Fjallabaksleiðin

Einu sinni gaf ég út ljóðabók sem heitir Hnefi eða vitstola orð og alls staðar þar sem ég kom og las upp úr henni sagði fólk „Nei, þessa bók kaupi ég ekki, það þýðir ekkert fyrir mig að lesa hana sjálfur, þú verður að lesa hana upp, þetta er þannig verk – ÞÚ ÆTTIR AÐ GEFA ÚT HLJÓÐBÓK!“ Svo ég gerði það bara. Mér varð hugsað til þessa í vikunni þegar ég fékk uppgjörið frá forlaginu mínu – þessi hljóðbók er nefnilega á Storytel og árið 2021 var hlustað á hana þrisvar sinnum og ég fékk fyrir það fjórtán krónur. Mér sýnist svona fljótt á litið að maður fái 1/10 hluta af því sem maður fengi fyrir að selja bók – svo ef þetta hefðu verið fýsísk eintök á bók hefði ég fengið 140 krónur. Á morgun ætla ég að fara að ryksuga bílinn á bensínstöðinni og ryksugan tekur bara hundraðkalla svo þessi peningur hefði komið sér vel. Það munar um allt. Annars kom uppgjörið bara ágætlega út. Business is booming. Ég er reyndar að reyna að venja mig af því að sletta ensku. Ég er í mótþróakeppni við son minn sem gerir þetta mjög mikið. En business í þessari merkingu er varla kaupsýsla eða viðskipti? Frami? Frami minn er í blóma. Verður er verkamaðurinn launanna. Eitthvað um að ávaxta sitt pund. Ég stend á skýi / í algleymi. Svo getur líka vel verið að það séu bara öll búin að hlusta á þessa bók. Og þau séu bara að hlusta á hinar bækurnar mínar, sem eru þarna næstum allar. *** Ég fór til Finnlands á dögunum. Sána, karókí, gamlir vinir, bókabúðir og tívólí. Svo skildi ég fjölskylduna eftir í Finnlandi og fór einn heim til að sinna því sem ég kalla Tangagötu-resídensían. Og þýðir að ég á að vera að skrifa en ef frá eru talin nokkur erindi í ljóðabók hef ég ekkert skrifað – varla svarað tölvupósti. Þess í stað er ég búinn að bera á pallinn og taka til í bílskúrnum og hreinsa arfa úr gangstéttunum. Það var sem sagt b-planið. Ef ég yrði andlaus ætlaði ég ekki að sitja á rassgatinu. Á morgun ætla ég að hætta að vera andlaus. En fyrst þarf ég að finna glósurnar sem ég gerði í handritið mitt úti í Finnlandi. Um mánaðamótin fer ég svo og finn fjölskylduna aftur í Svíþjóð – svo eru skottúrar til Berlínar, Tékklands, Slóvakíu og Aix-en-Provence í sjónmáli í sumar. Þetta verður alltílagi.

Kæra blogg. Það er sumarlegra þessa dagana en síðast þegar heyrðist frá mér. Að vísu rigndi í gær en það var samt frekar hlýtt – peysuveður. Og maður hlýtur að vera þakklátur fyrir peysuveður þegar maður er búinn að vera að kljást við haglél í heila viku. Í-listinn vann kosningarnar. Fékk hreinan meirihluta. Mér skilst að ég hafi a.m.k. sannfært tvo kjósendur, auk sjálfs mín, um að kjósa það framboð og fyrst þetta er allt meira og minna mér að kenna er eins gott að kjörtímabilið verði ekki vandræðalegt. Ég er að vísu búinn að vera mjög mikið í einhverjum hortugheitum út af þessu. Gylfi – oddviti Í-listans, og nágranni minn – sagði í ræðu á kosningafundi að það væri sorglegt að meðlimur úr bæjarstjórn hefði ekki komist í „reykvísku skemmtiþættina“ frá því Gummi bæjó var og hét og það væri mikilvægt að auka þann sýnileika, svo bera mætti út fagnaðarerindi bæjarins og bæta ímynd hans. Gylfi hefur auðvitað stundum sjálfur sést í þannig þáttum – Orð skulu standa, held ég, eða allavega Útsvarinu. Ég held að Gummi hafi komist í sjálf Vikulokin með Gísla Marteini. En ég sem sagt þurfti á öllu mínu að halda til að koma ekki með spurningu á fundinum – hvort komin væri skýr aðgerðaráætlun, já eða nei, hvernig Gylfi kæmist í Gísla Martein. Og lét þá sem sagt duga að pota henni í Gylfa daginn eftir, á PöbbKvissi listans (þar sem ég og utanbæjarvinkona mín biðum afhroð). Og svo fannst mér ég nógu sniðugur til að endurtaka þetta grín nokkrum sinnum við vini og kunningja, á förnum vegi, og slá svolítið á lær mér á meðan. En það var líka einsog Gummi bæjó hefði heyrt í okkur því daginn eftir kosningar birtist hann í „reykvísku skemmtiþáttunum“ – einum af þessum skrítnu þáttum þar sem RÚV klappar sjálfu sér á bakið fyrir vel unnin störf. Hann var með heldur óskemmtilegra erindi um bæjarbraginn samt. Í „þorpunum“ væri fólk gjarna rægt og baktalað, nema helst barnaníðingar og nauðgarar, sem samfélagið héldi hlífiskildi yfir. Auðvitað er nokkuð til í þessu – þótt mér hafi sárnað fyrir hönd … tja mín og minna. Fólk er rægt og baktalað á Ísafirði og fólk trúir stundum ofbeldismönnum frekar en fórnarlömbum þeirra. Sumir Ísfirðingar eru meira að segja hrottar og ofbeldismenn sjálfir – svo er hér líka mikið af drullusokkum, slúðrurum, skattsvikurum og hægrimönnum. Ég vissi bara ekki að þetta væri eitthvað sem einkenndi „þorpin“ frekar en aðra staði – t.d. „borgirnar“ eða „sveitirnar“. Mér finnst Ísfirðingar einmitt oft vera dálítið hreinskiptnir – að hér sé minna bilið milli þess sem fólk segir um mann og þess sem það segir við mann en víða annars staðar. En það er þá auðvitað ekki allt bara um hvað maður sé frábær. En hver maður hefur sína reynslu – ég efast ekki um að það hefur verið heitt í eldlínu stjórnmálanna í kringum þá Danna bæjó og Gumma bæjó og það hefur hellings mikið verið rætt á kaffistofum bæjarins hvað hafi gerst bakvið tjöldin, hverjir hafi tekið brjálæðiskast hvenær og af hvaða ástæðum, án þess að maður hafi endilega verið á staðnum sjálfur. Ég hélt alltaf með Gumma í þessum erjum og það gerðu sennilega langflestir – en þeir sem þoldu hann ekki og fannst hann alger fáviti voru líka til staðar, því er ekkert að neita. Gummi var heldur ekki bara einhver jói sem kom hérna og fór að vinna á skrifstofu – hann var bæjarstjóri , hann fór sínar eigin leiðir, hafði sinn eigin stíl og lét mikið á sér bera. Það var aðallega vinsælt – menn fögnuðu hinum sýnilega bæjarstjóra með mörgum lækum – en það var ekki bara vinsælt. Mörgum fannst að bæjarstjórinn ætti að vera einfaldur framkvæmdastjóri, ekki eiginlegur stjórnmálamaður eða talsmaður bæjarbúa, enda færi betur á að talsmaður bæjarbúa væri einhver lýðræðislega kjörinn – og maðurinn sem var ráðinn til að taka við af honum var líka akkúrat þannig. Ég man ekki hvað hann heitir, hef aldrei séð nema eina mynd af honum og hún er svarthvít og tekin í stúdíói. Ég er ekki einu sinni viss um að hann kunni að taka selfie. Hvað um það. Maður bætir ekki ímynd bæjarins með því að skammast út í þá sem hafa slæma sögu af honum að segja – sjónarhorn Gumma er hans sjónarhorn og mikilvægt að það fái að heyrast, það má þá bara ræða það (því ekki ræðir maður það af neinu viti sem fólk bara muldrar í barminn). Andstæðingar Gumma eru líka flestir (allir?) horfnir úr bæjarpólitíkinni, þótt þeir hafi fæstir hrakist úr bænum, og Í-listinn fékk hreinan meirihluta og nú kemur nýr bæjarstjóri til að rægja – Arna Lára skólasystir mín, eiginkona Inga Björns vinar míns, eða „mamma hans Dags“ einsog hún er oft kölluð á mínu heimili. Okkur ber vonandi gæfa til þess að rægja hana ekki alla leiðina til Reykjavíkur. Sjö, níu, þrettán.

