Category: Uncategorized

Ég fer alveg að skilja við ljóðabókina mína. Ég er enn að íhuga titilinn – eiginlega er ég búinn að henda gamla titlinum, Síreglulegri ringulreið, og svona níutíuprósent viss um nýja (sem er leyndarmál) en ég þarf að gefa því nokkra daga. Titillinn Síreglulegri ringulreið er næstum því það elsta í bókinni og á ágætlega við það verk sem ég hélt ég væri að skrifa þegar ég byrjaði en ekki nándar nærri jafn vel tæplega átta árum síðar. Þetta var þegar fólk var að tala um strætóljóð vs spíttljóð, 2017-2019 sirka. Síreglulegri ringulreið lýsir auðvitað ágætlega samgöngukerfum fólks þótt það hafi kannski ekki verið það sem ég hafði í huga. Ég hafði ekkert sérstakt í huga, bara að þetta hljómaði fallega, held ég, að það væri galdur í þessu, leikur í orðunum sem mér finnst vænt um – að tungumálið sjálft dansi og orðin rísi upp yfir einfalda merkingu sína – og hugtakið er enn í bókinni þótt það fái ekki að varpa merkingu sinni yfir allt annað í henni. Og mér finnst það vel að merkja ekki verra fyrir að það sé erfitt að segja það upphátt fimm sinnum hratt. Strætóljóðin voru, minnir mig – samkvæmt „umræðunni“ – kyrrari myndir, meiri einlægni; spíttljóðin æstari myndir og meiri kaldhæðni. Það kannaðist samt eiginlega enginn við að skrifa a eða b – enda væri það líklega skrítið, óþarflega þröng fagurfræði, og svo eru kyrrð og æsingur og kaldhæðni og einlægni relatíf hugtök sem byggja á einhverjum persónulegum núllpunkti (það sem einum finnst vera ægilegur æsingur finnst öðrum bara kósí). En kannski sagði það mest um afstöðu fólks hvort það taldi meiri þörf á að verja einlægnina eða verja kaldhæðnina. Ég var allavega í síðarnefnda liðinu – og raunar í því liði að finnast kaldhæðni mjög einlægt viðbragð, einlæg tjáning, og alls ekki það varnarviðbragð sem hún er stundum sökuð um að vera. Og líka í því liði að finnast einlægni mjög oft leysast upp í leikaraskap – þetta verður skýrara með hverju árinu, fólk blottar sig í einlægum einkaviðtölum til þess að markaðssetja sig sem „relatable“ og „vulnerable“. Svona einsog Wicked-leikkonurnar sem mér skilst að mæti ekki í viðtal án þess að fara að gráta. Kannski er ég bara svona kaldhæðinn en ég er ekki viss um að það sé allt gert í einlægni. Sem þýðir sem sagt ekki að ég sé ekki með einlægninni í liði líka – bara að leiðin til einlægninnar er ekki að klæða sig í hana, að performera hana, að glenna upp augun og tárast. Hún er margbrotin og kaldhæðni er ekki bara mikilvægur hluti hennar heldur er þessi einfaldasta útskýring á eðli hennar  – að segja eitt og meina annað – er líka bærileg útskýring á því hvað listaverk gera og í hvaða sambandi þau eiga við sannleikann (hver sagði þetta aftur með að skrifa skáldverk væri að ljúga til að geta sagt sannleikann?). Nýja bókin er samt ekki spíttljóðabók. Síreglulegri ringulreið – bókin sem ég hélt ég væri að fara að skrifa árið 2017 – var líklega spíttljóðabók. En hún breyttist bara í höndunum á mér, varð samt ekki heldur strætóljóðabók – enda væri það óþarflega þröng fagurfræði, og undarlegt að sveiflast einsog ljóðrænn vindhani –ætli það verði ekki einhver annar bara að setja á hana stimpil. Hún varð bara það sem hún er og ég veit ekki einu sinni hverjum það er að kenna. p.s. það var ekki ég sem fattaði þetta sjálfur með titilinn, það var yfirlesari, en það blasti við strax og það hafði verið sagt.

