Author: Eiríkur Örn Norðdahl

Ég las fyrirsögn í vikunni, sem spurði hinnar kunnuglegu spurningar hvort peningar gætu skapað hamingjuna. Þetta var sennilega í DN – og niðurstaðan, sýndist mér á undirfyrirsögn (ég las ekki greinina), var að þeir hefðu sannarlega eitthvað með hamingjuna að gera en sambandið þarna á milli væri samt flókið. Það sem kom upp í huga mér, og sosum ekki í fyrsta sinn en í fyrsta sinn í svolítinn tíma, var hvort að hamingjan væri markmið í sjálfri sér. Og hvort það væri þá í framhaldinu hugsanlegt að maður vildi heldur vera ríkur en hamingjusamur, ef valið stæði á milli þessara tveggja valkosta? Gæti maður heldur viljað vera grannur en hamingjusamur, hraustur en hamingjusamur – eða, einsog sænski tónlistarmaðurinn Kjell Höglund – heldur vera fullur en hamingjusamur? Af hverju einblína svona margir á hamingjuna sem sitt æðsta markmið? Ég er að lesa (trigger warning!) Harry Potter fyrir börnin. Aino var of lítil til að skilja þegar Nadja las þetta á sænsku fyrir þau, og Aram hefur ekkert á móti því að heyra þetta aftur, og þess vegna les ég bækurnar nú á íslensku. Ég las á sínum tíma tvær og hálfa – þegar ég bjó heima hjá vinkonu minni Söru Riel í nokkra daga 2003, hún átti þær bækur sem þá voru komnar, en þegar ég þurfti að fara var ég ekki lengur með neinar Harry Potter bækur og saknaði þeirra í sjálfu sér engin ósköp þótt það hafi verið rúllandi fart á söguþræðinum. En þetta er gaman núna, gaman með börnunum. En það var ekki það sem ég ætlaði að tala um heldur hitt að í fyrstu bókinni er spegill sem sýnir manni það sem maður þráir innst inni. Harry Potter sér t.d. foreldra sína og stórfjölskyldu – það sem hann á ekki í lífinu. Ron sér sjálfan sig sem fyrirliða Quidditchliðs. Dumbledore skólameistari orðar það svo að ef fullkomlega hamingjusamur maður liti í spegilinn sæi hann ekkert nema sjálfan sig. Af því hann skortir ekkert – eða hefur í öllu falli sigrast á löngunum sínum og þrám. En langar mann að vera þannig maður? Langar mann að þrá ekkert? Fyrir hvað – hugarró? Er það öll hamingjan? Burroughs hafði miklar áhyggjur af því þegar Ginsberg og Kerouac voru að dufla við búddismann á sínum tíma. Hann sagði enga andlega geldingu verri en hið búddíska jafnvægi. Og þá er ágætt að hafa í huga að Burroughs var langt leiddur heróínsjúklingur sem gat setið allan daginn og starað á skóinn sinn meðan hann beið þess að langa aftur í heróín. En hann langaði þó í eitthvað … Óhamingja getur sannarlega verið lamandi. En mér finnst einhvern veginn einsog ef maður sigraðist á henni fyrir fullt og allt gæti maður allt eins bara hengt sig. Til hvers að spila leik sem maður er búinn að vinna? Annað sem ég hugsaði um í vikunni og tengist þessu er að það rann upp fyrir mér að sennilega höfum „við“ (hvítir miðstéttarvesturlandabúar) aldrei í mannkynssögunni verið betri í að leysa og koma í veg fyrir tráma. Aldrei verið jafn meðvituð um lausnirnar. Við höfum aldrei fylgst jafn vel með skúmaskotum samfélagsins, aldrei gert jafn margar varúðarráðstafanir – frá öryggisbeltum til covid-gríma til reykingabanna (sums staðar er jafnvel farið að svipta bari áfengisleyfinu ef þeir afgreiða „sjáanlega drukkið fólk“). Aldrei talað jafn mikið um tilfinningar okkar, hvert við annað og við sérfræðinga, aldrei knúsað hvert annað jafn mikið, aldrei verið jafn lítið meðvirk (jafn mótvirk?), aldrei lifað jafn