Það er fallegur vetrardagur á Ísafirði. Hundslappadrífa. Næstu helgi eru kosningar. Ég veit svo sem hvað ég er að fara að kjósa – systir mín er í framboði fyrir Í-listann og nágrannar mínir líka, bæði beint á móti og við hliðina, og haugur af fólki sem ég kann vel við og treysti. Annars kæmu Píratar líka til greina. Ég hef ekki orðið var við neina kosningabaráttu. Ég veit ekki hvort það er búið að bera út bæklinga í götunni minni en ef það var gert þá hafa flokkarnir litið á áróður sinn sömu augum og Húsasmiðjublaðið – það stendur víst á póstkassanum að ég vilji ekki ruslpóst. Það var einn hálftímalangur kosningaþáttur í útvarpinu þar sem alltof fátt kom fram. Mér vitanlega hafa engar skoðanakannanir verið gerðar svo maður hefur enga hugmynd um stöðuna, aðra en þá að það þurfi sennilega miklar sviptingar til þess að staðan í bæjarstjórn breytist – Í-listinn þurfi að bæta mjög mikið við sig til að ná næsta manni, Píratar að ná mjög miklu til að koma sínum fyrsta inn og líklega steli þeir hver af öðrum frekar en af Framsókn og Sjálfstæðisflokki, sem séu áreiðanlega jákvæðir um að halda áfram meirihlutasamstarfinu. En þá er maður auðvitað að miða bara við stöðuna einsog hún var fyrir fjórum árum. Og það er erfitt að átta sig á því hversu mikið hún hefur breyst – Sjallarnir eru með eiginlega alveg nýtt lið og Í-listinn með Viðreisnarmann í fararbroddi, sem hefðinni samkvæmt ætti að höfða til flóttatendensana í Íhaldinu. Ég fór að vísu í kosningakaffi hjá Í-listanum, þáði tvo kaffibolla, spjallaði við systur mína og hótaði þessum oddvita að ég myndi leka 20 ára gömlum spjallþráðum þar sem við tókumst á um pólitík – ég jafnrauður og í dag en hann alveg helblár. En það hefði gert út af við hann og Íhaldið unnið stór sigur svo ég lét það vera. Sennilega er eitthvað líf á Facebook. Eða Twitter. En hérna í minni búbblu er hálfgerður kosningadoði. Kannski spilar veðrið líka rullu. Mikið hræðilega er veðrið deprímerandi. Nadja er að fara að kjósa í fyrsta skipti á Íslandi – rétt missti af því síðast, vegna þess að norðurlandabúar þurfa að hafa verið búsettir á staðnum í þrjú ár og síðast vantaði einhverja örfáa daga upp á. De facto hefur það sem sagt tekið sjö ár að fá að taka þátt í sveitarstjórnarkosningum. Hún fær svo ekki að kjósa í alþingiskosningum fyrren ríkisborgararétturinn er í höfn – það er að væflast í kerfinu einhvers staðar. Hvað um það. Fyrr í vikunni spurði hún stóran hóp af fólki hvaða tilfinningu þau hefðu fyrir úrslitunum á laugardag og fékk það svar að fyrst þyrftu Systur nú að ná upp úr undankeppninni. Sem þær gerðu auðvitað. Ekki að það hafi skýrt stöðuna neitt.

Vorið kom og vorið fór og nú er haust og á morgun skilst mér að verði vetur. Þetta var stutt gaman. Eftir tvær vikur fer ég til Finnlands í viku – svo kem ég aftur og sest að í rithöfundaresidensíunni á Tangagötu, þar sem ég dvelst einn við skriftir í júní, meðan fjölskyldan þvælist um sænsk héruð. Ég fer svo út og þvælist með þeim eitthvað í júlí. Meðal annars til Berlínar með Aino – hún fékk þá ferð í afmælisgjöf – og á Iron Maiden tónleika í Gautaborg með Aram, sem fékk þá miða einmitt líka í afmælisgjöf. En þá var unglingurinn bara ungbarn, eiginlega, þetta var fyrir covid. Ég treysti því að í útlöndum verði sumar. Og sennilega sólardagar inn á milli hérna. En það munaði litlu að ég færi að kasta hlutum í sjónvarpið í gær þar sem ég sat yfir veðurfréttunum. Hvað sem öðru líður er ég reyndar glaður að fá að vera mikið heima í sumar. Og kemst vonandi á góðan rekspöl í nýju bókinni, sem mér finnst reyndar alveg handónýt í dag, og er farinn að renna mjög hýru auga til gamals handrits sem ég henti fyrir átta árum síðan – það er mjög skemmtileg bók og nánast tilbúin til útgáfu, einsog mér fannst hún leiðinleg 2014. Kannski svolítið sérviskuleg en mér hefur nú aldrei verið láð það mikið að vera sérvitur. Eða ekki nærri jafn mikið og ég á skilið. Annars er ég með barnabók fyrir jólin. Jólahryllingsbarnabók. Og á þrjár-fjórar ljóðabækur hérna á lager og ljóðaþýðingabókina sem bara bíður og bíður. Fyrir utan þessar tvær skáldsögur. Svo var ég hugsanlega að lofa mér í eitthvað bíóhandritsgrín og að minnsta kosti tvö myndlistargrín. Samt get ég svarið það að mér finnst ég eiginlega aldrei gera neitt. Nema að elda mat og sofa út. Og kannski lesa og horfa á Netflix og spila tónlist (ég er búinn að vera með heiftarlega bassadellu síðustu mánuði, sem sér ekki fyrir endann á). Í síðustu viku keypti ég loks nýju ljóðabókina hans Sjóns. Hún er eiginlega alveg frábær. Sérstaklega sitja í mér eitt ljóð um Number of the beast og annað um að dreyma reglulega að maður sé að taka í höndina á fólki á covid-tímum. Las líka Bjarmalönd eftir Val Gunnars – sem er í senn gríðarlega fróðleg og full af svolítið lúðalegum sjarma. Hann skiptist á því að fræða mann um ástandið á helstu áhrifasvæðum rússa og segja manni frá klúðurslegum tinderdeitum sínum. Og margt margt fleira. Er núna í miðri Ungar sorgir eftir Danilo Kis, sem hefur nú áreiðanlega heillað aðra meira en mig – kaflarnir eru afar missterkir, finnst mér, allir fallegir og ljóðrænir og barnslega einlægir en þetta er samt eitthvað meh. Líkt svo mörgu öðru. Þessi töfrandi æska í harmanna heim. Ég veit ekki hvort þetta bara eldist illa eða hvort ég er bara kominn með nóg eða hvað – mér finnst ég alveg svolítið heimsbókmenntalegur að lesa þetta, svona einsog ég fái stig fyrir það, en þetta er samt líka meh. Því ákafar sem ég les sjálfur þeim mun minna finnst mér allir aðrir lesa. Ég las ekki nema tæplega 60 bækur í fyrra, þeim hafði þá fækkað ár frá ári sennilega bara frá því ég fékk fyrst börn og svo snjallsíma – innblásinn af gömlu kvóti í Árna Bergmann, um að sá sem