Tvisvar nýlega hef ég séð bók gagnrýnda með þeim orðum að þetta sé tilvalin bók fyrir fólk sem les lítið, les ekki nóg, finnst bækur kannski ekki skemmtilegar en ætti að finnast þær skemmtilegar, ætti að lesa meira – eitthvað í þá áttina. Látum vera þessar tilteknu bækur – eða aðrar sem hafa fengið sama stimpil – ég veit ekkert hvort þær eiga stimpilinn skilið eða hvað þær gera sem gerir þær svona góðar fyrir fólk sem les ekki „nóg“ eða einu sinni hvað er „nóg“ eða hvers vegna einhver sem langar ekki að lesa bækur ætti að lesa bækur (til að vera ekki vitlaus, gæti einhver svarað, en á móti myndi ég tefla: hvað ef fólk vill vera vitlaust? á að smána fólk fyrir fávisku og ólæsi ef það er val, jafnvel fagurfræði, trú, heimspeki, lífsstefna?) En konseptið – á maður að kalla þetta léttlestrarbækur fyrir fullorðna , er það ekki pælingin? Ég veit ekki hvað mér finnst um þetta. Þetta er í öllu falli sorglegt. Hugsanlega patróníserandi gagnvart bæði höfundi og lesanda („ertu of vitlaus til að lesa venjulegar bækur? prófaðu þessa!“). Hljómar dálítið einsog örvæntingarfull líkræða – svona einsog ræðumaðurinn sé enn á afneitunarskeiði sorgarinnar. Einhvern tíma í upphafi aldarinnar skrifaði Kristján B. skemmtilega grein í TMM (sem ég svaraði með hortugheitum) þar sem hann benti á að nær öll umræða um „ljóðið“ væri umræða um dauða þess – með öfugum formerkjum, sannarlega, að ljóðið væri nú „hvergi nærri dautt“ og eitthvað þannig, en samt um dauðann, ljóðið og dauði ljóðsins fóru ævinlega saman. Þetta slær mig á svipaðan hátt. Og þetta slær mig líka einsog þegar Mogginn fór að fjölga Hollywood-og-poppmenningarsíðunum á kostnað annarrar menningar – og ég hugsaði: þennan slag vinnur mogginn ekki, mogginn verður aldrei nógu mikið DV til að vinna DV í keppninni um það hver sé mest DV. Nú er öll fjölmiðlun – á góðum degi – einsog poppsíðurnar í DV 1996. Ég held að fólk sem finnst venjuleg skáldsaga of erfið aflestrar muni alltaf velja heldur að horfa á Netflix. Af því Netflix er betra í afþreyingu. Skáldsaga verður aldrei auðlesnari en syfjugláp og hámhorf, sama hvað hún reynir. Ég er ekkert að dissa Netflix með því – ég horfi mikið á Netflix. En kostir skáldsögunnar eru dýpið sem hún getur sótt á og á það dýpi kemst maður ekki nema maður syndi með – lesandi er þátttakandi í skáldsögu, hjálpar henni að verða til, hann þarf að anda fyrir sögupersónurnar, hreyfa hendurnar, sprikla. Áhorfandi er passífari – a.m.k. rétt á meðan áhorfinu stendur – hann er ekki krafinn um neina vinnu, sjónvarpið spriklar fyrir hann. Þess vegna er sjónvarpsgláp svona ágæt afslöppun. Og þá stendur eftir spurningin hvort að léttlestrarbækur fyrir fullorðna geri eitthvað fyrir lesendur sína sem sjónvarpið gerir ekki – annað en að halda að þeim ritmáli, texta. Verður maður læsari af því að lesa einfaldari texta? Sem aftur rifjar upp allar þessar hugmyndir um „að lesa sér til gagns“ og hvað það þýði. Í morgun las ég grein þar sem fram kom að háskólanemar í Svíþjóð geta ekki lengur lesið fræðirit og kennararnir eru farnir að þýða fræðiritin yfir á almennara mál, því annars skilur enginn neitt. Í síðustu viku sá ég álíka frétt frá Ameríku sem snerist um kúrslitteratúr almennt – líka í enskudeildum þar sem nemendur einfaldlega megnuðu ekki að lesa heilt skáldverk á viku, sem áður var norm. Kanarnir gætu einfaldað skáldverkin. Það eru til styttar léttlestrarútgáfur af næstum því öllum klassíkerum heimsbókmenntanna. Það er hægt að skipta út William Carlos Williams fyrir Rupi Kaur. Ef þeim tækist með því að klára fleiri bækur – væru þeir þá læsari? Enski rithöfundurinn Will Self sagði í einhverjum fyrirlestri að skáldsagan hefði fallið af stalli sínum þegar fólk hætti almennt að ljúga því opinberlega að það hefði lesið klassíkina – eða í versta falli að það ætlaði að gera það seinna. Þegar fólk „skilaði skömminni yfir“ að vera ekki með á nótunum í gömlum og nýjum bókmenntum. Og það varð fínt – og „relatable“ – að vera ólesinn og a.m.k. semí-stoltur af því, og í öllu falli ekkert verra eða hallærislegra en að vera einhvers konar mennta/listasnobb. Sem hann sagði minnir mig að hefði gerst á tíunda áratugnum. Self tók reyndar skýrt fram að sér þætti af og frá að skáldsagan væri „dauð“ – hann hefði lesið feykilega margar frábærar nýlegar skáldsögur – en að hún væri bara ekki miðlæg í menningunni lengur. Mér sýnist annars að bretar lesi að meðaltali 15 bækur á ári, bandaríkjamenn að meðaltali 12 á ári en Íslendingar rétt rúmlega 2. En það kemur auðvitað ekki fram hversu hátt hlutfall þessara bóka eru Skúli skelfir eða hversu hátt er Ulysses.

