Fjallabaksleiðin

Þegar ég byrjaði að skrifa Hans Blævi hafði ég fyrst og fremst áhuga á aðlögunarhæfni öfgahægrisins og því hvernig fasistar umfaðma mótsagnir sínar – einsog þegar fólk af afrískum uppruna gengur til liðs við Le Front National í Frakklandi; eða konur, oft sterkar og ákveðna konur, gerast sjálfviljugar talsmenn þess að konur séu fyrst og fremst eldabuskur og mellur. En svo verða bækur alltaf að einhverju öðru á ferðalaginu – þær spyrja sinna eigin spurninga og Hans Blær er miklu ólíkari fyrirmyndum sínum en ég hélt að hán yrði. Sem er auðvitað gott, það er það sem maður sækist eftir sem höfundur, þá hefur eitthvað tekist vel. Hans Blær er sín eigin persóna og verður ekki einfaldlega smættað niður í myndlíkingu fyrir eitt eða annað – þótt bókin um hána varpi vonandi einhverju ljósi á samfélagið sem við lifum í. Hán er í sann miklu sárari, reiðari og sterkari – aðdáunarverðari og fyrirlitlegri í senn – og meira kaos. Fasistar eru yfirleitt alveg hnausþykkir fábjánar – en Hans Blær er vel gefið, vel lesið og snarpt. Síðustu ár og áratugi höfum við skoðað sjálfsmyndir okkar í kjölinn – og allar bækur mínar fjalla í raun um það hver við séum, hver við fáum að vera, og hvernig við komum sjálfum okkur og öðrum fyrir sjónir – og þessari rannsókn, sem er stundum naflaskoðun og stundum valdagreining, fylgir sú meinloka að afstaða okkar til lífsins stýrist einfaldlega af „stöðu okkar í samfélaginu“ eða ídentíteti – einsog við værum hverjir aðrir taflmenn. En svo er það auðvitað ekki. Þeir sem tilheyra einum minnihlutahópi standa til dæmis ekki ósjálfrátt með öllum sem tilheyra öðrum minnihlutahópum. Þegar við smættum pólitíkina svona niður í spurninguna um ídentítet breytum við ídentítetinu í vopn sem getur síðan hæglega snúist í höndunum á okkur. Marine Le Pen er kona, Kent Ekeroth er gyðingur af innflytjendaættum, Toni Iwobi er svartur innflytjandi, Blaire White er transkona, Milo Yiannapoulus er hommi af gyðingaættum og giftur svörtum manni – hvernig getur nokkuð af þessu fólki verið málsmetandi fasistar eða mótfallið mannréttindum minnihlutahópa? Fá þau afslátt á skoðunum sínum – kunnum við að hantera þetta, á tímum sem leggja minna upp úr því sem sagt er, en því hver segir það? Hvenær er afstaða Blaire White til réttinda transfólks rétthærri en mín – í öllum mínum hvíta sísheteróljóma – og hvenær er hún það ekki? Hans Blær beitir ekki bara kyni sínu – eða kynjum, réttara sagt – heldur verður hánum öll viðkvæmni samfélagsins að vopni, öll hysterían. Hán veit að á þessu brjálaða tempói, þessum knee-jerk viðbragðsflýti og sjálfvirku hneykslun á öllum vígstöðvum, skiptir ekkert máli nema það hvar fókusinn liggur það og það augnablikið. Þá er þetta ekki lengur spurning hver hlær síðast, heldur hver sagði síðast eitthvað spennandi, fyndið, æsilegt, eitthvað sem maður bara verður að smella á – því það er engin samfella eftir í lífinu hvort eð er heldur hefur það breyst í hrauk af nánast ótengdum augnablikum. Við byrjum hvern einasta dag svona, skrollum okkur í gegnum Facebook og finnum til samlíðunar, gleði, hryllings, reiði – við tárumst yfir vinum sem létust, fögnum nýfæddum börnum, skrifum undir undirskriftalista gegn flóttamannastefnunni, hlæjum að einhverri fyndni, hneykslumst að einhverri heimsku, lækum allt á ólíkum forsendum, afvinum gamla vini og vinum nýja – og allt þetta áður en við einu sinni kveikjum á kaffivélinni. Og á meðan hún er að laga kaffið gerum við þetta aftur. Aftur í strætó á leiðinni í vinnuna. Af og til allan vinnudaginn. Á leiðinni heim. Svo meðan pizzan er í ofninum. Þegar við förum á klósettið. Áður en við sofnum. Og aldrei dveljum við lengur en örfáar sekúndur í hverri hugsun eða tilfinningunni sem hún vekur. Það er ekkert skrítið þótt afstaða okkar til veruleikans sé skitsó eða að mörg okkar eigi við alvarleg kvíðavandamál að stríða – það er engin ráðgáta. Þessum veruleika hefur Hans Blær lært að beita til þess að meiða samfélag sem hefur löngum meitt hána. Og sennilega er það það sem vakir fyrir hánum fyrst og fremst – miklu frekar en einhver afturhaldspólitík eða ídentítetspólitík, eitthvað hægri eða eitthvað vinstri. Hán vill bara skilja eftir sig sviðna jörð í heimi sem hefur komið fram við hána einsog skít.