segðist aldrei hafa tíma til að lesa ætti að prófa að slökkva á sjónvarpinu af og til, ákvað ég að gera eitthvað í þessu. Í stað þess að hætta að sinna börnunum hætti ég að sinna símanum og ef ég held áfram í sama tempói mun ég lesa um 300 bækur í ár. Og núna, á bók 106, er ég að átta mig á því hvað ég þekki mikið af fólki – þar með töldu bókmenntafólki, jafnvel starfandi rithöfundum – sem les ekki nema 1-2 bækur í mánuði. Það er auðvitað leiðinlegast fyrir þann sem finnur aldrei tíma til að lesa meira en svo, en það er líka leiðinlegt fyrir bókmenntasamfélagið – fyrir bókabúðirnar, útgefendurna, bókasöfnin, bókaklúbbana, rithöfundana og allt hitt þar sem gæti verið meira líf. Og styrkir enn frekar þá tilhneigingu „markaðarins“ að allir lesi sömu bókina – eða sömu þrjár. Því ef maður les fáar bækur er maður ekki mikið að sjansa neitt – fer bara í sinn Arnald, sinn Hallgrím, sína hvora Auðina. Forlögin eru reyndar mjög dugleg að peppa upp þá stemningu líka (enda kostar víst minni pening og fyrirhöfn að bæta 300 lesendum við Arnaldarkreðsuna en að bæta 100 lesendum á eitthvert ungskáldið eða 50 lesendum á einhverja fagurbókmenntaþýðingu). Og Storytel er sennilega verst – og annað en venjulegar bókabúðir með alveg hrottalega áberandi agenda. Já og jú oft eru bókabúðirnar að þessu líka – oft svo fljótar að losa sig við „gamlar“ bækur að ári eftir jólabókaflóð eru 8 af hverjum 10 titlum horfnir. Og í öllum tilfellum er þetta óþolandi. Stofnanir bókmenntaheimsins ættu alltaf að ýta undir margbreytileikann með öllum tiltækum ráðum – og segja einsleitni stríð á hendur. Ég varð einmitt svolítið leiður úti í Svíþjóð um daginn þegar ég sá að Pocketshop var hætt að snúa kjölunum fram í bókabúðum sínum – þar var alltaf rosalega gott úrval, þótt það væru bara skáldsögur og bara í kiljum. Nú snúa kápurnar fram og þar með minnkar hið eiginlega hillupláss um 70%. Akademibokhandeln er svo bara einsog Eymundsson með minni ljóðabókahillu. Ég ber óttablandna virðingu fyrir bókabúðum þar sem maður sér fáar kápur. Það eru helgidómar og þar vil ég eyða öllum peningunum mínum. Sem betur fer fyrir minn persónulega efnahag eru þær afar fáar – en svona eru bókasöfn og þau eru frábær. Í Frakklandi fá bókabúðir alls konar sporslur og ívilnanir – en þá þarf líka að uppfylla sérstakar „bókabúðar“ kröfur. Það verður t.d. að vera ákveðið lágmark af titlum (sem er margfalt miðað við íslenskar bókabúðir) og þar má ekki leggja undir nema lítið svæði fyrir aðra hluti en bækur. Þar eru alla jafna ekki stórar ritfangadeildir og alls ekki neitt ferðamannaglingur. Og þar verða líka að vera viðburðir – jafnvel í smæstu bókabúðum Parísar eru reglulegir upplestrar og spjall við höfunda og álíka. Áður en Geiri á Goldfinger var Geiri á Goldfinger var hann Geiri á Maxim’s og þar áður var hann Geiri á Hafnarkránni. Á Hafnarkránni, sem var rónabúlla, var alltaf skilti í glugganum sem auglýsti hvað væru til margar viskítegundir á staðnum. Ég man ekki hvað þær voru margar en ég man að mér fannst eiginlega hálfstjarnfræðilegt að það væru yfir höfuð til svona margar viskítegundir í heiminum. En þetta hefur altso ekki dugað til – allar viskítegundir í heimi breyttu ekki staðnum og þetta endaði auðvitað bara með því að Geiri gerðist stripparadólgur. Stripparar eru einsog allir vita lundadúkkur djammmenningarinnar. Það er sem sagt samlíkingin sem ég er að koma með hérna. Viskí eru bækur hennar og ég er bótaróninn sem eyðir tekjum sínum í ódýrasta eitrið sem hann fær. Og ef þið farið ekki að drekka mér til samlætis endum við sem sagt öll þvenglaus á stönginni.

Ég leit við í Norrköping á helginni og ræddi bókmenntir – aðallega Illsku og hljóðaljóð – við gesti á Stadsbiblioteket. Þar var líka John Swedenmark sem flutti dæmalaust erindi um íslenskar bókmenntir frá upphafi til enda – eða allavega dagsins í dag – kvað og söng og lék almennt á als oddi. Í Norrköping var nýlokið óeirðum eftir að Rasmus Paludan leit þar við og hótaði að brenna kóraninn – á sama tíma og íslenska lögreglan var stöðugt að handtaka vitlausan mann í Reykjavík, og áttu þeir tveir víst ekki annað sameiginlegt en hörundslitinn. Ég hitti fullan mann á bar í Norrköping sem hafði lítinn skilning á því að þótt ég hefði leyft honum að setjast við borðið mitt, enda ekki laust annars staðar, þá væri ég að lesa meistaraverk Andrejs Kúrkov, Dauðinn og mörgæsin, og nennti eiginlega ekki að láta trufla mig. Ég eiginlega vorkenndi honum samt. Ég hafði fyrr um daginn haft uppi gífuryrði um muninn á finnskum og sænskum fyllibyttum – það sæist yfirleitt ekkert á þessum sænsku – sem er auðvitað ekki alveg satt, frekar en svo margt annað sem ég segi í hita leiksins, en ég man að ég hugsaði að sennilega væri þetta raunverulegur munur á sænskum og finnskum drykkjumönnum (og kannski bara Svíum og Finnum almennt), að Finnum finnst ekki einsog heimurinn þurfi stöðugt að bera þeim vitni. Það er algengara að Finnar sitji einir á bar og þeir eru ekki endilega mikið í að heimta félagsskap. Það er ekki bara feimni – það er líka skortur á taugaveiklun, það er líka ró. Svíar birtast sjaldan einir á bar og eru þá fljótt farnir að pota í næsta mann. Þeir eru svo óstjórnlega áhugasamir um mannleg samskipti. Sennilega var þetta nú samt verra fyrir konurnar sem stóðu við barinn, en mig, því alltaf þegar hann fór og pantaði sér nýjan drykk – sem var mjög oft – kom hann sér fyrir fyrir aftan einhverja konu og greip svona „vinalega“ í axlirnar á henni eða beygði sig einhvern veginn undarlega yfir hana, svo henni brá. Þessi taktík skilaði honum ekki öðrum árangri en grettum og við þær dró hann nóg úr ágengninni til þess að illt yrði ekki verra. Ég nefni hann nú samt aðallega af því hann fór að