heilbrigðu lífi, aldrei átt jafn margar lausnir við því sem hrjáð getur nokkurn mann, aldrei átt jafn hægt með aðgang að hátækni-geðlyfjum eða annars lags fantastískum lækningameðulum. Aldrei átt jafn auðvelt með að „uppfylla pótensjalið“ okkar – láta drauma okkar rætast. Aldrei unnið jafn lítið, eða jafn gefandi starf (þeim störfum sem við nennum ekki að vinna hefur að mestu verið útvistað). Aldrei þurft að leiðast jafn sjaldan. Og samt – skilst mér – líður fólki mælanlega verr, ef það er spurt. Fólk metur andlega líðan sína verr núna en það gerði fyrir 20-30-40 árum síðan. Það upplifir meiri kvíða, meiri vanlíðan – það er bugaðra. Svo maður þarf kannski ekki að hafa neinar áhyggjur af þessu með að maður verði svo hamingjusamur að maður neyðist til að hengja sig. Ég velti því reyndar fyrir mér hvort svona geti verið relatíft. Dæmisaga: Einu sinni fyrir langalöngu var ég á tapas-bar með vinum mínum – Nýhilistum, aðallega – og einhverju liði sem einn okkar vann með og hafði dregið okkur þangað. Einn okkar var á kafi í ananda marga og hinu andlega – settist mörgum sinnum á dag til að hugleiða – og var á mjög ströngu mataræði, borðaði hvorki kjöt né fisk auðvitað, en ekki heldur lauk eða sveppi og eitt og annað sem sagt var að væri í raun „lyf“ en ekki „matur“ – of pótent til þess að neytast á daglegum basis. Við hin sturtuðum öllu sem við gátum ofan í kokið á okkur, og fögnuðum því ef það var pótent – og fannst það yfirleitt ekki nógu pótent bara. Allavega og nema hvað. Jóginn okkar var hungurmorða þegar hann kom og hitti okkur og hafði ekki efni á mat þarna (frekar en við hin, að frátöldum vinnufélögunum) en fékk sér teskeið af tapenaði á brauð, sem stóð á borðinu, til að seðja sárasta hungrið. Skömmu síðar fór hann heim og við hin fórum á haugafyllerí, sennilega það fjórða eða fimmta þessa vikuna, á einhverjum talsvert ódýrari stað en þessum tapasbar. Daginn eftir heyrði ég í þessum vini mínum sem lá þá flatur út af. Honum hafði byrjað að líða illa um það leyti sem hann fór heim og var nú veikur. Hann hafði hringt á veitingastaðinn og fengið að vita að það voru ansjósur í tapenaðinu. Brimsalt eitur úr dýraríkinu. Og nú gat hann ekki staðið á fætur af ógleði. Hann var vel að merkja sá eini í hópnum sem var sjáanlega timbraður eftir þetta kvöld. Á endanum verður fólk auðvitað háð hinu pótenta eitri og verður ekki veikt af því heldur veikt af því að fá það ekki. Svona einsog maður fær höfuðverk af kaffi. Ég veit reyndar ekki hvort það á við um ansjósur líka. Kannski höfum við hingað til verið háð harmi og tráma og erum í fráhvörfum. Eða kannski erum við bara vælin og full af sjálfsvorkunn til þess að hafa eitthvað til að breiða yfir sektarkenndina yfir vellystingunum sem við lifum í á meðan ógæfusamara fólk saumar skóna okkar og skrúbbar almenningsklósettin. Eða bæði. *** Blúsplata vikunnar er Juju Claudius með The Chatham Singers. Platan er frá 2009 og á bakvið nafnið er enginn annar en Nýhilvinurinn, ljóðskáldið og tónlistarmaðurinn Billy Childish, sem kom til Íslands á fyrstu ljóðahátíð Nýhils, 2005. Á styrk frá Seglagerðinni Ægi (mig minnir reyndar að það hafi verið hluti af samkomulaginu að ekki yrði gefið upp hver styrkti komu Childish – ég lít svo á að samkomulagið hafi fyrnst). Þetta er blús með pönkívafi – hrátt og skemmtilegt. Lagið sem ég ætla að velja er fyrsta lag á hlið tvö – Evil Thing.