There are pimps and there are ho’s. There are rules to the game these players play, and one of the rules is cash at hand and sex on demand. There are rules to the game that prosecutes these players, and one of the rules is that what counts as consent gets to be determined courtside. An expert can testify that pimp-ho sex is noncensual by definition, thus turning every sexual transaction into a sex crime. Like Antoinette the partying girl and Zeina the late-night date, those who go pro lose their sexual autonomy – on both sides of the legal divide. For on this point, judge and pimp agree: only the uninebriated and the unpaid are allowed to freely choose to have sex. The Guilt Project: Rape, Morality and the Law – Vanessa Place

Ég gaf mömmu eintakið mitt af Hans Blævi og hef ekkert hugsað um hána alla vikuna. Nú þarf ég bara að losna við bókafjöldann af skrifborðinu mínu og koma honum í einhvers konar hillu. En hvar á ég að hafa þessa hillu? Fyrir framan hinar hillurnar mínar? *** Í næstu viku fer ég svo til Súðavíkur að taka upp hljóðbókina. Í millitíðinni skýst ég sem kennaramaki í kennaraferð til Lundúna. Þar ætla ég að sinna vistsporinu mínu og hafa áhyggjur af loftslagsmálum og sjá guadalúpísku blússveitina Delgrés spila. Ég ætla líka að kaupa mér heimskautahvítan Fender Telecaster smíðaðan í Mexíkó. Notaðan, sem ég fékk fyrir slikk, nokkurn veginn sama og ég fékk fyrir Epiphone SG-inn. Þá á ég tvo rafmagnsgítara – Gálknið, sem er biksvartur Gibson SG og þennan nýja, sem ég á eftir að nefna. Það má koma með tillögur í athugasemdum. *** En þetta er ekki gítarblogg. Þetta er Hans Blævar- og samfélagsblogg. Kannski  ég breyti þessu samt í gítarblogg síðar. Það gæti verið gaman. *** Heitir hann ekki Kristinn Sigurjónsson, kennarinn í HR sem var rekinn fyrir að segjast ekki vilja vinna með konum? Og það væri í raun ekki hægt að vinna með þeim – ef ég man rétt – þær væru óalandi og óferjandi. Mér finnst eina spurningin í því máli vera hvort maður eigi að hafa þolinmæði fyrir fíflum eða ekki. Og góð og gild rök fyrir báðu, finnst mér. *** Framfylgi maður ekki ákveðnum stöðlum um lágmarkskurteisi er hætt við að maður endi í hálfgerðu barbarí. Þeir sem taka mjög djúpt í árinni – tala af ósanngirni, ljúga jafnvel, býsnast og andskotast – pólarísera umræðuna, ýta fólki út í horn og eitra þannig út frá sér. Ég er raunar alls ekkert viss um að þeir geri það með því afla skoðunum sínum vinsælda – þótt það verði alltaf smá stemning í kringum þá í fyrstu, þegar þeir lokka verstu rugludallana fram úr dagsljósinu – heldur með því að færa umræðuna yfir á hysterískt plan. Þetta endar einsog eitthvað smábarnarifrildi. „Það er ekki hægt að vinna með konum“ fær bara svarið „djöfull geta karlar verið ómerkilegir“ og svo framvegis. Ósannanlegar tilgátur um heiminn sem byggja ekki á öðru en gremju og beiskju gera ekki heiminn stærri, þær gera heiminn minni og fólkið sem verður fyrir þeim heimskara. Og skiptir engu máli hvaða „málstað“ þær tilgátur eiga að verja eða flytja. *** Hins vegar held ég að manni sé bráðnauðsynlegt að eiga einhvers konar samneyti við fólk af öllu mögulegu sauðahúsi. Það er einhver stærsti hængur samtímans hversu erfitt við eigum með samlífi við fólk sem er á einhvern hátt öðruvísi en við eigum von á eða eigum að venjast. Vegna þess hreinlega að við höfum viðbjóð hvert á öðru – af öllum mögulegum ástæðum. Mér finnst ég reka mig á það æ ofan í æ. Kristinn Sigurjónsson, heiti þessi aumingjans maður þá það (ótrúlegt hvað maður getur látið eftir sér að fletta ekki hlutunum upp), er furðufugl, feyskinn karlpungur í útrýmingarhættu. Skoðanir hans á heiminum byggja ekki á samkennd, samstöðu eða kærleika – þær virðast aðallega byggjast á gremju og það vita það allir sem hafa þurft að fást við gremju, finna fyrir henni, að gremja sprettur af vanmáttarkennd og almennri vanlíðan. *** Ég held við þurfum að horfast í augu við að þannig fólk – fólk sem ráfar um hugmyndaheim samtímans einsog smábörn í frekjukasti – er stór hluti af samfélaginu. Við tökum að vísu ekki jafn vel eftir því þegar það er nær okkur í skoðunum – og er það þó að mörgu leyti ekkert skárra, og sennilega kemur að því að tíðarandinn snýst gegn þeim líka þegar móralski pendúllinn sveiflast aftur til baka. Og þótt það sé alls ekki gott að fólki af þessu sé ekki mætt þá held ég það borgi sig hvorki að þrátta við það á þeirra eigin máli – með gremjuna að vopni – né heldur að gera það brottrækt. Þeim er miklu betur mætt með festu og kærleika – því, svo ég snúi upp á nýlegt húðflúr , þá eru karlar einmitt alls ekki rusl, heldur heilagir, einsog annað fólk.