tala um óeirðirnar – fyrst spurði hann mig um það sem Ebba Busch hefði sagt. Ég fylgist afar lítið með fréttum og kom af fjöllum, rétt vissi af óeirðunum. Hann fór nú eitthvað ónákvæmt með það sem hún hafði sagt en ég sló því upp daginn eftir – og hún sagðist ekki skilja hvers vegna lögreglan hefði ekki skotið „skarpt“, sem ég skildi ekki almennilega hvað þýddi fyrst, en þá er hún að spyrja hvers vegna ekki hafi verið notaðar alvöru byssukúlur á mótmælendur. Ebba Busch er ekki Svíþjóðardemókrati, vel að merkja, hún er leiðtogi Kristilegra demókrata – ung kona, fædd 87, áberandi stjórnmálamaður í hægriblokkinni og líkleg til að enda í ríkisstjórn. Og hún vill sem sagt að lögreglan skjóti óeirðarseggi – bara inn í mannfjöldann, væntanlega. Lögreglan svaraði þessu nú reyndar af talsverðri hörku – sagði að það væri margsannað að slíkar aðgerðir ykju ekki á öryggi almennings eða drægju úr óeirðum heldur settu þær yfir á annað stig. Þar sem skotið væri á reitt fólk yrði reiða fólkið bara reiðara og færi að kveikja í húsum og bílum og vopna sig meira sjálft. Við þetta má bæta að lögreglan skaut reyndar byssuskotum að mótmælendum, þótt það væru (að ég best veit) bara „viðvörunarskot“. Nema hvað, fulli kallinn býsnaðist nú nokkuð yfir Ebbu, sem væri úti að aka. En svo fór hann að röfla voða mikið um að „við“ þyrftum nú samt að fara að „hugsa okkar ráð“ og „ákveða“ hvað „við“ ætluðum að gera. Ég reyndi heillengi að fá hann til að útskýra hvað hann ætti við með „við“ og „hugsa“ og „ákveða“ en það skilaði engri heillegri niðurstöðu – hann lét aldrei hanka sig beint á því að hann væri að tala um að við hvítu karlarnir þyrftum að ákveða hvað við ætluðum að gera við svörtu karlana (altso, taka hart á þeim – ég held hann hafi verið að meina það, ekki skjóta þá kannski í hita leiksins, en hugsanlega setja þá alla í fangelsi eða senda þá úr landi eða guð veit hvað, kannski var hann ekki með neinar lausnir aðrar en þennan óljósa fylleríisrasisma). En ég las honum svolítið pistilinn samt og reyndi að fá hann til að fara að lesa Jonas Hasssen Khemiri og kynna sér aðeins hvernig það væri að alast upp hörundsdökkur í Svíþjóð. Svo sneri ég mér aftur að bókinni. Hann fann sér alltaf annað veifið eitthvað sem hann vildi brydda upp á við mig en þetta var lengsta samtalið sem við áttum. Á endanum hringdi einhver í hann og hann stóð upp og fór – án þess að kveðja, sennilega orðinn móðgaður af því hversu ítrekað ég sneri mér aftur að bókinni (þótt hann væri stöðugt að biðjast afsökunar á því að trufla mig, hann ætlaði alls ekki að trufla mig, hann þyrfti bara aðeins að spyrja að einu). Dauðinn og mörgæsin var annars alveg jafn góð og hún var fyrir 20 árum.

Páskarnir búnir. Eða liðnir að minnsta kosti, ef þeir eru ekki búnir. Ég er sá eini í minni fjölskyldu sem er búinn með páskaeggið sitt að minnsta kosti. Með páskunum kom Aldrei fór ég suður, eftir þriggja ára hlé, og með páskunum fór veturinn. Nú er loks að verða snjólaust í bænum. Ég sá helling af tónleikum – hápunkturinn var áreiðanlega systkinabandið Celebs. Með eftirminnilegri atriðum frá upphafi. Trylltur kraftur og tryllt stuð. Aino var ánægðust með Bríeti – fór alveg fremst – og Aram með Sólstafi. Nadja sennilega sammála mér með Celebs en strax þar á eftir var garanterað plötusnúðurinn á Húsinu, sem fékk mikið lof hjá dansþyrstum. Þá var ég aðallega úti að reykja (af því mér finnst það gott en líka af því ég er hræddur við að skemma á mér hnéð aftur í fylleríisdansi). Sjálfur lék ég líka á einum tónleikum – sem bassaleikari í hljómsveitinni Gosi. Það var gríðargaman. Auk þess mannaði ég barinn á Aldrei í áttamanna feðgateymi á laugardagskvöldið – við Skúli frændi, Háli og Hjölli ásamt sonum – en annars var ég mest bara að frílysta mig. Einhvern veginn tekst manni samt að verða alveg húðlúinn af öllum þessum frílystingum. Í morgun fór ég síðan í bókabúð og ætlaði að kaupa nýja ljóðabók Sjóns – ég er svo lítið í sambandi við umheiminn að ég veit ekki einu sinni hvað hún heitir, sem kom ekki að sök af því hún var ekki til. Eða kannski kom það einmitt að sök þess vegna. Ég hefði kannski fundið hana ef ég hefði vitað hvað hún hét. Eða ég hefði getað látið lífvörðinn úr Celebs, sem selur bækur, panta hana fyrir mig. En af því ég er draugslegur eftir helgina keypti ég bara „eitthvað annað“ – og varð ekki „fyrir vonbrigðum“. Annars vegar keypti ég Klón eftir Ingólf Eiríksson og Elínu Eddu og hins vegar Sataníu hina fögru eftir Steinunni Arnbjörgu Stefánsdóttur. Og las þær strax upp til agna og svo aftur. Mér finnst alltaf einsog ég hafi margskrifað um bækur Steinunnar, sem ég held mjög mikið uppá, en svo finn ég það aldrei og kemst aftur og aftur að þeirri niðurstöðu að sennilega hafi ég bara alls ekki skrifað neitt um neina þeirra. Ég veit heldur ekki alveg hvað ég á að segja, svo kannski er það bara best – þetta eru ljóð sem myndu lýsa sér sjálf best en maður á kannski að fara varlega í að vera að pósta heilum ljóðum eftir fólk svona á bloggið sitt nema maður ætli að hafa um þau fleiri orð og greiningar. Einu sinni póstaði ég gjarnan ljósmyndum innan úr ljóðabókum – einhverjum fannst það víst ekki við hæfi en mér fannst alltaf að það væri öðruvísi vegna þess að textinn birtist sem mynd, ógúglanlegur, ókópípeistanlegur, en það var áreiðanlega fyrirsláttur og auk þess er það úrelt. Tæknin hefur breyst. Batnað, skilst mér. Allavega aukið við sig. Í dag getur hún meira, á ég við. Steinunn allavega – eigum við að segja að hún trufli fegurðina? Í einu ljóðinu í nýju bókinni kemur fegurðin í heimsókn og ljóðmælandi fer að hengja á hana alls konar „ljóta hluti“. Límtúpu asnalega græna.
Baðmottu úr hálfhörðu gúmmíi.
Málaðan stein.
Vetrargrænan akur.