Björn Halldórsson rithöfundur spurði á dögunum um „gateway“-plötur twitter-fylgjenda sinna. Spurninguna orðaði hann svona: Hver var ”gateway” platan ykkar? Fyrsta platan sem lét ykkur taka harkalega beygju inn á ókannaðar slóðir á jaðrinum (hvað sem það nú er), þannig að þið áttuð aldrei afturkvæmt á beinu brautina? Auðvitað eru milljón leiðir til þess að svara þessari spurningu. Sá sem hlustar á tónlist fer eðli málsins samkvæmt upp og niður alls kyns rangala. Fyrsti tónlistarmaðurinn sem ég man eftir því að hafa vitað hvað hét og „haldið upp á“ var Phil Collins – og um svipað leyti Elton John. Svo komu Elvis og rokkplötusafnið hans pabba – Bill Hailey, Buddy Holly, Chuck Berry. Þá er ég svona 7-8 ára líklega. Níu, tíu og ellefu voru Michael Jackson árin (ég var kallaður Eiki Jackson í barnaskóla). Svo kom Iron Maiden sirka 1990.  Unglingsárin hjá mér fóru í Maiden og yfir í annað þungarokk – mest Metallicu, AC/DC og Guns – þaðan í blúsrokk og hipparokk, þaðan í thrash og dauðarokk og úr dauðarokkinu beint í Robert Johnson, Wes Montgomery og Django, úr þeim í Sly Stone og svo George Clinton og fönk, svo í Rage, Public Enemy og Ice-ana T og Cube. Svo kom alltíeinu Waits og hertók allt í mörg ár. Svo Eminem – og með honum Dre og Snoop sem ég hafði lítið hlustað á. Árin þar á eftir – miður þrítugsaldurinn – var mjög skrítinn. Tók meðal annars rispu í „adult contemporary“ – John Cougar Mellencamp og svona. Blúsinn hefur svo smám saman orðið fyrirferðarmeiri á síðustu árum – og á hug minn allan þessi misserin. Þegar ég hafði velt spurningu Björns fyrir mér í smástund mundi ég alltíeinu eftir plötu sem ég heyrði snemma í lífinu og innihélt bæði þvottekta blús og lag eftir Tom Waits. Og leiddi að einhverju leyti inn í þungarokkið líka. Ef það er ekki gateway-drug – njólareykingarnar sem enda í heróínfíkn – veit ég ekki hvað er það.  Platan Freakshow með Bulletboys var nýkomin út þegar sveitin mætti á Brjótum ísinn tónleikana sem haldnir voru í Kaplakrika í júní 1991. Ég er þá tólf að verða þrettán og fékk að fara með litla bróður mínum, tíu að verða ellefu. Á tónleikunum léku auk Bulletboys, Quireboys, Slaughter, Artch (norsk þungarokkssveit með Eirík Hauksson í fararbroddi), Thunder og GCD. Poison átti að vera aðalatriðið en þeir beiluðu á síðustu stundu. Ég man ekki í smáatriðum neitt frá tónleikunum, annað en að það var fremur fámennt miðað við pláss – nokkur þúsund manns samt. Svo man ég að einhver gítarleikaranna benti eitthvað út í áhorfendahópinn og við Valur bróðir rifumst um hvorn okkar hann hefði verið að benda á.  Ég var alveg á barmi þess að vera unglingur sjálfur en ekki orðinn og fannst skrítið að vera innan um mikið af krökkum á mínum aldri (eða aðeins eldri) sem voru augsjáanlega drukkin, reykjandi og í sleik út um allt. Mig langaði mikið í það allt og fannst ég mjög vandræðalega lítill og barnalegur – og með litla bróður í eftirdragi að auki. Svo var líka eitthvað um að unglingsstelpur væru að vippa fram júllunum framan í rokkstjörnurnar á sviðinu og ég hafði ekkert séð mikið af svoleiðis. Í sem stystu máli má segja að maður hafi bæði verið á viðkvæmu mótunarskeiði, á barmi fallsins, og alveg gersamlega upptjúnaður til að taka á móti.  Marq Torien í vinstra horninu niðri fór fyrir strákunum í Bulletboys (sem voru allir í sama skækjubúningnum).  Ég man ekki hvort að ég eignaðist plötuna fyrir eða eftir tónleikana en ég á hana (á vínyl) og ég hlustaði mikið á hana þetta árið. Þótt ég kannist við öll lögin þegar ég heyri þau í dag get ég ekki sagt að ég „muni“ nema tvö þeirra og það vill til að það eru einu koverlögin á plötunni, fjórða og fimmta lag á hlið A. Ég hafði vel að merkja ekki hugmynd um að þetta væru koverlög og var ekkert að spá í það. Fyrir mér voru Hang on St. Christopher og Talk To Your Daughter bara Bulletboyslög. Það var enn hátt í áratugur þar til ég færi að hlusta eitthvað á Tom Waits (sem ég kannaðist bara við sem óhugsanlega hásan karl sem írskur kærasti stóru systur minnar hlustaði á) og nærri aldarfjórðungur þangað til ég færi að hlusta eitthvað á J.B. Lenoir. En þetta var áreiðanlega eitthvað gateway – hlið eitthvert út í bláinn. Fyrsta Tom Waits platan sem ég eignaðist var safnplatan Beautiful Maladies, 1998, og fyrsta lagið á henni er einmitt Hang on St. Christopher – sem er vel að merkja hreinn og beinn 12-bara-blús – og ég þekkti það auðvitað strax og ég heyrði það. Bulletboyslagið!  Ég kynntist Talk To Your Daughter sennilega bara í gegnum útvarpið – það hlýtur að hafa verið Robben Ford útgáfan frá 1988. En þetta er líka eitt af þessum lögum sem maður bara þekkir. Blúsklassíker sem allir hafa koverað. Ég hélt að kannski hefðu Blues Brothers tekið þetta en ég finn það ekki. Ég heyrði ekki orginalinn fyrren eftir að ég fór að hlusta á J.B. Lenoir sem gerðist ekki fyrren ég sá Wim Wenders myndina Soul of a Man. Og hann er ein af þeim síðari tíma uppgötvunum sem ég held mest uppá.