Það eru kirkjur framan á a.m.k. þremur bóka minna (ég er ekki sjálfur viss með fjórðu, er þetta kirkja? ) – og bara á þeim íslensku, ég man ekki eftir neinni kirkju á þýddri bók eftir mig. Ég rak augun á þetta bara í gær, bætti nýlega inn þessum kápumyndum hérna á kantinum og var eitthvað að gægjast á þær. Samt koma kirkjur eiginlega bara við sögu í einni – þeirri nýjustu. Að vísu er Hörpu breytt í risastóra mosku í Gæsku en það er engin moska eða kirkja framan á þeirri bók. Bara fullt af fésum. *** Ég settist niður með 15 ára syni mínum í gær og hjálpaði honum að taka kosningapróf. Það var vel að merkja hann sem bað mig um þetta, ég var ekki að troða þessu upp á hann, og ég gerði mitt besta til þess að presentera einfaldlega sem flestar hliðar allra mála af hlutleysi – þótt hann þekki mig auðvitað nógu vel til að vita hitt og þetta um skoðanir mínar – og margtuggði það ofan í okkur báða að þetta væru flókin mál, snerust ekki endilega um rétt eða rangt, en samt væri þess í raun krafist að maður segði af eða á. Maður getur t.d. ekki bæði styrkt Úkraínu í varnarstríði sínu við Rússland og ekki styrkt það (þetta fannst okkur báðum vera ein af erfiðustu spurningunum). Og já svona próf eru ótrúlegar einfaldanir en nei það á ekki að svara þeim samt einsog Sigmundur Davíð sem skrifaði langar ritgerðir undir öll sín svör um hvað spurningarnar væru miklar einfaldanir og það væri ekki hægt að svara þessu – það er verið að fiska eftir einföldum prinsippum vegna þess að einföld prinsipp skipta kjósendur máli, ef maður vildi orðhengilshátt myndi maður bara hringja í Sigmund og leyfa honum að láta dæluna ganga. Við ræddum líka að það væri mikilvægt að maður festist ekki í skoðunum sínum – það tæki langan tíma að mynda sér ígrundaðar skoðanir á einhverju og þótt maður svaraði einhverju á einn veg í svona prófi mætti maður skipta um skoðun daginn eftir. Þetta á vel að merkja ekki jafn vel við þingmenn, sem ber ákveðin siðferðisleg skylda til þess að fylgja þeim hugsjónum sem þeir eru kosnir til að fylgja, og ættu helst ekki að skipta um skoðanir á daglegum basis. En sem kjósandi og hugsandi mannvera vill maður vera dálítið fluid – ég sé enga ástæðu til að kenna drengnum „flokkshollustu“ þótt sumum finnist eiginlega engin pólitísk dyggð vera æðri. Það er ekki galli á lýðræðinu að fylgið skuli vera á meira flakki en áður, heldur kostur – hollustu verður maður að vinna sér inn. Við rákum okkur líka á að í raun var lítið af spurningum um sumt – það var t.d. ekkert spurt um menningarmál. Og svo svara frambjóðendur augljóslega ekki endilega alltaf bara því sem þeim finnst sjálfum heldur milda það, svara því sem er líklegt til vinsælda – enda vilja þeir láta kjósa sig. Ef marka má kosningaprófið eru t.d. allir flokkar hlynntir því að hækka lágmarkslaun. Ekki vegna þess að þeir ætli allir að hækka lágmarkslaun heldur vegna þess að fólk á lágmarkslaunum er kjósendur og það vill fá atkvæðin þeirra. Þegar hann var búinn að svara öllu sátum við heillengi og fórum yfir svör ólíkra frambjóðenda – allra sem við könnuðumst við. Það var líka gott fyrir hann (og mig) að sjá hvað er mikið af fólki í framboði, hvað maður hreinlega þekkir marga frambjóðendur persónulega í svona litlu landi, hvað valdið er nærri manni – hann hefur unnið með einum á Tjöruhúsinu, það býr einn í húsinu á móti okkur, einn hefur kennt honum í grunnskóla, annar er pabbi bekkjarfélaga hans, einn er mamma bekkjarfélaga systur hans og svo framvegis. Og þarna gefst manni líka tækifæri til þess að fá innsýn í aðrar hliðar frambjóðendanna – hvaða tónlist þeir hlusta á og hvaða bækur þeir halda upp á. Við skoðuðum sérstaklega þá sem hann var mest sammála og þá sem hann var minnst sammála – ég man ekki hvað hann hét, sem fékk lægstu prósentuna, en hann hlustaði á fína músík og hafði ágætis smekk á kvikmyndum og bókmenntum. Það er líka lexía í því. Þá var augljóst að sumum flokkum átti hann enga samleið með og öðrum meiri – og svo voru frambjóðendur eins flokks (*hóst* framsóknarflokksins *hóst*) einfaldlega út um allt á rófinu. Við vorum ábyggilega hátt í þrjá tíma að dunda okkur við þetta og hann var samt – eðlilega – alls ekki viss á eftir hvað hann myndi kjósa ef hann fengi að kjósa núna. Ég skil það, er sjálfur búinn að vera í viðstöðulausu kosningaprófi í 30 ár og veit enn ekki hvað ég á að kjósa. *** En með þessari yfirferð í gær komst ég allavega að því að frambjóðendur a.m.k. þriggja flokka nefndu bók eftir mig sem sína eftirlætis bók – svo ég, sem er mjög auðskjallaður, er búinn að þrengja hringinn í Samfylkingu, Viðreisn og VG. Nema auðvitað að samkvæmt prófinu er ég mest pólitískt sammála Sósíalistum, VG og Pírötum – en mér finnst fullreynt með VG í bili, formaður Pírata í kjördæminu er vægast sagt lítill aðdáandi minn (þótt ég sé reyndar nokkur aðdáandi hennar, þá er ég samt of hégómagjarn, kannski bara of mikil smásál, til að kjósa hana) og Sósíalistar hafa bara ekki tekið neina afstöðu til bóka minna, enn sem komið er (ég er að vísu ekki búinn að fínkemba þennan lista og það er alveg opið að einhver sósíalisti hafi t.d. nefnt … segjum bara Blandarabrandara … sem sína eftirlætisbók). Raunar hef ég það á tilfinningunni – þótt ég hafi ekki tekið það saman – að Sósíalistar og Píratar eigi það sameiginlegt að hafa mest nefnt einhvern amerískan fantasíulitteratúr, sem er heimur sem ég hef litla sem enga innsýn í. Ætli sé þá ekki bara best að kjósa Framsókn?

Það var pistill um samfélagsmiðilinn Goodreads í Heimildinni um daginn og hversu hvimleitt það væri að þar væru sumar bækur ekki skráðar – t.d. eldri ljóðabækur – og höfundur pistilsins, hún heitir Fríða og er alveg áreiðanlega Þorkelsdóttir, sagðist stundum kinoka sér við að lesa þær, af því það kostaði hana hluta af dópamínkikkinu að geta ekki merkt þær sem lesnar. (Þetta eru áreiðanlega ýkjur enda hefur sama Fríða áður birst í fjölmiðlum sem sérstakur safnari sjaldgæfra ljóðabóka). Já, já, ég sagði kinoka, það þurfti einhver að gera það. Annars hefði það úrelst. Nú er það aftur í umferð. Allavega. Nú er ég búinn að lesa Glerþræðina eftir Magnús Sigurðsson – sem er sennilega ástæðan fyrir því að sagnorðið kinoka er svona ofarlega í orðabankanum, Magnús skrifar skemmtilega fornt mál og vitnar mikið í enn fornara mál – og hálfa Innanríkið eftir Braga Ólafsson – sem er sennilega ástæðan fyrir því að ég er alltaf að grípa svona fram í fyrir sjálfum mér, sem ég geri svo sem alveg annars, en kannski ekki alveg jafn mikið og núna – og hvorug þeirra er á Goodreads. Nú halda vinir mínir á Goodreads (sem eru meðal annarra áðurnefnd Fríða sem er áreiðanlega Þorkelsdóttir) að ég hafi hreinlega gefist upp á bókmenntaheiminum, eða í öllu falli þessum miðli, Goodreads, með enga bók skráða „currently reading“ og hafandi ekkert klárað síðan ég lauk við Karitas án titils í síðustu viku. *** Ég er alveg að hætta að vera þunnur eftir síðustu helgi. Það ætti að hafast fyrir næstu helgi ef ég er duglegur að drekka steinefnadrykki og fæ sæmilegan svefn. Þetta er allt að koma. Ég týndi brúnu leðurhönskunum mínum á laugardag. Þá keypti ég í Tösku- og hanskabúðinni við Laugaveg fyrir þremur árum daginn eftir að ég týndi mjög svipuðu pari, sem ég hafði sennilega fengið gefins, eftir upplestur á Höfn í Hornafirði. Það kvöld hafði ég líka setið að sumbli með aldavini mínum Ófeigi Sigurðssyni – þá var hann áheyrandi á upplestri hjá mér, einsog ég var áheyrandi að upplestri hjá honum á laugardag (annars mæta höfundar lítið á upplestra annarra nema það séu útgáfuhóf og það sé áfengi í boði eða þeir eigi sjálfir að koma fram eða þeir séu hreinlega í ástarsambandi með viðkomandi höfundum, sem er reyndar furðu algengt) – og við ekkert hist í millitíðinni. Ég ætla ekki einu sinni að segja að ég hafi reynt að leggja saman tvo og tvo, enda hef ég aldrei vitað minn aldavin uppvísan að öðru en fullkomnum heiðarleika, þótt hann sé svolítið stríðinn, ég hef heldur ekki verið í neinu ástandi þessa daga til þess að leggja saman tvo og tvo – kannski helst ég hafi ímyndað mér í þynnkurofunum að einhver, alls ekki Ófeigur, væri að safna brúnum leðurhönskum af mér og ætlaði svo að skila þeim öllum í einu þegar safnið væri orðið hæfilega stórt til þess að húmorinn í því væri öllum ljós – og þótt ég hafi aldrei fundið hanskana sem ég týndi á