Lampaskerm. Og þá gleðst fegurðin og skín. Svona eru flest ljóðin einhvern veginn. Dálítið skökk en falleg. Dálítið agressíf en mjúk. Dálítið klikkuð en jarðbundin. Dálítið réttstæð og dálítið rangstæð. Dálítið falleg en alltaf svolítið af ljótu hangandi úr þeim, sem gerir þau enn … kannski ekki fallegri en betri. Ég las Línulega dagskrá eftir Ingólf þegar hún kom út en hún markaði svo sem engin spor í mig. Ég man að ég hryllti mig yfir þeim ófyrirgefanlega glæp að skrifa orðið „niður“ niður. Að vísu ekki n i ð u u r sem hefði verið verra, heldur niður niður niður niður En annars fór hún svolítið innum annað og útum hitt – Meðgönguljóðaformattið var líka einhvern veginn þannig að það þurfti ansi mikið til þess að skera sig úr. Bæði voru bækurnar svo stuttar og estetíkin svo samræmd; hjúpaði þær svolítið. Í svipinn man ég bara eftir örfáum bókum sem slógu mig – Herra Hjúkkett og Neindarkennd þar efst á blaði. Ég myndi nefna líka Kvöldsólarhana en ég ritstýrði henni og er bullandi hlutdrægur. Nema hvað. Svo las ég Stóru bókina um sjálfsvorkunn sem var miklu meira verk og áhugaverðari þótt mér hafi kannski þótt hún aðeins of stillt til að sitja í mér lengi. Klón er í einhverjum skilningi ennþá stilltari og fókuseraðri og jafnvel klínískari en þar kemur líka fram mjög mikið af karakternum í bókinni – hún minnir á Gertrude Stein á köflum í heimspeki- og tungumálalegri smásmygli; veltir ekki við augljósustu steinunum, eða kannski öllu heldur: maður veit ekki að þetta voru augljósustu steinarnir fyrren þeim hefur verið velt við. Hún minnti mig líka svolítið á Jonas Gren – t.d. Alls staðar þarf ég að vera miðpunktur alheimsins – eða Gå till historian eftir Linn Hansén. Altso, frábær bók, alveg dásamleg. Elín Edda á heiðurinn af myndum bókarinnar sem eru líka æði, þótt ég hafi minna um þær að segja – ég þarf alltaf að setja mig í mjög miklar stellingar til að hafa eitthvað meira um myndlist að segja en „æði“ eða „meh“. Og ég er einsog ég nefndi frekar draugslegur þennan mánudagsþriðjudag eftir páska, alveg búinn með allar stellingar nema þessa þar sem ég ligg kylliflatur í sófanum. Ég verð nú eiginlega að nefna líka dúkristuna á kápunni hjá Steinunni, sem heitir María mey og er eftir Fríðu Karlsdóttur. Líka æði.

Schopenhauer var ekki mjög hrifinn af lestri. Sá sem eyðir dögum sínum í sleitulausan lestur, sagði Schopenhauer, eyðir þeim á leikvelli hugsana annarra og missir smám saman hæfileikann til þess að hugsa sjálfur, rétt einsog sá maður sem ævinlega ekur í vagni gleymir loks hvernig maður gengur. „Svo er farið um margan menntamanninn; hann hefur lesið sig heimskan“, segir Schopenhauer. Og hananú. Ég man að Edward Bunker sagði á bókmenntahátíð í Reykjavík fyrir 20 árum að allir rithöfundar ættu að eyða að minnsta kosti fimm sinnum meiri tíma í lestur en skriftir. Til þess að læra iðnina, minnir mig að hann hafi sagt, til þess að verða eitt með tungumálinu og sagnamennskunni og skilja það sem er vel gert, hvernig það er vel gert. En hvort það var ekki Schopenhauer líka sem sagði að fólk svona almennt upprætti þrjá fjórðuhluta persónuleika síns til þess að líkjast meira öðrum? Það má segja mér að sá sem læri iðn sína vel – að minnsta kosti „listiðn“, handverk hins skapandi manns – uppræti eitthvað af því sem gerir hann einstakan listamann. Það sem stingur í stúf registerast oftar sem villa eða mistök eða agnúi en það sem virkar slétt og fellt. Byrjendur eru kannski oft (en alls ekki alltaf) lélegir en þeir eru líka oftar (en ekki alltaf) einstakir. Fagmönnum svipar saman. Þeir læra hver af öðrum, kynna sér sömu stefnur og strauma og tæki og tól, rækta með sér svipaðar hugsanir, lesa sömu bækurnar á sama leikvelli hugsana – oft á tíðum deila þeir meira að segja félagslífi, enda hafa þeir sameiginleg áhugamál og stuðning hver af öðrum, búa á svipuðum slóðum og deila þar með veðurfari, fyrirkomulagi samgangna og úrvali í kjörbúðum. Það er meira að segja furðu algengt að listamenn séu börn annarra listamanna og eigi sjálfir listamenn að mökum, og allir búi í sömu hverfunum í sömu borgunum kynslóð eftir kynslóð. En hvernig fer maður að því að læra list sína – eða bara vera til í heiminum – án þess að glata sjálfum sér? Án þess að renna saman við alla hina einstaklingshyggjumennina? Án þess að fórna þremur fjórðu hlutum síns innsta kjarna? Hvernig fer maður að því að lesa fimm sinnum lengur en maður skrifar án þess að lesa sig heimskan? Kannski með því að horfa meira á sjónvarpið?

Í fréttum frá Ísafirði er þetta helst. Ég hef verið að díla við einhvers konar diet post covid – tek mig til og krassa svolítið hressilega einu sinni á dag, lognast bara út af, og er oftar með höfuðverk en höfuðverkjalaus. Annars bærilegur þegar ekki sækja á mig svartir hundar, sem mér sýnist helst gerast í takt við lægðirnar. Þegar brakar í húsinu í verstu hviðunum fyllist ég óstjórnlegri vanmetakennd – einsog ég hafi ekkert yfir sjálfum mér eða tilveru minni að segja. Svo kemur sólin og … tja kannski finnst mér ég aldrei beinlínis hafa neina stjórn á þessu, en þá virðist mér allavega sem mig reki í rétta átt. *** Ég les og les. Að telja upp á milljón eftir Önnu Hafþórs var síðust – fyrir nokkrum dögum las ég líka Stóru bókina um sjálfsvorkunn eftir Ingólf Eiríks. Báðar eru þær feykivel skrifaðar og sannar sínum samtíma. Áríðandi bækur , segi ég, einsog stundum er sagt. Og í báðum eru geðveilur til umfjöllunar. Hjá Önnu eru orsakirnar auðsjáanlegri, þótt þær séu ekki einfaldar, en hjá Ingólfi eru þær lúmskari. Líf Rakelar, söguhetju Önnu, er fullkomið rugl og hún hefur ekkert stuðningsnet – og ýtir því raunar frá sér þar sem það býðst. Líf Hallgríms, söguhetju Ingólfs, einkennist hins vegar af sterku fjölskyldulífi – hann á mjög góða að og ekkert sem bjátar á, annað en allt, auðvitað, það bjátar allt á, af því geðið býður honum ekki annað. Í báðum bókunum er samt gamalt sjálfsmorð í ættinni, sem einsog bergmálar í gegnum þær. Báðar eru þær skrifaðar af mikilli fagmennsku. Ég veit ekki hvort Anna er lærð en Ingólfur er með einhverja gráðu í ritlist. Ég veit ekki alveg alltaf hvað mér finnst um þetta – á eina höndina er þetta grípandi og vel gert og kontrólerað og það glittir í snilld hér og þar. En á hina höndina er þetta líka mjög seif. Ég sækist svolítið eftir tilfinningunni að höfundurinn sé móður, sé að reyna mjög á sig, að honum gæti hvenær sem er skrikað fótur. Það er sennilega meira mitt vandamál en þeirra. Ég veit samt