Það er allt heldur rólegt á menningarfrontinum. Ég er að lesa Palimpsest, sjálfsævisögu Gore Vidal, og hvorki gengur né rekur. Rétt búinn með fjórðung, held ég. Hún er að vísu í lengri kantinum en það er sama. Þetta er engin frammistaða. *** Kvikmyndaklúbbur barnanna horfði á Mr. Bean fer í fríið. Ég er ekki alveg viss hver valdi – annað hvort barnið, sennilega Aino. Hún og Vala vinkona hennar horfa víst mikið á Mr. Bean heima hjá Völu. Í þessari mynd vinnur Mr. Bean ferð til Frakklands. Ferðin fer auðvitað ansi spaugilega, honum reynist það ansi örðugt að komast á áfangastað en hann eignast líka góða vini á leiðinni og allt fer vel að lokum. Húmorinn er barnalegur og á að vera það – líka fyrir fullorðna. Mikið af geiflum og slapstick. Hluti myndarinnar er uppgjör við alvarlega kvikmyndalist – Willem DaFoe leikur tilgerðarlegan og sjálfsupptekinn leikstjóra sem gerir myndir með sjálfum sér, eftir sjálfan sig, og reynir að hafa sjálfan sig sem mest í rammanum meðan hans eigið voice-over fílósóferar ljóðrænt um erfiðleika tilverunnar. Þar má ímynda sér að Rowan Atkinson sé að reyna að koma einhverjum boðskap (eða beiskju) áleiðis. Grínistar eru auðvitað ekki alltaf teknir alvarlega enda vinna þeir beinlínis við að láta ekki taka sig alvarlega heldur létt – sérstaklega geiflugrínistar einsog Rowan Atkinson. Þetta hlýtur að vera erfitt. Svo er hitt auðvitað alveg satt að alvarleg list er ekki endilega merkilegri en óalvarleg og hún getur alveg jafn auðveldlega misheppnast – en það er ekki alltaf jafn augljóst. Maður veit að grínmynd er ekki fyndin vegna þess að maður hlær ekki – hlátur er tafarlaust viðbragð. Alvarlegri myndir sækja oftar í heilabúið á manni, eiga að vekja upp hugsanir, og maður veit oft ekki hvort er nokkuð varið í þær fyrren löngu seinna – þegar maður er búinn að ræða þær við fólk og spá og spekúlera svolítið, þegar maður veit hvort þær ofsækja mann eða hvort þær gleymast. *** Við Aram fórum á Spiderman: Far From Home í Cinemark bíóinu í City Mall. Borguðum extra fyrir hristisæti. Það gerði svo sem lítið fyrir upplifunina en var gaman að prófa. Myndin er undir meðallagi Marvelmynd. Plottið er þunnt og persónudramað er of mikil unglingamynd fyrir 9 ára strák og 41 árs karl. Og sennilega bara ekki einu sinni góð unglingamynd. Misterio er leiðinlegur vondi karl. Spiderman er of mikil gelgja og ekki nógu kjaftfor. Það er samt alltaf gaman að fara í bíó með Aram og við skemmtum okkur vel á meðan myndinni stóð (og honum finnst hún ábyggilega ennþá skemmtileg en hann er heldur ekki jafn mikill konnósör á þessa hluti ég snobbhænsnið pabbi hans). *** Við fórum á karókísjó í Tela. Það var dálítið spes. Þetta var utandyra og allir sátu við svið og horfðu beint fram einsog í leikhúsi. En það var enginn á sviðinu – þar var bara tjald með texta. Einhvers staðar í áhorfendahópnum var svo míkrafónn og manneskja að syngja og maður þurfti oft að litast um lengi áður en maður fann söngvarann. Lögin voru öll á spænsku og sennilega mörg hondúrsk. Ég þekkti ekki eitt einasta (enginn söng spænsku útgáfuna af Informer með Snow, sem virðist vera mjög vinsæl hérna þessa dagana). Söngvararnir voru ýmist frábærir eða hræðilegir, einsog gengur. Ég hef samúð með því – ég hef verið að æfa mig að syngja í sumar, ég kann ekkert að syngja en hef látið internetið sannfæra mig um að það geti allir lært þetta og mig langar að kunna að syngja. Ég hef einu