Over the past decade a new, and very revealing, locution has drifted from our universities into the media mainstream:  Speaking as an X … This is not an anodyne phrase. It tells the listener that I am speaking from a privileged position on this matter. (One never says,  Speaking as a gay Asian, I feel incompetent to judge this matter .) It sets up a wall against questions, which by definition come from a  non-X perspective. And it turns the encounter into a power relation: the winner of the argument will be whoever invoked the morally superior identity and expressed the most outrage at being questioned.  […]
What replaces argument, then, is taboo. At times our more privileged campuses can seem stuck in the world of archaic religion. Only those with an aproved identity status are, like shamans, allowed to speak on certain matters.
[…]
Left identitarians who think of themselves as radical creatures, contesting this and transgressing that, have become like buttoned-up Protestant schoolmarms when it comes to the English language, parsing every conversation for immodest locutions and rapping the knuckles of those who inadvertently use them. – The Once and Future Liberal – Mark Lilla

Bókin kom til landsins á fimmtudag í síðustu viku. Hún fór í flug og ég var að vona að ég fengi eintak í hendurnar á föstudag. Var mættur á pósthúsið strax við opnun – fékk að vita að jú, ég ætti þarna pakka samkvæmt tölvunni, svo kom einhver svipur á afgreiðslukonuna sem gekk í nokkra hringi og tilkynnti mér að þessi pakki, frá Hljóðfærahúsinu frá miðjum september, væri áreiðanlega kominn til skila. Ég kannaðist við það, fékk að kvitta fyrir honum, og gekk svo út bókarlaus. Svo kom helgin. Ég las upp úr bókinni á bókmenntaráðstefnu á vegum Háskólasetursins í Edinborgarhúsinu – eða, ég las auðvitað bara úr einhverju útprenti – og gekk bara vel, „gerður var góður rómur að“ og það allt saman, og virtist engan trufla nema mig að þetta væri bara ómerkilegt útprent. Í morgun mætti ég svo aftur á pósthúsið við opnun og þar beið hún mín. Ég hélt ég yrði kannski minna viðþolslaus af að fá hana í hendurnar en svo er ekki, þetta er eiginlega bara verra, nú liggur hún þarna, þetta eina eintak (restin er enn í skipinu á leið frá Þýskalandi), og við störum hvert á annað, ég á hana og hún á mig. Það var ekki einu sinni vinnandi svo ég fór bara að taka til, raða bókunum í ljóðabókahillunni minni og taka utan af ólesnum TLS tölublöðum. Furðu erfiður dagur – í mér eru allar tilfinningarnar í einu og kannski er ég mest bara einhvern veginn lúinn. Já og svo vann ég – eða Óratorrek, réttara sagt – Menningarverðlaun DV á föstudag. Mér skilst að ég fái sent viðurkenningarskjal og þarf þá að gera pláss á grobbveggnum mínum.