líka að þótt þetta virki auðvelt er það blekkingargaldur – eða a.m.k. blekkingariðn – þetta er ekki auðvelt. Hluti af mér öfundast líka út í þetta. Ég gæti ekki skrifað svona. Ég er alltaf móður. Finnst alltaf einsog ég sé ekki búinn að setja inn nógu mörg þankastrik og hvað þá semíkommur; maður getur alltaf bætt á sig semmíkommu eða troðið inn einhverjum óþarfa útúrdúr. En sem sagt. Þetta átti allavega ekki að vera diss. Maður sogast inn í þessar bækur, þær hafa erindi og ná máli. Og ég mæli með báðum. Las líka Þar verpir hvítur örn eftir Hagalín. Sem átti alveg góða spretti en var kannski ekki með hans bestu. Hún fjallar um Leirufjörð nálægt Tangakaupstað (Ísafirði Hagalíns) sem fær boð um nýjan sóknarprest, sem ku skoskur. Í fyrri hlutanum er mjög skemmtilegur fundur þar sem sóknarnefndin veltir því fyrir sér hvort það sé kostur eða galli að hann sé skoskur – útlendur maður og það allt, kann hann málið, hvaða siði boðar hann, og er hugsanlegt að hann geti útvegað þeim kynbótasauði frá skotlandi og jafnvel hvolpafulla tík? Það stendur sérstaklega aftan á bókinni að hér sé Hagalín ekki að predika og það er hann nú sosum víst að gera – hann lætur t.d. prestinn á endanum lemja drýgindalegan kommúnista sem reykir í kirkjunni. Það hefur nú Hagalín þótt bæði fyndið og maklegt. Saga Borgarættarinnar er fyrsta skáldsaga Gunnars Gunnarssonar. Ef eitthvað er að marka söguna einsog hann segir hana í Fjallkirkjunni – sem er skáldsaga og maður ætti að taka takmarkað mark á, þótt hún sé sjálfsævisöguleg – þá kom hún út í þremur hlutum og gekk fyrsti hlutinn svo illa að það munaði minnstu að annar hlutinn kæmi ekki út. Sá gekk sennilega ekki mikið betur. En sá þriðji, Gestur eineygði, sló í gegn – and the rest is history. Sjálfum fannst mér annar hlutinn bera af. Fyrsti hlutinn er hálfgerður formáli og hann veður úr einu í annað og maður veit ekkert hvað neitt á að þýða – minnti mig svolítið á þegar ég var að kenna í sex ára bekk og það var strákur sem vildi segja brandara á skólaskemmtun og hann hélt bara áfram og áfram: Sko einu sinni var strákur og hann fór út í búð og í búðinni keypti hann appelsínu og svo fór hann með appelsínuna niður á strönd og kastaði henni í sjóinn og síðan velti hann við steini og undir steininum voru marflær og hann potaði í marflærnar og svo kom mamma hans og sagði að hann ætti að koma í mat en hann faldi sig á bakvið tré en tréð brotnaði og svo kom íkorni og íkorninn átti líka mömmu … og eftir svona 10 mínútur þurfti bara að stoppa hann svo næsti maður gæti komist að. Annar hlutinn er svo fyrirtaks dallas – rosalegt melódrama, í fínu tempói og ágætlega skrifað. Gestur eineygði, gegnumbrotsbók Gunnars Gunnarssonar, er síðan eiginlega bara drasl. Þriðja skolvatn af vélstrokkuðu og þránu biblíusmjöri. Óskiljanlegt að hún hafi slegið í gegn. There but for the eftir Ali Smith er meistaraverk að a.m.k. tveimur þriðju hlutum. Ég las hana hreinlega í andköfum, lengst af – en svo er einsog hún dofni í lokin. Hún fjallar í sem skemmstu máli um mann sem kemur í matarboð hjá fólki sem hann þekkir ekkert – með manni sem þekkir gestgjafana lítið. Á milli aðalréttar og eftirréttar bregður hann sér frá og læsir sig inni í gestaherbergi – sem er „en suite“, einsog heitir, með sérbaðherbergi. Þar hefst hann svo bara við. Við fáum í raun lítið að vita hvers vegna hann gerir þetta en bókin lýsir uppnáminu í kringum hann, hvernig hann verður hreinlega frægur, og alls konar fólki sem á snertifleti við hann og við gestgjafana – og svo er sagt frá matarboðinu sjálfu, sem er dásamlega kvikindisleg lýsing á efri millistéttar-bretum. Sennilega dofnar hún einmitt vegna þess að hún leysir svo ekki úr hnútunum sem hún sýnir okkur – svolítið einsog galdramaður sem lætur mann draga spil og hugsa um tölu og fer svo bara að tala um eitthvað annað áður en hann þakkar fyrir sig og býður góða nótt. En Ali Smith náði samt alveg að vera nýi uppáhaldshöfundurinn minn í 200 síður og það er bara nokkuð vel af sér vikið. Og ég hlýt að lesa fleiri bækur eftir hana fljótlega. *** Talandi um geðdeyfð. Ég kom inn í gamla menntaskólann minn á dögunum til að lesa upp hljóðaljóð í frímínútum. Vegna covid var svolítið kaos – stelpan sem bókaði mig var komin í einangrun og það var enginn til að taka á móti mér svo ég stóð bara á ganginum og ráfaði svolítið í svona 10-15 mínútur. Á veggjunum eru sömu tilkynningatöflurnar og voru þegar ég var í menntaskóla og plaköt á svipuðum stöðum. En það sló mig að það voru engar auglýsingar um neitt félagslíf eða yfir höfuð neitt gleðilegt. Þegar ég var þarna var taflan aðallega til að auglýsa tónleika og böll og sýningar og fundi í félögum – ekki síst í miðri Sólrisuviku. Og þá hefði auk sérstakra auglýsinga fyrir hvern viðburð verið stórt plakat með allri dagskránni. En ég varð ekki var við eina einustu þannig auglýsingu. Þess í stað voru allar auglýsingar fyrir heilsu- og öryggismál – hjálparlínur fyrir ofbeldisþolendur, stór plaköt um geðrækt, endómetríósu, tóbaksnotkun, kynferðislega áreitni, mörk í samskiptum og svo framvegis. Ég er eitthvað búinn að vera að brjóta heilann um þetta upp á síðkastið. Auðvitað hefur verið lítið félagslíf síðustu árin og mikið af tilkynningunum um það hlýtur að vera kominn á internetið – þeir sem hengja upp auglýsingar eru þeir sem eru með fjárráð til þess að láta prenta stór plaköt í lit og væntanlega hanga sömu tilkynningarnar allan veturinn (að því gefnu að það finnist ekki lækning við þunglyndi, endómetríósu og kynferðisofbeldi úreldast þau ekkert). En þetta var samt í miðri sólrisuviku. Og ef maður leyfir sér að sálgreina tilkynningartöflu stofnunar einsog hún væri IDið í manneskju er eitthvað sárt að sjá áhersluna færast af gleðinni – eins taumlaus og hún getur verið – yfir í það hvernig fólk geti náð stjórn á harminum í lífi sínu. En svo er þetta áreiðanlega spurning líka hvað maður velur að sálgreina. Ef maður skoðaði tónlistina sem ég er alinn upp á – byrjaði kannski í þungarokkinu („darkness, imprisoning me! all that I see! absolute horror!“) dauðarokkinu (Suicide Machine) og færi yfir í grungeið (Rape Me) og ég tala nú ekki um ef maður héldi svo áfram í emóið (sem ég er saklaus af að hafa hlustað á reyndar) – þá liti mín kynslóð kannski ekki út fyrir að vera neitt sérstaklega happy go lucky. Sakleysislegasta söngstjarna æsku minnar reyndist líka snargeðveikur barnaníðingur. Og heima hjá honum ríkti gleðin ein, a.m.k. á tilkynningatöflunum.