Höfn þrátt fyrir að hafa snúið aftur á veitingastaðinn þar sem þeir týndust þá fann ég parið sem ég týndi á laugardag strax og ég spurði eftir þeim. Þeir voru bara á barnum. Málið telst að fullu leyst. *** Næst á dagskrá er svo Svört messa. Því fylgir líka dálítil saga (þessi anekdótustemning hans Braga er mjög smitandi). Ég vaknaði einn laugardagsmorgun í sumar – það var síðasta skipti sem ég var svona þunnur, eftir brúðkaup vinar míns, ég hef verið venju fremur meðvitaður um heilsuna alveg síðan – með fjögur missed calls frá ónefndum kollega mínum, frægum manni sem ég hafði ekki heyrt frá síðan við settumst niður til að semja um frið á Næsta bar klukkan svona fimm að nóttu fyrir áreiðanlega 20 árum. Þá höfðum við maðurinn ekki hist nema einu sinni eða tvisvar – og varla hægt að segja að við höfum hist, ég hafði verið viðstaddur einhverja upplestra hans, að vísu mjög einbeittur enda einlægur aðdáandi, en hann hafði verið eitthvað ósáttur við eitthvað sem ég hafði skrifað um íslenska ljóðlist (sem ég þreyttist ekki á að níða á þessum árum, sem var áreiðanlega mjög þreytandi fyrir aðra). Hvað um það. Ég er einsog ég hef áreiðanlega nefnt ægilegur símaslóði og hringdi aldrei til baka, ætlaði alltaf að skrifa honum, gerði það ekki, en fyrir fáeinum vikum hringdi hann aftur. Og þá bara svaraði ég. Erindið var upphaflega ekki að segja mér að lesa Svarta messu en á endanum var það samt það sem einhvern veginn varð aðalatriðið og mig er farið að gruna að það hafi alltaf staðið til. Að hann hafi hringt til þess að fá mig til þess að lesa Svarta messu, fyrst ég reyndist ekki hafa gert það áður. Ég er allavega búinn að lofa að lesa Svarta messu og gefa skýrslu. Ég veit ekki hvort kolleganum finnst bókin sjálfum góð og ætlar að sjá hvort ég hafi ekki áreiðanlega líka smekk fyrir henni – eða hvort honum finnst hún léleg og vill fá staðfest að það sé rétt hjá sér. Nema hann búist við því að ég hafi öndverða skoðun á henni en hann og hann vilji grípa mig við einhverja smekkleysu (þetta er ekki vísbendingaleikur, kolleginn tengist Smekkleysu ekki neitt, nema bara einsog allar íslenskar bókmenntir – eða allar bókmenntir heimsins – hanga í sama streng). Það gæti líka verið – kannski er það sennilegast, nú þegar ég hugsa út í það – að hann vilji bara vita eitthvað allt annað en hvort mér finnst hún góð eða léleg, eitthvað loðnara, fagurfræðilegra, heimspekilegra en þumal upp eða þumal niður og það gæti verið að Goodreads sé strax farið að takmarka skilning minn á bókmenntaverkum við fimm stjörnu skalann. Svört messa eftir Jóhannes Helga er ekki heldur á Goodreads.

Ég er loksins vaknaður eftir svefnlitla nótt. Að vísu vaknaði ég líka fyrr í morgun og kom krökkunum út í lífið – þau eru ekki á listamannalaunum og geta ekki leyft sér að fara aftur í rúmið ef þau sofa illa. Sem ég held reyndar að þau geri blessunarlega aldrei. Ætli það sé þess vegna sem við höldum að börn séu saklaus? Af því þau sofa svo vel. Börn eru ekki saklaus. Nema mín börn auðvitað, mín börn eru saklausa undantekningin sem sannar regluna. Þess vegna sofa þau svona vel. En ég er sem sagt á listamannalaunum og gæti sofið allan daginn alla daga ef ég kærði mig um. Að vísu myndi ég sennilega ekki fá mikið oftar úthlutað ef ég léti það eftir mér. Og svo hefur það reyndar ekki heldur höfðað til mín, svefnlífið, hvernig sem á því stendur – þótt ég vildi gjarna sofa svolítið betur svona heilt yfir, þá langar mig alls ekki að sofa lengur . Og sennilega myndi ég heldur sleppa því að sofa en að sleppa því að skrifa (sem er það sem ég fæ listamannalaun fyrir að gera). Ég var spurður að því á helginni hversu vel ég myndi pluma mig án listamannalauna. Ég held ég hafi aldrei náð að svara – það voru fleiri til svars og það kom bara ekki að mér – en svarið er bara alls ekki neitt. Þau eru 90% allra minna tekna og þótt ég sé á fullum launum þá eru þau lág og ég mjaka mér í gegnum lífið með yfirdráttarlánum og hundakúnstum einsog allir aðrir í þessum bransa. Ef ég fengi ekki listamannalaun myndi ég bara þurfa að finna mér aðra vinnu. Og það er ekki vegna þess að ég skrifi ekki af og til vinsælar bækur, því það hef ég