sinni sungið í karókí – í partíi hjá Höllu Miu á Ísafirði af því Gunnar Jóns píndi mig til þess – og mér finnst það ekki auðvelt, ekki einu sinni blindfullur í fíflalátum. Ég syng nánast aldrei fyrir framan fólk en ég hef tekið upp nokkur myndbönd þar sem ég syng og spila og póstað á YouTube og það er einhvern veginn auðveldara. *** Kvikmyndaklúbbur fullorðna fólksins horfði á Paris, Texas eftir Wim Wenders við handrit eftir Kit Carson og Sam Shephard og tónlist eftir Ry Cooder. Harry Dean Stanton leikur Travis, mann sem hefur verið á eins konar „walk-about“ ferðalagi í fjögur ár þegar líður yfir hann í sjoppu í Texas og bróðir hans, Walt, leikinn af Dean Stockwell (Al í Quantum Leap) fær símtal um að hann sé fundinn. Walt og kona hans Anne (Aurore Clément) hafa alið upp son Walts og Jane (Nastassja Kinski), Hunter (Hunter Carson – sonur Kits) síðan þau hurfu bæði bæði. Myndin segir síðan söguna af endurkomu Walts í líf sonar síns – og lífið almennt, hann man lítið af því sem hefur gerst síðustu árin – og smám saman komumst við að því hvað varð þess valdandi að líf þeirra leystust upp til að byrja með. Þar koma miklar tilfinningar við sögu – vonleysi ungrar konu sem vill ekki verða móðir og eldri manns sem er að drepast úr afbrýðissemi og skömm yfir afbrýðissemi og því hvernig allar þessar tilfinningar bera þau ofurliði. Þetta ástfangna og lífsglaða fólk er skyndilega orðið reitt og hrætt og farið að meiða hvert annað – hann sennilega meira hana en hún hann. Á endanum springur allt í loft upp – nánast bókstaflega – og hún skilur drenginn eftir hjá mági sínum, stingur af og Travis fer á sitt walk-about. Þetta er ofsalega kraftmikil mynd. Harry Dean Stanton er dásamlegur í henni og í mjög gefandi hlutverki – hlutverk Nastössju Kinski er erfiðara viðfangs og hún fær miklu minni tíma á skjánum en hún gernýtir hverja sekúndu. Stockwell og Clemént eru líka fyrsta flokks. Ég verð lengi eftir mig af henni og hún ofsækir mig alla daga. Ég hugsaði mikið um það hlutverk listarinnar að auka manni meðlíðan. Þetta er oft sagt á tyllidögum og jafnvel vísað í rannsóknir – aðallega um að bóklestur auki manni meðlíðan, að fólk sem lesi eigi betra með að setja sig í spor annarra, sé síður dómhart og eigi betra með að finna til samúðar. Sögur – líka bíómyndir – veita okkur oft innsýn í veruleika sem við þekkjum ekki vel annars, gefa okkur færi á að finna til með fólki í öðrum sporum en okkar eigin. Þar mætti t.d. nefna alls konar minnihlutahópa – og alveg klárt mál að listin hefur spilað stóra rullu í að leysa upp margs konar fordóma og kúgun í þeirra garð (og á sitthvað eftir inni þar enn). En það er bara hluti jöfnunnar því sögur gera okkur líka ljóst hvað við eigum sameiginlegt með þeim sem lenda á refilstigum – auka samúð okkar með illmennum og gera okkur ljóst að þeir sem gera illt eru yfirleitt ekki illir í gegn. Það er mjög erfitt að finna sársauka illmennis – að finna skömmina – en ég held það sé líka mjög hollt. En það sló mig líka að kannski væri Paris, Texas að þessu leyti mjög ómóðins saga 2019 – þetta væri ekki æskileg innsýn á tímum þar sem fyrirgefningin og uppreistin og endurkoman þykja hálfgerð uppgjöf fyrir illskunni. *** Gítarleikari vikunnar er Molly Tuttle – hún er sturlaður pikkari. Ef þið ætlið að tékka á henni mæli ég frekar með live myndböndum af YouTube – allt „útgefna“ dótið er leiðinlega mikið pródúserað og hún er langbest „hrá“.