„Þekkirðu hann?“ „Þekkirðu hana?“ spyrja börnin mín oft ef það birtist einhvern rithöfundur í sjónvarpinu. Mjög oft er svarið já. Landið er lítið og stéttin fremur sósíal. Í gær var það Sjón og ég þurfti að benda þeim á að þau þekktu hann nú eiginlega líka. Þau Ása komu í kaffi á Tangagötuna þarsíðasta sumar. 20 mánuðir eru auðvitað eilífð í lífi barns. Ég hef stundum hlustað á hljóðbækur þegar ég er að keyra suður og stundum eru þær lesnar af höfundi og stundum er það einhver sem ég þekki og þá er það næstum einsog að keyra með vini. Sem samkjaftar að vísu ekki en er að sama skapi búinn að íhuga vel hvað hann ætlar að segja. Þannig leið mér eftir Sofðu ást mín fyrir nokkrum misserum. Einsog Andri hefði verið mér samferða. Í fyrradag hlustaði ég líka á Hermann Stefánsson spjalla við Ásgeir H. og Steinunni Rögnvalds í Menningarsmyglinu. Hermann þekki ég mest, Ásgeir smá og Steinunni held ég bara ekkert – enda er hún í annarri stétt. En það var samt einsog að hitta vini á kaffihúsi. Og samt ekki. En vinalegt allavega. Þau voru að ræða Merkingu eftir Fríðu Ísberg sem var einmitt í sjónvarpinu um daginn að fá Fjöruverðlaunin. „Ég þekki hana“, sagði ég þá grobbinn. Einu sinni var ég á bókmenntahátíð í Kaupmannahöfn og þá var einn dagskrárliður sem gekk út á að fjórum ljóðskáldum var komið fyrir í tveimur sófum sem stillt hafði verið upp gegnt hvor öðrum á miðju kaffihúsi og stólum áhorfenda raðað í kring. Ég var eitt ljóðskáldanna. Svo fengum við fyrirskipun um að vera „afslöppuð“ og ræða list okkar og lesa af og til ljóð eða ljóðbrot hvert fyrir annað, svona bara einsog við værum að hittast á kaffihúsi í alvöru og yrðum innblásin af félagsskapnum. Einsog ljóðskáld gera. Ég held að ég hafi aldrei á lífinu tekið þátt í jafn ónáttúrulegum og þvinguðum viðburði. Við vorum öll einsog fífl. Og voru þó sumir þarna ýmsu vanir, einsog vinkona mín Madame Nielsen – sem hefur leyst upp ídentítet sitt og ögrað sjálfsmyndum og samfélögum á ótal marga vegu á löngum listferli. Nú er ég að lesa Priset på vatten i Finistère eftir vinkonu mína Bodil Malmsten og mér líður svolítið svona einsog ég hafi verið að hitta gamlan vin. Bodil er auðvitað látin (farin burt, segi ég, af því hún þoldi ekki það orðalag). En Bodil hitti ég einmitt aldrei. Við skrifuðumst bara á skamma hríð. En einmitt þess vegna er lestur þess sem hún skrifaði einsog að rifja upp gömul kynni, af því þannig voru kynnin. Þar á undan kláraði ég Glass eftir Eyvind Pétur. Sem er vinur minn og fyrrverandi kennari. Og bókin hluti af Ísfirskum bókmenntum, þótt það sé á mörkunum (ég held það sé réttast að kenna Eyvind við Arnardal). Þetta er stórmerkileg bók. Utan á henni er mikill reiðilestur í garð forlaganna sem vildu ekki gefa hana út en fátt um innihaldið. Glass er dystópía, gefin út 2007, sem gerist í heimi þar sem flestir betri borgarar lifa undir stórum skermi sem kallast Glass. Utan Glass er náttúran menguð en innan Glass er hún kontróleruð og stýrð í krafti kapítals og hins opinbera. Maður talar við tækin – ræðir við ísskápinn um hvað eigi að vera í kvöldmat. Valdakarlar metoo-nauðga konum í hálfluktum bakherbergjum. Fötluðum er útskúfað. Fólk talar ýmist íslensku, ensku eða blöndu af þessu tvennu. Í sjálfu sér er umfjöllunarefnið ekki byltingarkennt – svona eru allar dystópíur, dálítið ýkt útgáfa af samtíma sínum – en það er samt annað bragð af dystópíu Eyvindar. Hún er bæði nokkuð myrkari, einsog það sé meiri sótthiti í henni, meira kaos, sögupersónunum líður verr og eru sjúkari og svo gengur hann lengra í beitingu tungumálsins en flestir höfundar. Þessa enskubræðings. Þeir segja að búast megi við einni kerfisbilun á hverjum 750 árum, í mesta lagi. Það þýðir á mannamáli: Aldrei! Sabotage? Nei, við hlæjum bara að svoleiðis nokkru. Hvernig getur nokkur komist framhjá Absolute Security? Ekki lengur. Þeir fullvissa okkur um það. En mannleg mistök verða aldrei útilokuð. Jú, það er sjálfsagt rétt. En þetta er þrautþjálfað fólk. Og responsible. Það er öruggt. Nema maður vilji breyta út af venjunni. Þá er bara að segja það. Biðja Mommy to Reprogram þetta og þetta, skipta um kaffitegund, fá nýja FishType hjá einhverjum öðrum Producer. Eitt af því sem gerir málið á bókinni sérstakt er líka að Eyvindur skrifar annars svo blæbrigðaríkt mál – yfirleitt þegar svona er gert er orðaforðinn takmarkaður, bæði í blandmálinu og í textanum í kring, en Eyvindur er maximalisti og sá hluti textans er augljóslega frá sama höfundi og skrifaði Landið handan fjarskans . Svo eru langir mónólógar af og til frá persónum sem tala bara ensku. Bókin er ekki bara ólæsileg ef maður er ekki sæmilegur í ensku heldur er hún full af orwellsku nýsproki – ensku nýsproki – sem er lítið útskýrt og maður þarf rýna í og túlka til að skilja hvað eigi að vera. SocGenDep, HeSInDem, EnSubChief og þess háttar orðum er stráð um alla bók. Þá má nefna að afstaðan til tungumálsins, þessa breytinga, er ekki einhlít – hér er t.d. samræða föður og sonar (sonurinn er byltingarsinni, faðirinn að vakna til): – Hvað ertu að hugsa? Áttarðu þig ekki á því hver þú ert eða hvar þú ert staddur?
– Ég? Ég er teenager, typical. Í DemReg er ég 11866880184-AZC. Hvað C er? Don’t fuckin’ know. Ætli secretið sé ekki þar? Þú hlýtur að vita þetta. Þú ert the real system, man! Ég ætlaði að segja að það þýddi ekkert að vera reiður við mig. Ég þagði, greip bara þétt um handlegg hans. Hann varð rólegri. – Auk þess er ég Y-11, það sá ég hjá copsunum. Ég veit ekki heldur hvað það þýðir. Þeir kýldu mig, þegar ég spurði. Svo sögðu þeir að ég væri fuckin HackerBug. Það er næstum því satt. Þeir kýldu mig líka fyrir það.
– En hvers vegna ertu að þessu?
– Because God has spoken to me, and God, he said: „Sonny, you must find out who’s running the fuckin shit.“
– Talaðu móðurmálið þitt við mig, Sonur.