sannarlega gert – það er bara horlús sem fæst fyrir það. Mér reiknast til að heildartekjur mínar af Náttúrulögmálunum hafi farið í að mæta verðbólgunni – á svona fimm mánuðum. Ekki það ég ætli að fara að breyta þessu bloggi í blogg um efnahagsmál. Eða mín persónulegu fjármál. Og ef satt skal segja hef ég meiri áhyggjur af andagift minni en efnahag og ekki bara vegna þess að án andagiftarinnar missi ég áreiðanlega listamannalaunin. Einsog ég hef nefnt hér fyrr er ég búinn að keyra mörgum skáldsögum á vegg í ár – þetta hefur verið hræðilegt ár, mér líður einsog tappinn hafi verið tekinn úr mér og allt hafi lekið út, einsog tómu baðkari í vatnslausu húsi. Eða kannski er ég ekki baðkarið heldur þessi sem liggur á botninum og spriklar. Blessunarlega á ég ljóðabókina sem er á lokametrunum og kemur út í vor – hún heldur í mér sköpunarlífinu. Það má ekki gera of lítið úr því. Ég er ánægður með hana og ég get eytt dögum mínum í að vinna við hana svo ég þarf ekki bara að bora í nefið – en ég er löngu búinn að skrifa flest ljóðin, svo það er meira ritstjórnarvinna en frumskrif og þeir mótorar eru alveg í lagi, það er ekki að ég geti ekki barið saman setningar eða lagað til myndlíkingar eða séð hvað virkar og hvað virkar ekki, mig vantar bara hugmynd af þeirri stærð að hún haldi saman bók, að hún haldi brennandi báli í ástríðu minni í 100 til 700 blaðsíður, að lágmarki þrjá mánuði og helst ekki meira en sautján ár. Kannski kemur sú hugmynd bara ekki af því ég er ekki búinn að skila af mér ljóðabókinni. Og kannski er það alveg sanngjarnt. En það hjálpar mér ekkert í baráttunni við örvæntinguna. Þetta eru auðvitað ekki fullkomlega ókunnugar slóðir. Ég hef skrifað vitleysu og hent handritum áður, ég hef örvænt, ég hef setið vikum saman og starað á tóman tölvuskjá með ekkert fyrir stafni annað en að hugsa um hvað ég sé vitlaus og hæfileikasnauður. Og svo myndast glufa í skjánum, færist litur í veröldina, orð í heiminn og saga fæðist. Það gerist. Þetta er ekki ferli sem er hægt að þvinga mikið fram – það er hægt að kreista út úr sér „einhverja bók“ með því að raða upp nógu mörgum orðum en það er ekki hægt að kreista út úr sér bókmenntaverk sem gleður einhvern, sem gæðir veröldina einhverju nýju. Það er hægt að mæta í vinnuna. Það er hægt að lesa bækur. Fara í göngutúra eða út að hlaupa. Það er hægt að leita uppi einhver ævintýri. Það er hægt að tala við fólk. Það er hægt að skrifa „Einu sinni var“ og prófa að máta eitthvað orð aftan við það. „Einu sinni var hestur ? Einu sinni var kjallari ? Einu sinni var kjánaprik sem vissi bara ekkert hvað hann átti af sér að gera ?“ Og á endanum gerist eitthvað. Ég veit það vel – svona fræðilega séð, sögulega séð – en aftur gerir það mér bara ekkert gagn hér og nú.

Dagskráin á Opinni bók var frábær í ár. Helmingur höfunda var heimamenn – Didda, mamma og Gylfi Ólafsson – og helmingur gestir – Offi, Brynja og G. Andri. Ég lét svo bjóða mér í mat með þeim um kvöldið þótt ég hefði aldrei þessu vant ekki átt neina aðkomu að viðburðinum, hvorki sem höfundur eða meðhjálpari. Ég mætti bara sem sú bókmenntaprinsessa sem ég er. Það var fjarskalega gaman að hitta kollegana að sunnan – við Offi erum auðvitað aldavinir – og svo er þetta bara svo skemmtilegt fólk. Ég drakk allavega alltof mikið, talaði alltof hátt og alltof mikið og greip sennilega mikið fram í fyrir öðrum og sagði áreiðanlega mjög vafasama hluti með reglulegu millibili – en það var bara vegna þess að mér finnst ég svo skemmtilegur þegar ég er í glasi. *** Ég hef verið svolítið hugsi yfir afstöðu minni til Karitasar án titils sem ég las á dögunum og fannst að mörgu leyti frábær en samt var alltaf eitthvað að trufla mig og ég held ég hafi sett fingurinn á það: þetta er bók um fólk sem er exepsjónalt og fólk sem er það ekki og skilin þar á milli eru of skörp fyrir mig, ég trúi þeim ekki, veröldin skiptist ekki uppi í fáar hetjur og mikið af streðandi normalfólki. Það tekur reyndar ekki af bókinni að hún er átakamikil og skrifuð af mikilli stílgáfu og innsæi og aðalkarakterarnir eru eftirminnilegir – skáldsagan er ekki minna afrek þótt þessi skekkja sé í samfélagslýsingunni.

