaráttabaska. (Djók!)

We all need to mark the enemies of security in order to avoid being counted among them … We need to accuse in order to be absolved; to exclude in order to avoid exclusion. We need to trust in the efficacy of surveillance devices to give us the comfort of believing that we, decent creatures that we are, will escape unscathed from the ambushes such devices set – and will thereby be reinstated and reconfirmed in our decency and in the propriety of our ways. Zygmunt Bauman – Liquid Surveillance

Í kjallara þessa hús mun eiga sér stað harmleikur í framtíðinni.

Ég veit ekki alveg hvers vegna, það var ekkert úthugsað og ég hugsa að ég leyfi því bara að vera óúthugsuðu, a.m.k. í bili, en ég ákvað fyrir mánuði síðan að næsta hálfa árið myndi ég bara lesa bækur eftir konur – kannski að hluta til vegna þess að þegar ég fór að hugsa málið þá voru flestir skallarnir þar (go figure) og listinn yfir það sem ég vildi lesa varð strax svo langur að það er borin von ég komist yfir nema brot af honum á hálfu ári. Og kannski að hluta til vegna þess að femínískar áherslur eru í móð og hver vill vera púkó. En þetta er sem sagt skýrsla 1/6 (ég les yfirleitt minna en þetta á einum mánuði, ég les frekar hægt). Station Eleven – Emily St. John Mandel, kanadísk – kláruð 28. mars Fín dystópía – ótrúlega „vel skrifuð“ í þeirri merkingu að mér fannst ég þurfa að ryðja mér í gegnum hana, æsispennandi. En ég er ekki viss um að mér finnist nú, mánuði síðar, að hún hafi skilið mikið eftir sig. Einhvers konar ebóla hefur þurrkað út bróðurpartinn af lífi í heiminum; leikflokkur ferðast um í norður-ameríku og sýnir Shakespeare, fólk gerir sér sveitarfélag á flugvelli, drengur elst úr grasi og verður illyrmislegur heimsslitapredikari, einu sinni var frægur leikari í kanada og allt tengist þetta með hætti sem útskýrist smám saman (en virðist svona eftirá hafa verið bara hálfpartinn út í loftið; í það minnsta segja tengingarnar mér ekki neitt, nema að þær séu til staðar). We are all completely beside ourselves – Karen Joy Fowler, bandarísk – kláruð 10. apríl Ég var alltof lengi að lesa þessa. Sögumaðurinn er óðamála – það er beinlínis karaktereinkenni, hún getur ekki haldið kjafti – og það smitast auðvitað út í stílinn sem verður dálítið bla bla bla og maður missir fókus. Og hún leysist nokkrum sinnum upp í frekar miklar predikanir (feminískar annars vegar og dýraverndunar hins vegar). En sagan, sem fjallar um konu sem ólst upp með sjimpansa (þær voru aldar upp einsog systur) fyrstu fimm ár ævinnar sækir á mann og er, þegar allt kemur til alls, miklu kraftmeiri en Station Eleven, þótt hún sé ekki jafn „vel skrifuð“, ekki jafn hnökralaus. Paradise of the blind- Duong Thu Huong, víetnömsk – kláruð 15. apríl Mig minnir að ég hafi skrifað aðeins um The Zenith á Starafugl – en hún fjallaði um síðustu daga Ho Chi Minh (og fleira). Þessi fjallar um tvær fátækar mæðgur í úthverfi Hanoi og er í aðra röndina klassísk örlaga/kynslóða/fjölskyldusaga – mamman er götusali sem vill að dóttir sín verði eitthvað meira, en ýmislegt stendur í veginum, ekki síst hún sjálf, en líka hefðirnar, þrjóskan, hinar sósíalísku hugsjónir, skyldur við aðra fjölskyldumeðlimi, hégóminn og jafnvel eitthvað „vestrænt“ andrúmsloft – allt rekst á. Dapurleg bók en falleg. Rilke Shake- Angelica Freitas, brasilísk – kláruð 16. apríl. Rilke Shake er ljóðabók – þýdd af Hilary Kaplan, sem verður eiginlega að koma fram því stór hluti verksins byggir á alls kyns orðaleikjum, orðahljóðum og fíflalátum (ég skil ekki portúgölsku en útgáfan er tvímála svo maður getur borið saman). Bókin fjallar um ídentítet og kynferði, tungumál og fegurð, og svo bókmenntahefðina – sem hún fer með einsog þá hlægilegu dásemd sem hún getur verið. Bright-sided: how the relentless promotion of positive thinking has undermined America – Barbara Ehrenreich, bandarísk – kláruð 18. apríl Þessi bók gengur ekki síst út á að gera lítið úr sjálfshjálpariðnaðinum og gerir það bæði með góðum og slæmum rökum – þessi bransi virðist svo sannarlega hálf sturlaður eftir lesturinn (og maður hugsar oft til þess offlæðis af jákvæðum „skilaboðum“ sem Facebookvinir manns flytja manni; já og hugmyndarinnar um „safe space“ – jákvæðnirúmið – sem kemur þó