Fjallabaksleiðin

Höfundurinn og verk hans eru eitt, It’s my life. Hann á helst að ganga svo nærri sjálfum sér að ekkert er eftir, svo mætir hann í viðtöl eins og sprungin blaðra, algerlega tæmdur, spyrillinn situr fyrir framan hann alveg gáttaður, honum dettur ekkert annað í hug en þetta: Þú hlýtur að vera algerlega úrvinda eftir að hafa komið þessu á bók! Og höfundurinn, loftlaus og aðframkominn, muldrar upp úr eins manns hljóði: Ég skrifaði bókina því hún rímar svo vel við tímana. Bókmenntirnar þrá nú flóðlýsinguna, hættan er sú að þær samlagist okkar athyglisóða samtíma í stað þess að veita viðnám, og hvernig er þá komið fyrir hugarfarinu og sálinni, svo vitnað sé í þann sem ekki má nefna. Eiríkur Guðmundsson skrifar á Víðsjárvefinn | RÚV :

Hlutir sem ég er orðinn þreyttur á að tjá mig um (í engri sérstakri röð): Kjaramál. Stjórnmál. Menningarpólitík. Hlutir sem ég myndi gjarna vilja tjá mig meira og betur um (í engri sérstakri röð): Fagurfræði.

Það sem er sérstakt við Heimsku er að það er fjallað um þessi mál af nærgætni og án þess að samfélagið sem slíkt sé dæmt. Það skín út úr rödd sögumannsins að þessi þörf fyrir athygli sé mannleg og að mörgu leyti eðlileg og lesandanum er aldrei sagt að hann eigi að breyta háttum sínum eða hvernig hann ætti að hegða sér í staðinn. Þetta bætir mörgum lögum af túlkunarrými við textann og gerir frásögnina að flóknu samspili persóna, samfélags, sögumanns og lesenda. Heimska er vel unnin, góð og áhugaverð bók sem óhætt er að mæla með. Hildur Ýr Ísberg skrifar um Heimsku fyrir Sirkústjaldið

Further, let us consider the opinions of men and women of the landed gentry, the opinions of schoolgirls, the narrow-minded opinions of minor office clerks, the bureaucratic opinions of high officials, the opinions of lawyers in the provinces, the hyperbolic opinions of students, the arrogant opinions of little old men, and the opinions of journalists, the opinions of social activists as well as the opinions of doctors’ wives, and, finally, the opinions of children listening to their parents’ opinions, the opinions of underling chambermaids and of cooks, the opinions of our female cousins, the opinions of schoolgirls – a whole ocean of opinions, each one defining you within someone else, and creating you in another man’s soul. It’s as if you were being born inside a thousand souls that are too tight fitting for comfort. Witold Gombrowicz – Ferdydurke

A proponent of libertarian communism, Saramago was criticized by institutions such as the Catholic Church, the European Union and the International Monetary Fund, with whom he disagreed on various issues. An atheist, he defended love as an instrument to improve the human condition. José Saramago – Wikipedia, the free encyclopedia