Hermann teikaði færslu mína um Brautigan með sinni eigin færslu um Brautigan og þá hvarflaði að mér að teika einhvern annan í dag. Ég byrjaði á að líta inn hjá Snæbirni og hann reyndist vera með gestabloggara og þá datt mér í hug að kannski ætti ég líka að fá Jón Kalman til að skrifa færslu hjá mér? Hefur hann nokkuð betra að gera? Svo gæti hann skrifað hjá Hermanni þegar hann er búinn að skrifa hjá mér? Næst datt mér í hug að teika Jón og skrifa bara sjálfur um einhvers konar „heimslið í bókmenntum“ – ekki síst til þess að mótmæla því að markverðir gefi ekki boltann, og líka því að Peter Handke væri ekki í markinu, auðvitað á Peter Handke að vera í markinu, en svo mundi ég að ég hef minna en ekkert vit á knattspyrnu og ákvað að láta vera að hætta mér út á þannig refilstigu. Lommi vitnar bara í Hannes Hólmstein – sem sagði einu sinni við mig á Facebook, í umræðu um listamannalaun, að það ætti einhver að borga mér fyrir að skrifa ekki neitt – og ég vitna ekki í svoleiðis fólk nema tilneyddur. Hlín Agnarsdóttir skrifar um að hún hafi farið í 70 dollara kjól í boð í Rikssalen í slottet í Stokkhólmi – ætti ég að skrifa um það þegar ég fór í 250 SEK jakkafötum úr Stadsmissionen í Gyllene Salen í Stadshuset? Var ég kannski búinn að því einhvern tíma? Arngrímur skrifar um báðar hárgreiðslur Andy Garcia – ég gæti komið Andy til varnar, hann er með mikið duende og fyrirtaks leikari, en á þessu hef ég samt ekki mjög sterkar skoðanir. Ármann skrifar um eitthvað Tolkien-innblásið sjónvarpsefni sem ég hef enn minna vit á en knattspyrnu. Björn Halldórsson hefur ekkert skrifað síðan hann skrifaði að hann hefði sótt um listamannalaun og Brynjar ekkert síðan hann skrifaði að hann hefði ekki tíma til að skrifa fyrir föðurhlutverkinu. Haukur Már skrifaði síðast um Joe Rogan, Elon Musk og Donald Trump (sem er einmitt það sem ég er að reyna að hætta). Lóa Björk plöggaði nýju sýningunni sinni, Þorvaldur plöggaði bókum eftir vini sína, Þorsteinn skrifaði um Megas, Berglind um Uppvöxt Litla trés og Þórdís sagðist ekki hafa lesið Han Kang. Ég hef lesið Han Kang og er búinn að blogga um það, ég er frekar nýlega búinn að blogga um Megas, ég er búinn að plögga sýningunni minni (Tom Waits tónleikar í Edinborg laugardaginn 23. nóvember!) og líka búinn að plögga bókum vina minna (og kunningja meira að segja líka). Já og ég hef skrifað um Uppvöxt Litla-trés. Þessi tilraun sem sagt mistókst. Bloggi dagsins er hér með aflýst.

Alltaf þegar ég sé mynd af honum finnst mér einsog Richard Brautigan hljóti að hafa verið í Crosby, Stills & Nash. Eða í Crosby, Stills, Nash & Young. Sem hefði þá auðvitað verið Crosby, Stills, Nash, Young & Brautigan. Kannski stofna ég einhvern tíma koverlagaband sem gerir bara ráð fyrir því að þannig hafi verið. Ég sé fyrir mér að Brautigan hafi sungið og leikið á þvottabretti – og þrátt fyrir að hann hafi ekki endilega verið lagvissastur í sveitinni eða músíkalskastur, kannski pínu lagvilltur og taktlaus á köflum, þá hafi fylgt honum ákveðið ljóðrænt kæruleysi sem hafi gætt sveitina einhverju alvöru „star quality“ sem hana hafi skort. Svo samdi hann auðvitað stórkostlega texta, við skulum ekki gleyma því. En hvað er „star quality“ – hvað gerir listamenn að „stjörnum“? Það er fullt af fólki sem er listamenn sem er ekki frægt og það er fullt af frægum listamönnum sem eru ekki stjörnur. Karisma og X-faktor og duende eru orð sem eiga að fanga það sem í grunninn er alltaf eiginleikinn til að gera mann smá ástfanginn – fá mann til að halda með sér, vilja fylgja sér, teygja sig í læktakkann, klappa hástöfum. Stundum þrátt fyrir að maður hafi lítið þess unnið – sé jafnvel meðalmennskan uppmáluð (sem er ekki það sama og að segja að allar stjörnur séu hæfileikalausar; bara að þetta á ekki alltaf, að mínu mati, í beinu sambandi við gæði eða afrek). Það er