Rosalega er þetta hægur dagur. Þeir sem bíla um Skutulsfjörð þurftu að skafa rúðurnar í morgun. En það er mjög fallegt. Það verður svo fáránlega bjart í þessum firði stundum – hann liggur svo vel við sólu. Kannski ekki alla daga ársins en stundum. Svo er líka stilla. *** Ég byrjaði í morgun að hlusta mig í gegnum AC/DC katalóginn. High Voltage er fyrsta platan. Fyrsta lagið fjallar um hvað þetta verði mikill barningur – It’s a Long Way To the Top (If You Wanna Rock’n’Roll). Og þetta varð auðvitað mikill barningur og þótt þeir félagar hafi alltaf staðið keikir þá hafa þeir nú verið misvel metnir, af rokkurum og öðrum. *** Í tveimur tónlistarstjörnum hef ég heyrt fyrst í baði. Ég hlustaði á Óla Palla kynna fyrir mér Eminem – Mushrooms – í baðinu í Sundstræti og í sama baði heyrði ég fyrst T.N.T. með AC/DC, það var sennilega á MÍ-flugunni, menntaskólaútvarpinu sem var starfrækt í kringum Sólrisuhátíðina. *** Fyrsti söngvarinn í AC/DC – Dave Evans – var hrikalegur. Ég sem hélt að þeir hefðu bara verið með bestu söngvarana (Bon, Brian og Axl). Þessi Evans er svona einsog þriðja klassa Noddy Holder. *** Besta lagið á plötunni er Live Wire. *** Stóri bróðir Angusar og Malcolms – George Young – var heimsfrægur á undan þeim þegar hljómsveitin hans The Easybeats sló í gegn með laginu Friday On My Mind árið 1966. Sú hljómsveit fór svo beint í að fikta í sándinu sínu – það var mjög í móð að vera að stöðugt að uppgötva sig upp á nýtt þarna í lok sjöunda áratugarins – og glataði öllum vinsældum á einhverju tilraunatrippi. *** George stýrði AC/DC skútunni þarna á fyrstu árunum. Og lagði til eina gullna reglu: maður breytir ekki formúlunni . Og henni hefur aldrei verið breytt. Það er frægt þegar blaðamaður hreytti því í Angus Young að þeir hefðu gefið út 14 plötur sem allar hljómuðu eins – til hvers?! – og Angus hreytti því til baka í blaðamanninn að þetta væri ósatt, þeir hefðu gefið út 15 plötur sem hljómuðu allar eins. *** Ekki kvarta ég yfir sándinu. Í grunninn er AC/DC auðvitað gamaldags blúsrokkhljómsveit. Angus (sem er góðum í tilsvörum) var líka spurður hvort þeir væru ekki þungarokkshljómsveit og svaraði að nei, þeir væru rokkhljómsveit, en þeir spiluðu bara dálítið hærra en hinir. *** Þetta er líka allt mjög beisik músík – einsog rokklög eru (eða voru a.m.k.). Þetta er gamla reglan úr blúsnum að stíga dans við þekkt spor en reyna að gera það að sínu – blús finnst mér leiðinlegt lag, sagði einhver, og ef grunntónninn höfðar ekki til manns er hætt við að hann verði allt sami leiðinlegi grauturinn í hausnum á manni. Og vissulega er það hættan – þegar blúslag misheppnast er það vegna þess að það nær ekki að skera sig úr. En þegar það er gætt lífi – eða riðstraumi/jafnstraumi – er ekkert jafn sprúðlandi. *** Lög einsog Can I Sit Next To You Girl eru síðan einfaldlega beint úr nótnabók Chucks Berry – sem er eitt af yfirlýstum átrúnaðargoðum Angusar. Nema einmitt bara aðeins hærra. *** #ACDC

Ég er í lest á leiðinni á Littfest í Umeå. Einsog í gamla daga. Raunar eru bara þrjú ár síðan ég fór síðast og tæknilega séð á maður held ég alltaf að þurfa að bíða fimm ár milli heimsókna en af einhverjum orsökum er skortur á útlenskum rithöfundum í landinu. Hátíðin verður með „breyttu sniði“ – ég átta mig ekki á því hvað það verða margir á svæðinu þegar ég les en þeir verða ekki margir. Síðasta haust fór ég í svona ferð til Malmö og las upp fyrir kvikmyndatökumann, hljóðmann, kynninn og tvö önnur ljóðskáld. Það er ekki alveg það sama. Fyrir Covid mætti yfirleitt aldrei neinn – mjög yfirþyrmandi að hafa allt þetta fólk standandi yfir sér. Svo eru víst enn fleiri að horfa á eitthvað streymi. Ég ætlaði að vera með tvær bækur um jólin – af ólíku slagi – en það er búið að fresta annarri þeirra fram á jól 2022. Ég er enn undir feldi að hugsa um hvað mér finnst um það. Covid