Ég kom til Reykjavíkur upp úr hálftvö eftir miðnætti í fyrradag og fékk að gista hjá Ásthildi og Juan. Svaf í sjö tíma, fékk kaffi hjá Ásthildi, gaf henni Heimsku og rauðvín, spjallaði dálítið og fór svo á fund sem ég veit ekki hvort ég má tala um, en snerist sem sagt um að kanna möguleikann á því að kvikmynda Heimsku (þetta var ekki Balti, en samt alveg legit og impónerandi og flatterandi). Síðan stökk ég upp í leigubíl og fór upp í Odda, þar sem ég las fyrir starfsmenn í hádegismatnum og fékk að borða „strangheiðarlegan fisk“ einsog Stefán Hrafn Hagalín orðaði það áður en hann skutlaði mér niður á Mokka („Það klisjulegasta sem ég geri þennan mánuðinn: að skutla ljóðskáldi á Mokka!“) þar sem ég átti fund með Gunnari Smára Egilssyni um menningarfjölmiðlun á Íslandi. Ég er byrjaður að safna hlekkjum hérna hægra megin (frá mér séð!) yfir menningarsíður. Ég sleppi úr þeim fjölmiðlum sem eru ekki með sérstaka undirsíðu fyrir menninguna – þar með er enginn Kjarni (sem er varla með neina menningarpressu), engin Stund (sem flokkar krítík undir „skoðun“) og enginn Moggi (sem flokkar menningu undir „fólkið“ og birtir ekki krítík á netinu). Þetta er auðvitað hálfdautt, þannig lagað, sérstaklega krítíkin. „Faglegu“ umfjöllunina vantar (að jafnaði) annað hvort dýpt eða andríki og almenna umfjöllunin er einfaldlega of „almenn“ – nær ekki að draga fram hið áhugaverða og fáir sem skrifa hressandi texta um menningarmál. Jakob Bjarnar hristir stundum aðeins upp í hlutunum – meira í menningarfréttamennsku en krítík – og lætur síðan einsog hann sé til skiptis krossfestur af menningarelítunni og ritstjórum sem hafi í krafti stórkostlegustu nútímatækni lestrartölur sem sýna að „enginn lesi menningarumfjöllun“ (les: enginn lesi þá menningarumfjöllun sem blöðin birta, og skal kannski engan undra). Og sic transit gloria og það allt saman. Auðvitað er margt ágætt gert og bla og bla, það vita allir – en allir, eða velflestir, vinna þessi menningarverk í framhjáhlaupum, með hálfri slakari hendinni og þykjast fá litlar þakkir fyrir – og núorðið, á tímum sem bjóða ekki upp á dýpri og merkingarbærari samskipti en lækið, sækist fólk bara eftir þakklæti og enginn sækist eftir respekt (mikið af þeirri krítík sem birtist þessa dagana er þess eðlis að maður spyr sig hvort hvorki gagnrýnandinn né miðillinn hafi nokkra sjálfsvirðingu). Áður en ég settist niður með Gunnari Smára í gær hélt ég að lykillinn væri einfaldlega peningar. Að ritstjórn þurfi að eiga pening til að greiða gagnrýnendum (frekar en t.d. að hún sé unnin á korteri innanhúss af blaðamönnum sem eru að fylla upp í rýmið kringum auglýsingarnar, einsog er lenska) – svo ritstjórn geti leyft sér að hafna, krefjast breytinga, svo gagnrýnendum finnist þeir einhvers metnir. En eftir fundinn – og þetta var líklega ekkert sem GS sagði, ég skal a.m.k. ekki eigna honum það – fór ég að velta því fyrir mér hvort þetta snerist ekki heldur um sjálfsvirðingu þeirra sem skrifa. Og að maður sé fær um að hafa sjálfsvirðingu og vinna verk vel af hendi án þess að manni sé greitt fyrir það. Þetta þýðir auðvitað ekki að maður eigi ekki að fá greitt – menningarfjölmiðlun á Íslandi er alltof illa greidd, það er skandalöst. En ég held hún verði heldur ekki vel greidd eða verðmæt fyrren einhver fer að sinna henni öðruvísi en sem uppfyllingarefni eða hliðarhobbíi. Annað sem sló mig og við hefðum kannski betur náð að ræða eitthvað – við ræddum hvernig listamenn hefðu farið á þennan handverksstað, til að mæta netinu, selja vínil og handsaumaðar bækur og svona – hvort leið menningarfjölmiðlunar væri kannski einmitt fólgin í einhverju slíku. Nostalgísku menningartímariti. Vikulegri og fallegri Lesbók sem fólk gæti keypt í áskrift og lægi frammi á kaffihúsum. Annars finnst mér almennt einsog trúin á bókmenntirnar fari þverrandi – kannski er það út af þessum frakklandsheimsóknum mínum, þeir taka bókmenntum svo alvarlega, frakkarnir, og hluti af því er að leyfa sér einfaldlega að vera tilgerðarlegir með það – háfleygir eða intellektúal, væmnir og rómantískir, en gefa aldrei neinn afslátt, eru passjóneraðir lesendur og höfundar. Á Íslandi nennir enginn að vera passjóneraður, það er svo mikið návígi, hætt við að maður slái einhvern óvart utan undir ef maður fer að baða út höndunum. Ekki þar fyrir að þetta er kannski ekki íslenskt, meira norrænt – við köllum það kaldlyndi en líklega er það meira spéhræðsla og hugleysi. Eftir fundinn á Mokka fór ég út á Reykjavíkurflugvöll og flaug heim. Mér sýndist ég sjá Ragnar Sólberg á flugvellinum, en ég er ekki alveg viss, í öllu falli var Venni (Hemmi Hressi) þarna að fylgja fjölskyldunni í flug en varð sjálfur eftir. Flugvélin fór Djúpið á lágflugi, stímdi undir skýjabakka sem flugu sífellt lægra og lægra svo flugvélin þurfti á endanum að fara upp fyrir þá (nú eða stinga sér í sjóinn). Okkur var hótað að nú yrði snúið við, fjörðurinn væri lokaður, sem var fáránlegt eftir að hafa séð Arnarnesið í seilingarfjarlægð, en eftir einn kortershring var hægt að stinga sér á milli tveggja hnoðra og lenda. Og allir dæstu af kátínu. Ég fór í Bónus, dreif mig heim og eldaði kvöldmat (spagettí með pestó, salat og gufusoðið brokkólí, ásamt hvítlauksbrauðum), fékk síðbúna feðradagsgjöf (hlaupasokka) og eftirrétt („sænska lengju“ úr félagsbakaríinu) áður en ég las fyrir börnin (Sólbjörtu Valentínu fyrir Aram og Tumi bakar fyrir Aino). Eftir að þau sofnuðu spjölluðum við Nadja svolítið og horfðum síðan á The Killing. Þegar við ætluðum að fara að sofa uppgötvaði ég að ég hafði gleymt Calvino heima hjá Ásthildi og Juan – eða uppgötvaði a.m.k. að hún væri horfin – og las Things Fall Apart grátandi af söknuði þar til ég sofnaði. Ekki að hún hafi ekki verið fín en Calvino er bara svo magnaður.