Úr Troubling the Line: Trans and Genderqueer Poetry and Poetics

Það þyrfti eiginlega að gera sér Wikipediu fyrir allt fræga og semí-fræga fólkið sem hefur verið sakað um kynferðisbrot. Og einhvers konar FIFA styrkleikalista. Þetta er löngu hætt að rúmast í heilanum á mér. Ég vil vita hvar Orri í Sigur Rós stendur í samanburði við Louis CK og Asiu Argento. Hver er verri – Cosby eða Weinstein?  Og stigunum fylgdu þá samræmdar refsingar. X mörg stig og þá máttu ekki koma fram opinberlega lengur. Og svo geturðu kannski unnið af þér  með yfirbótum – lækkað á listanum og fengið að tromma aftur, svo fremi það sé ekki í frægri hljómsveit. Aldrei tromma fyrir fleiri en 150 manns í einu. Aldrei segja brandara við fleiri en 40. Bara á sérstökum skemmtistöðum með þartilgert leyfi þar sem er skýrt og skilmerkilega auglýst að maður geti átt von á því að triggerast, þar gangi pervertarnir lausir í myrkrinu. *** En svona í alvöru. Þetta er kannski svolítið moggabloggslegt teik á alvarlegum hlut. Ég biðst forláts, ég er búinn að drekka of mikið kaffi/ekki búinn að sofa nóg/það er í mér einhver galsi/ aðrar viðhlítandi afsakanir. En eftir stendur að það vantar einhvers konar kerfi sem ákvarðar sekt, sakleysi, refsingu og tímaramma refsingar. Tímalaus útskúfun er nefnilega bæði óvenjuleg og grimmileg refsing. Svona félagslegt waterboarding. Ég nenni ekki að taka þátt í samfélagi sem ætlar bara aldrei að fyrirgefa neitt. Og svo þarf að vera rými fyrir að einhverjum finnist einhver kall ógeðslegur – vegna fortíðar hans – án þess að hann sé samfélagslega óæskileg mannvera. Samfélagsleg fyrirgefning er ekki það sama og að allir hafi ákveðið að einhver sé núna (aftur) frábær. Einhvers staðar ákveður samfélagið að þetta sé komið gott – Louis CK megi koma fram, vilji einhver hleypa honum upp á svið, án þess að New York Times þurfi að fara á hliðina í hvert sinn. Og samt sé fullt af fólki úti í bæ sem segi bara oj, nei, ég ætla ekki að mæta. Er það ekki bara alltílagi?

Drömmen om den fullständiga befrielsen, inte i buddhistisk förintande mening utan tvärtom som en i högsta grad förnimbar närvaro av bild och syn, av realiserad verklighet i drömmens rike. Det var den han ville: den fullständiga befrielsen – konstverket. En självvaldhet och självfallenhet utanför diskutantklubbars resonörvärld, allt detta som förstör modern konst och dikt. Det gällde att underminera sitt medvetande och spränga det fritt från dagsaktualiteters mördande konkurrens, allt som färdiggjort för dagen erbjuds av dagen för att man skall nöja sig för dagen. Nå bortom all ställningsdiskussion som begagnar poesin för sina syften utan att leva med den, rycker loss den ur dess naturliga miljö, när så behövs, och låter den stranda som bortkastat papper efter tillfällets bruk och glömska. – Rabbé Enckell – Essay om livets framfart