hefur farið einhvern veginn þannig með mig að mér finnst einsog ég sé að þrauka allt – lífið sé bara spurning um að halda í sér andanum og bíða þangað til það er búið. Eða a.m.k. þangað til Covid er búið. Þetta er alveg áreiðanlega ekki besti tíminn heldur fyrir mann sem vinnur einn að flytja til annars lands. Í kvöld hitti ég Per vin minn og það verður í fyrsta sinn síðan ég hitti nokkurn sem er ekki í tengdafjölskyldunni minni síðan í október. A.m.k. sósíalt – og í meira en þrjár mínútur. En ég er ekki kaupsýslumaður og ætla ekki að láta einsog ég sé það. Hef ekkert vit á þessu. Mér finnst bara leiðinlegt að bíða. Finnst ég bíða svo mikið. *** Blúsplata vikunnar er Lonely Soul með sveitinni GA-20 frá 2019. Það er ekki alltaf hægt að vera í klassíkerunum og þótt þetta sé ekki tía þá er platan mjög skemmtileg og ég hafði aldrei heyrt á sveitina minnst. Kannski verð ég kominn með leið á þessu eftir viku en í dag er hún að gera sitt. Þá kemur heldur ekki að sök að ég uppgötvaði hana „analóg“ – las viðtal við einn meðlim sveitarinnar í norska tímaritinu „Blues News“ og leitaði hana svo uppi á Spotify (og vínyllinn er í Discogs-innkaupakörfunni minni). Aðalmennirnir í GA-20 eru gítarleikararnir og ofsahipsterarnir Pat Faherty og Matthew Stubbs, en sá síðarnefndi hefur meðal annars getið sér gott orð sem aðalgítarleikarinn í sveit Charlie Musselwhite síðasta áratuginn eða svo. Báðir eru mjög mikið með sólgleraugu og í gallaefni, sem er auðvitað stór plús. Lonely Soul er mjög rokkuð plata í hinum forna skilningi þess orðs – það er fiftís í þessu, sving og búggí – og gítarsólóin eru flest stutt og öll hnitmiðuð og ekonómísk, sándið passlega drullugt, bjagaðir magnarar, mikið tremolo og mikið reverb, talsvert attitúd en aldrei neitt drama, lagasmíðarnar einfaldar og beint að efninu. Hér er ekki verið að finna upp hjólið. Nokkur laganna eru kover – þarna er Crackin’ up eftir Bo Diddley, I feel so good eftir JB Lenoir, Got Love if You Want it eftir Slim Harpo og My Soul eftir zydeco-blúsarann Clifton Chenier. Áhrifin í lagasmíðum þeirra hipsterbræðra eru síðan augljós – það er talsverður Musselwhite fílingur í One Night Man t.d. og þeir hljóma oft einsog aðeins meira old school Black Keys (ekki síst af því einsog Black Keys eru þeir ekki með bassaleikara – svo heitir líka eitt frægasta lag BK Lonely Boy). Þetta eru live útgáfur bara af því það er skemmtilegra í „myndmiðli“.

Sándið á Let There Be Rock er kannski flatara en á fyrstu tveimur plötum AC/DC. Kannski, segi ég, því það voru svolítið mikil læti í gymminu – ég hlustaði á plötuna (einsog tvær fyrstu) á hlaupabrettinu. En þetta hlaupabretti var ekki í rólegheitunum í Stúdíó Dan heldur einhverri teknórækt í Wembley í London. Sama hvað olli – hún náði ekki sömu heljartökum á mér og High Voltage og Dirty Deeds. *** Sem er furðulegt. Því lagasmíðarnar eru ansi góðar. Dog Eat Dog, titillagið, Hell Ain’t a Bad Place to Be, Problem Child (sem birtist hér aftur) og hið stórfenglega – og sennilega dálítið siðferðislega vafasama – Whole Lotta Rosie (sem fjallar um tasmaníska konu í talsverðri yfirvigt sem mun hafa forfært Bon Scott kvöld eitt í Melbourne – og hlaut afar góða einkunn fyrir hvílubrögð) eru fyrsta flokks. *** Problem Child birtist aftur á Let There Be Rock – í örlítið styttri útgáfu, en ég get ekki heyrt það hafi mörgu verið breytt annars. Þetta er áreiðanlega nákvæmlega sama hljóðblöndun annars. Sem ýtir stoðum undir þá kenningu að þótt hávaðinn í teknóinu hafi ekki heyrst í gegnum tónlistina þá hafi hann farið illa með sándið. *** AC/DC dönsuðu annars alltaf á siðferðislegu línunni og voru kannski ekkert ásættanlegri þarna um miðjan áttunda áratuginn. Maður sér oft fyrir sér að umræðan hafi ekki verið jafn óvægin og eitthvað, en þetta eru auðvitað árin sem Tipper Gore og félagar eru að koma