Ég las ekkert í gærkvöldi. Lá bara í rúminu í þessu fáránlega lúxus-atelier og glápti á Bojack Horseman og ofurhetjuþætti á Netflix. Fram eftir öllu. Tók mér að vísu tveggja tíma pásu til að skæpa við Hauk Má, sem er alltof sjaldgæft. Síðan svaf ég. Og vaknaði. Skæpaði við Nödju og börnin – það er feðradagurinn, sem er stærra og meira mál í Svíþjóð en á Íslandi, hér eru blöðin full af einhverjum vangaveltum um hvað „kúltúrpabbinn“ vilji í feðradagsgjöf. Og svo framvegis. Happaþrenna fyrir pabba. Prinsessuterta fyrir pabba. En pabbi er í Svíþjóð og svíarnir hans eru á Íslandi. Svo við skæpuðum á meðan ég borðaði morgunmat (egg og brauð með kæfu) og þar til Nadja þurfti að drífa sig út á kajak og ég fór út að hlaupa í Skärhamn. Ég át kjúklingalegg í hádegismat og stökk svo upp í rútu til Stenungsund, síðan frá Stenungssund til Gautaborgar og frá Gautaborg til Landvetter-flugvallar, þar sem ég sit aftur á Joe & the Juice (þetta er að verða dýrkeyptur ósiður, þessir sjeikar). Á morgun les ég upp úr Heimsku í Odda. Ætla síðan að hitta mann til að ræða menningarumfjöllun. Og hugsanlega reyna að ná á konu sem vill ræða við mig um bíó og Heimsku og framtíðina.