– Er það tungumál þeirra fuckin pigfuckers, sem þú vinnur hjá? Við sögðum ekkert um stund. Ég var beygður, hann ekki síður, þótt hann reyndi að bera sig vel. Ég hef lesið talsvert eftir Eyvind – eða allavega meira en flestir, sennilega er hann einn mesti utangarðshöfundur íslensks samtíma – hann á tvær skáldsögur sem nokkru máli náðu ( Landið handan fjarskans vann Laxnessverðlaunin upp úr aldamótum – sem voru vel að merkja veitt dulnafnsmerktu handriti – og Þar sem blómið vex og vatnið fellur er framhaldið). Glass ber höfundarmerki hans en er samt á svo rosalega ólíkum slóðum frá hinu að ég hefði sennilega ekki borið kennsl á höfundinn ef nafn hans hefði ekki staðið utan á henni. Þetta er meira framúrstefnuverk að formi og innihaldi – ég hugsaði heilmikið um Burroughs, og jafnvel frekar um bíómyndina Naked Lunch en skáldsöguna sem hún er byggð á, og líka um Joyce og BladeRunner. Sennilega birtist hún á röngum tíma og röngum stað og náði því ekki máli – og sannarlega gerir beiskur káputextinn henni enga greiða. Hann eiginlega öskrar á lesandann að hunsa þetta einsog hverja aðra nýaldarspeki og skáldagrát misheppnaðs listamanns. Og svo er bókin augljóslega ekki mjög „2007“. Björn Þór Vilhjálmsson, vinur minn – eða, hann bauð mér allavega einu sinni í mat, nema það hafi verið Guðrún Elsa, konan hans, sem bauð mér – skrifaði um bókina í Morgunblaðið að hún þjáðist af frásagnarlegri deyfð og þvældri persónusköpun og að söguþráðurinn yrði á köflum hálfgert moð. (Það má koma fram að á sömu síðu í sama blaði sallar Björn Þór niður tvær aðrar nýjar bækur – eina eftir Einar Kára og aðra eftir Fritz Má Jörgensen – það eru breyttir tímar). Ég veit ekki hvort ég hef beinlínis áhuga á að mótmæla þessari lýsingu þótt ég taki ekki undir neikvæðnina í henni – ég er ekki beinlínis ósammála henni. En það er kannski einmitt hluti af anda bókarinnar, stemningu þessa framtíðarheims – það er þjáning og deyfð og heilaþoka yfir öllu. Fólkið rennur að einhverju leyti saman í einhvern undarlegan manngraut. Einsog einmitt oft hjá Burroughs – þetta er innblásið æði og maður er ekki alltaf alveg viss hvað sé að gerast og þaðan af síður hvers vegna. Það er líka alveg augljóst, þótti mér, að það er ekki vegna óvæginnar gagnrýni á samfélagið og valdamenn þess sem bókin hefur ekki fengist útgefin á sínum tíma heldur vegna framúrstefnulegs formsins og málsins – sem er svo aftur að mínu mati hennar sterkasti kostur. Nóg er víst af bókum sem líkjast hver annarri í þessari veröld, að maður fari að slá hendinni mót þeim sem skera sig úr.

Fjórði dagur af covid. Fyrstu tvo dagana var ég verulega slappur, með hita og hor. Og hor raunar af því tagi að mig sveið undan honum, einsog hann væri gallsúr, sem ég kannast ekki við að hafa upplifað áður. Mæði angraði mig líka og gerir enn. Ég ætlaði að syngja lagstúf með Aino í gær og kom mér á óvart með að vera orðinn andstuttur í öllum erindum. Í gær vaknaði ég bærilega hress og hélt jafnvel að þessu væri svo gott sem lokið. Ákvað eftir morgunmat að gera lasagna úr afgöngum frá þriðjudeginum og var góður fram í svona mitt lasagna – einhvern tíma eftir að ég lauk við béchamelsósuna og áður en ég byrjaði að raða þessu saman fann ég höfuðverkinn sækja að mér aftur. Lá svo flatur eftir hádegi. Ljós- og hljóðnæmi hafa plagað mig en það er ekki alveg nýtt. Ég má ekkert verða slappur lengur eða þreytast án þess. Ligg í myrkvuðum herbergjum og þegi. Allt held ég að þetta sé bara eftir bókinni. Var aftur góður í morgun og er ekki jafn góður lengur en þetta horfir allt augljóslega til betri vegar. Ætli mér verði ekki óhætt á ról án þess að slá niður á laugardag. Má eiginlega ekki seinna vera heldur af því Nadja fer til Frakklands á sunnudag með menntaskólabekkinn sinn. Á svipaðar slóðir og ég var á um daginn – hún kemur meira að segja við einn dag í Nantes en er annars mest í París og Sables D’Olonnes. Ég ligg í bókum. Stærsta upplifunin í ár er sennilega Sælir eru einfaldir eftir Gunnar Gunnarsson, sem ég hafði aldrei lesið – varð tíundað hér einhvers staðar um þá fordóma sem ég hafði fyrir Gunnari og eru fyrir bí. Nú er ég gegnheill Gunnarsmaður. Annars eru þetta mikið ísfirskar bókmenntir. Auk þeirra sem hefur verið gert skil hér má nefna Sjöunda soninn eftir Árna Þórarinsson, Brennumenn Hagalíns, Dauðamenn Njarðar, Hansdætur Bennýjar Sif, Flótta Sindra Freyssonar (framhaldið er næst), Huldu og Virkið í Vestri eftir Finnboga Hermanns, Mömmu Blues eftir Normu E. Samúelsdóttur og fleira. Sú síðastnefnda og Húsið eftir Hörpu Jónsdóttur eru áreiðanlega stystu bækur ársins, hingað til – og verða varla mikið styttri. Fjallkirkjan lengst og Feigð Stefáns Mána næstlengst. Við höldum lestrardagbók fjölskyldan og ég hef víst lesið 63 bækur frá áramótum. Eina fyrir hvern þingmann. Ef meðallengdin er 200 síður eru það ríflega 12.000 blaðsíður. Mér finnst maður mega grobba sig af minna. Ætli maður lesi svo ekki minna þegar lægðunum fækkar og veikindin líða hjá? Ég er með eitt og annað á listanum fyrir næstu daga. Langar að lesa meiri Óskar Aðalstein og svo Borgarættina eftir Gunnar Gunnarsson, sem ég á eina eftir af stóru skáldsögunum hans. Svo er spurning hvort ég lesi Sturla í Vogum áður en ég les Sjálfstætt fólk – sem ég hlýt að gera á endanum (ég las í kringum tvítugt nánast allt sem HKL skrifaði nema Sjálfstætt fólk, sem ég skildi viljandi eftir til að eiga til góða, og á hana enn, nema ég hafi gert það af því ég var bara kominn með nóg af HKL og HKL þráhyggjum, sem er líka hugsanlegt). Ég veit ekki hvort ég fer í Guðmund Inga og Steingerði Guðmunds – ég er varla læs á kvæði, ef ég á að segja alveg einsog er. Landnám Jóns Yngva – ævisaga Gunnars – telst óhikað til ísfirskra bókmennta. Dans í lokuðu herbergi, eftir Elísabetu Jökuls, var líka (held ég) skrifuð á Ísafirði. Hvort heldur sem er á Elísabet sterk tengsl við Ísafjörð. Glass og Örfok eftir Eyvind Pétur á ég báðar eftir og gæti hugsað mér að endurlesa Landið handan fjarskans og Þar sem blómið vex og vatnið fellur. Það er allavega af nógu að taka.