sér í stellingar til að ritskoða tónlist – nokkrum árum síðar kemur Parental Advisory miðinn og Walmart hættir að selja tónlist sem er svo merkt, allir fara að blípa dónaskapinn og úr verður þessi skringilega ameríska úrkynjun þar sem er bannað að segja shit en samhengi skiptir engu. *** Fyrir utan trommarann Phil Rudd voru þetta samt allt frekar góðir drengir, vel að merkja. Ekki síst Angus greyið – sá andsetni – sem hefur varla smakkað áfengi um ævina, giftist æskuástinni fyrir hundrað árum, og er þekktur fyrir að láta sig bara hverfa þegar hann gengur af sviðinu. Hangir heima hjá sér og spilar á gítar, all by his lonesome. *** Bon var auðvitað fyllibytta og hinir flestir frekar blautir, en sennilega ekkert meira en flestir tónlistarmenn – og alls ekki þannig að þeir hafi stært sig af því eða gert einhver lifandis ósköp úr því (einsog t.d. Guns). Malcolm hætti að drekka fyrir löngu samt. Phil var til alls konar vandræða, fyrst og fremst smávægilegra, og var rekinn úr sveitinni – fyrst í áratug og svo aftur um daginn. Brian er annálaður tedrykkjumaður og rólyndisfýr. *** Titillag plötunnar fjallar um tilurð rokksins – það er sköpunarsaga þar sem til leiks mæta hvíti maðurinn og svarti maðurinn. Sá hvíti kemur með „schmaltz“ (óþarfa væmni) að borðinu og sá svarti leggur til blúsinn. Sennilega mætti leggja það þannig út að Bon sé að segja að rokktónlist fjalli um sársauka – sársauki svartra sé réttmætur en sársauki hvítra kannski fyrst og fremst sjálfsvorkunn. En það væri líka óþarflega pólitískur lestur. Sennilega vakti ekkert fyrir honum annað en að benda á staðreyndirnar. Hvít tónlist var seif og leiðinleg og hún var að drepa ungt hvítt fólk úr leiðindum. Og þá kom blúsinn og með honum búggí og djass og rokk og ról. *** Overdose og Bad Boy Boogie eru óeftirminnilegar lagasmíðar – og Go Down er undir getu þótt viðlagið sé fínt. Það besta og versta við AC/DC er að þeir skuli alltaf fylgja skriðþunganum í eigin listsköpun – það gerir það að verkum að þeir miðla aldrei málum eða eltast við tískustrauma og það veitir tónlist þeirra ákveðna þyngd. En það gerir það líka að verkum að stundum fara þeir bara að þramma, framleiða til þess að framleiða, af alþekktu vinnusiðferði (Angus vaknaði alltaf sex á morgnana til að semja – og þeir sömdu yfirleitt á meðan að þeir túruðu, stoppuðu svo stutt til að taka upp, þoldu ekki dútl, og voru svo aftur farnir út að túra). Og þá er útkoman ekki alltaf jafn spennandi. *** Vaknaði, segi ég, einsog hljómsveitin sé hætt. En hún er einsog Bjarni Ben, þessi hljómsveit, hún stendur allt af sér. En þeir hægðu nú eitthvað ferðina – eða tóku sér langar pásur milli langra túra – þegar þeir voru farnir að þéna almennilega á þessu. *** En þetta er samt platan með Whole Lotta Rosie. Það verður aldrei af henni tekið. Og nei, ég veit ekkert hvort þetta er fallegt eða ljótt – þetta er algert brjálæði af löngun, hlutgervingu, fordómum, kærleika og hamslausum losta. Og sennilega er það bæði fallegt og ljótt og hugsanlega er það allt í lagi. *** *** Þetta er líka fínt lag til að staldra við og bera saman söngvarana. Ég ætla ekkert að segja um það í bili – annað en að Axl og Bon eru eiginlega líkari týpur en Bon og Brian. Og þetta er eitt af þeim lögum – segir mér Wikipedia – sem þeir notuðu í áheyrnarprufurnar fyrir Brian. *** *** Þetta er svo ekki frá því að Axl tók við í AC/DC heldur frá því þegar Angus kom og spilaði með Guns á Coachella – eftir að tilkynnt hafði verið að Axl myndi hlaupa í skarðið fyrir hinn heyrnarlausa Brian. Live-upptökurnar af Axl með AC/DC eru svo miklu síðri. *** *** Axl er gamall AC/DC aðdáandi – sennilega fáir tónlistarmenn í meiri metum hjá honum, ef frá eru taldir Elton John og Freddy Mercury – og Guns spiluðu Whole Lotta Rosie iðulega live í gamla daga. Hér er að lokum upptaka frá gullöldinni. *** #ACDC