Þetta er forseti lýðveldisins að horfa á mig lesa upp úr Hans Blævi á Flateyri nú á laugardag. Þetta var epískt rugl. Ef ég hefði ekki verið að gera þetta launalaust (sem er í sjálfu sér skandall) þá hefði ég gefið öllum endurgreiðslu og sennilega forsetanum tvöfalda. Svona var þetta. Bókabúðin Bræðurnir Eyjólfsson. Bókmenntadagskrá í tilefni af stofnun Lýðháskólans. Húslestur í sparistofunni sem var full af fyrirmennum – meðalaldur sennilega um sextugt. Guðmundur Andri og Auður Jóns höfðu verið auglýst – en forfölluðust bæði og í staðinn kom Annska vinkona mín og las afskaplega fallega sögu úr fortíðinni, vel stílaða og fulla af ljúfsárri nostalgíu. Svo var komið að mér. Þetta var í annað skiptið sem ég les úr Hans Blævi. Það fyrra var í Gallerí Úthverfu á maraþonlestri Lomma og Brynjars Jóhannessonar. Þá las ég í fjörutíu mínútur fyrir hóp sem auk Lomma, Brynjars og Ólafs Guðsteins íslenskukennara samanstóð af 10-15 íslenskunemum sem voru mjög góðir í málinu miðað við að hafa byrjað að læra það nokkrum dögum fyrr.  Ég hugsa að þeir hafi ekki hugsað mér jafn þegjandi þörfina og spariliðið á stofnun Lýðháskólans á Flateyri. Enda skildu þeir blessunarlega mest lítið af viðbjóðinum sem ég lét út úr mér. Ég las sama kafla á Flateyri og í Úthverfu – kafla sem lýsir því hvernig Hans Blær er orðið þreytt á að trolla daginn inn og út og vill fara að gera eitthvað gagn í lífinu. Þetta verður til þess að hán stofnar Samastað – nietzscheískt heimili fyrir nauðgunarfórnarlömb – og kaflinn endar á kokteilveislu við opnun þessa heimilis, innanum alls kyns pólitísk fínimenni. Ég skar talsvert innan úr kaflanum á Flateyri enda las ég helmingi skemur en í Úthverfu – en það voru engu að síður eftir alls konar lýsingar á mótorhjólaköppum að lesta hver annan í endaþarminn og Hans Blævi að skrá Bryndísi Schram á Tinder í leit að „sígröðum satýrikon“, ofan í annað álíka troll, strákapör og subbulegan húmor. Forsetinn hló að vísu aðeins á einum stað, eða ég held það hafi verið hann, en annars heyrðist ekki múkk í fólki. Mér leið einsog ég stæði nakinn á sviðinu að maka mig í skít – án þess að hafa áttað mig á því fyrren í miðju kafi að þetta væri alls ekki viðeigandi. Ég átti vinalegt spjall við forsetann fyrir þetta – ég þekki dóttur hans, hef kennt henni ritlist á tveimur ólíkum vettvöngum – og stakk sosum ekki af strax og þetta var búið, heldur vandræðaðist eitthvað fram og til baka um rýmið, fallegu bókabúðina hans Eyþórs á Flateyri sem einsog undirstrikaði hvað þetta væri mikið rugl í mér, vitlaus texti á vitlausum stað úr vitlausum manni fyrir vitlaust fólk, ég hugsaði ekki um neitt nema að horfa aldrei í augun á neinum. Og svo hrökklaðist ég bara út. Það vantaði bara að ég bæði alla að fyrirgefa mér. Ég man eftir því að hafa lent í svipuðum aðstæðum fyrir um 14 árum síðan. Þá vorum við Steinar Bragi og Hildur Lilliendahl að þvælast um á norðanverðum Vestfjörðum og lesa ljóð fyrir fólk. Á fyrsta upplestri, í félagsheimilinu í Súðavík, áttuðum við okkur á því að ljóðin okkar voru öll meira og minna ósæmileg í orðavali og umfjöllunarefni (þetta var á öld „vessapóesíunnar“). Ég var með Nihil Obstat sem var einhvers konar æfing í transgressjón, reiði og klámi, Hildur með óútgefið efni og Steinar sennilega með Gosa (þar sem forsetanum er einmitt „riðið í skítgatið“ – en það var annar forseti). Við gerðum með okkur samkomulag um að bara eitt okkar mætti hvert kvöld ganga fram af áheyrendum – það væri of mikið að við gerðum það öll – og skárum úr um hver það yrði með því að keppa í Skrafli, sem Hildur svo vann alltaf. Það var hægara sagt en gert að sneiða hjá dónaskapnum í Nihil Obstat en það hafðist samt meira og minna. Og ef það var hægt þá er hægt að finna kafla í Hans Blævi sem er viðeigandi í virðulegum félagsskap. *** PS. Það er kominn formlegur útgáfudagur. Eða tveir mögulegir. Annað hvort kemur bókin í búðir 25. október eða 30 október. Allavega á meðan það klikkar ekki að hún komi með skipinu frá Þýskalandi þann 22.

While trolls are inhuman, they are essentially not absolutely separate or separable from humanity. Uncanny otherness is perhaps the most potent of human threats, an attack on all notions of humanity and on order itself. Being both human and inhuman, the troll is chaos incarnate.
The Troll Inside You – Ármann Jakobsson