hvorugt til tals). Gallarnir eru helst í því fólgnir að hún endurtekur mikið af þeim skyssum sem sjálfshjálpargúrúarnir gera sjálfir, ekki síst því að rugla saman jákvæðri hugsun, velgengni, hamingju og ótal öðrum hugtökum einsog það sé allt sami grauturinn (en það er hugsanlega ekki hægt að takast á við þessi illskilgreindu konsept öðruvísi en að nota þau einsog þau koma af kúnni – annað myndi bara enda úti á túni). Delta of Venus – Anaïs Nin, kúbönsk-amerísk-frönsk – kláruð að 3/4 hlutum líklega 20. apríl (ég sé að ég hef gleymt að nótera það hjá mér). Ég sem sagt kláraði hana ekki. Hún var mjög áhugaverð framan af en svo bara bleee. Þetta er smásagnasafn, erótískt, að sögn skrifað eftir pöntun óþekkts auðkýfings, og því fylgir formáli höfundar sem ég var ósammála þar til ég var búinn að lesa þessa 3/4 bókarinnar. Hún altso heldur því fram þar að auðkýfingurinn hafi hálfpartinn rænt þau gleðinni af erótíkinni með því að strípa hana niður í kynlífslýsingar, með því að svipta sögupersónurnar öllu öðru en þessum löngunum sínum, því erótíkin sé bara gleðileg í samhengi sínu. Eitthvað þannig. Nú eru það kannski ýkjur, en 400 blaðsíður eru í það minnsta of stór skammtur af þessu – mér fannst mjög gaman og áhugavert að lesa fyrstu 100 síðurnar, en eftir 300 síður var þetta bara einsog að plægja sig í gegnum símaskrána og ég gafst upp. Það er reyndar áhugavert að næstum allt þarna, sem Nin skilgreinir sem erótík, yrði aldrei kallað annað en svæsnasta klám í dag – og oft á tíðum ofbeldisklám, nauðgunar/þvingunar fantasíur, sifjaspell og alls kyns pína (sem var oft líka fólgin í því að fólk fékk ekki að uppfylla þrár sínar fyrren seint og um síðir, ef þá nokkurn tíma). Miklu verra en nokkuð sem má finna í 50 skuggum, eða Fantasíubókinni. Sense and sensibility – Jane Austen, ensk – kláruð 24. apríl Þetta var einsog að detta í slúðurtunnu. Og minnti mig oft á Íslendingasögurnar, eiginlega – fólk fast í einhverjum hefðum að reyna að stýra sér leið í gegnum afskaplega flókna pólitík án þess að glata fjölskylduheiðrinum (og helst græða peninga). Samræðurnar voru dásamlegar og ég flissaði mikið, en ég missti líka þráðinn stundum og fannst oft einsog allt héti þetta fólk sama eftirnafninu („þessir karlar heita allir Þorgeir!“ var algengasta umkvörtunin þegar ég las íslendingasögur í skóla). Mikill „yndislestur“ einsog heitir. Það sló mig að þrátt fyrir að enginn ynni svo mikið sem eitt einasta handtak alla bókina (en allir hefðu miklar áhyggjur af tekjum sínum, sem guð einn veit hvar þeir fengu) þá var enginn frjáls, enginn gat farið og gert það sem hann vildi. Konurnar sátu mest kyrrar og karlarnir þeyttust um til að uppfylla „skyldur sínar“. Og ég fór að hugsa upp úr því hversu algengt það er að fólk vinni ekki neitt í bókum. i will never be beautiful enough to make us beautiful together – Mira Gonzalez, bandarísk – kláruð 24. apríl Önnur ljóðabók. Nei ég meina fyrsta ljóðabók. Fyrsta ljóðabók hennar, önnur ljóðabókin sem ég les í mánuðinum. Mira Gonzalez er nýjasta stjarnan í bandarískum ljóðaheimi og ég hef verið lengi á leiðinni að lesa þessa bók. Hún er fædd 1992 (!!!) og er stjúpdóttir bassaleikarans í Black Flag. Bókin er alveg skelfilega dapurleg – eða bara þunglyndisleg, alveg ógeðslega þunglyndisleg, en á sama tíma kímin og jafnvel glöð, og það án þess að verða nokkurn tíma skjálfandi hysterísk, einsog oft verður raunin þegar depurðin og fíflalætin mætast. Ég kláraði hana bara áðan og á eftir að lesa hana nokkrum sinnum – líkt og reyndar Rilke Shake, ljóðabækur eru yfirleitt í „umferð“ hjá mér í einhverjar vikur, liggja á borðum og við klósett og hér og þar, áður en þær fara upp í hillu (og fara svo iðulega aftur í umferð annað veifið).

„Þetta hús“ spilar mikilvæga rullu í Heimsku. En í framtíðinni verður „þetta hús“ miklu stærra.

Þetta hús kemur talsvert við sögu í Heimsku. En þar verður ekki lengur rækjuverksmiðja.

These days, insecure in our relationships and anxious about intimacy, we look to technology for ways to be in relationships and protect ourselves from them at the same time. – Sherry Turkle, Alone Together: Why We Expect More from Technology and Less from Each Other

Þar sem engar vitranir eru týnir fólk áttum. Orðskviðirnir, 29:18