ekki fegurð samkvæmt fegurðarstöðlunum, að vera gangandi gullinsnið úr tónuðum vöðvum og lýtalausri húð, það er ekki að syngja alltaf nákvæmlega réttu nóturnar eða skrifa alltaf fullkomnar setningar eða að vera skýrmæltur og beinn í baki. Sumar stjörnur virka meira að segja „minnimáttar“ í einhverjum skilningi – lúðalegar eða klaufalegar eða bara gangandi kaos sem bíður þess eins að fuðra upp. Sumt fólk gæti ekki póstað veðurspánni án þess að fá þúsund læk. Einu sinni sá ég tvít – mig minnir að það hafi verið frá Neil Gaiman eða Stephen King (báðir miklar stjörnur) – sem hafði augljóslega verið samið með rasskinninni. „FRFARGkjggea8934“ eða álíka. Og ég horfði á lækin hrúgast upp. Augljóslega er sumt af því bottar en ég held að stærri hluti sé fólk sem vill bara alltaf nálgast mikilfengleika stjörnunnar þegar færi gefst. „Oh, hann samdi tvít með rassinum!“ Svona einsog hann hefði verið að flauta þjóðsönginn með sama líffæri. Ég finn það sjálfur að sumt fólk kallar einfaldlega fram í mér miklu meiri „samstöðu“ eða „kærleika“ eða „aðdáun“ eða hvað maður vill kalla það en aðrir, sem þurfa að hafa meira fyrir mínu lófaklappi. Reyndar má kannski líka ímynda sér – ég gæti viljað kannast við það sjálfur – að aðrar stjörnur veki hjá manni meira óþol en Jón og Gunna. Að maður læki bara alls ekkert sem þau segja af því maður þoli ekki neitt sem þau segja. Fari aldrei í bíó ef þau eru að leika, kaupi aldrei bækurnar þeirra, hlusti ekki á lögin – og í hvert skipti sem þau séu nefnd hnussi maður: OFMETIÐ DRASL. Og það sé þá í öfugum hlutföllum við þá aðdáun sem sama fólk vekur hjá öðrum. ÓSKILJANLEGT gaggar maður. Og þá er „star quality“ hugsanlega bara eiginleikinn til þess að kalla fram tilfinningar – eins konar magnari. Ég held þetta sé vel að merkja ekki það að við speglum okkur sjálf í stjörnunum – við erum ekki svona góð í að dýrka okkur sjálf – það er meira að við sjáum þær sem eitthvað dásamlegt sem við fáum að eiga hlutdeild í, einsog börnin okkar, eitthvað sem við getum dýrkað án þess að festast í niðurrifi sjálfsmeðvitundarinnar. En kannski – bara kannski – er þetta vegna þess að stjörnurnar sjálfar eru góðir narsissistar. Að þær skorti sjálfar lykilþætti sjálfsmeðvitundarinnar. Að þær trúi því – innst inni, frekar en á yfirborðinu, af því þetta virkar nú ekki sympatískt ef í það glittir – að þær séu frábærari en aðrir (og stundum jafnvel frábærari en aðrir í sjálfsmeðvitund). *** Þessu tengt og ótengt – ég er alltaf líka að tala um eigin mikilfengleika, þetta er mitt blogg, hér er ég eina stjarnan – fór ég að hugsa um það í gær að í kúltúrbarnaumræðunni um árið hefðum við aldrei tekið upp hinn endann á þræðinum. Að það er ekki bara að börn frægra listamanna njóti góðs af tengslaneti foreldra sinna – eða fái það tengslanet beint í æð, það haldið þeim undir skírn sem bestu vinir foreldranna og tengist þeim tilfinningaböndum frá unga aldri – heldur að börnin þjóna líka þeim tilgangi að viðhalda mikilfengleika foreldra sinna. Þetta eru kaup kaups. Ég útvega þér útgáfusamning og þú sérð til þess að bækurnar mínar verði endurprentaðar þegar ég er dauður. Ég kynni þig fyrir heimsbókmenntunum frá því þú ert í vöggu og þú mætir í viðtöl til að halda mikilfengleika mínum á lofti eftir minn dag. Sá mikilfengleiki þarf vel að merkja ekki að vera eintóm dásömun – í Svíþjóð er sterk hefð fyrir því að kúltúrbörnin mæti í viðtal til þess að ræða hvað foreldrar þeirra voru hræðilegir uppalendur og manneskjur, en alltaf með þeim undirtóni samt að þau hafi fórnað öllu fyrir listina, hún hafi alltaf verið mikilvægust. Af því það er arfleiðin. Það sem ég er að reyna að segja er að ég er ekki viss um að ég hafi a) verið nógu duglegur að halda Dostójevskí að börnunum mínum og b) að ég hafi alls ekki vanrækt þau nóg til þess að úr því verði almennilegt opinskátt einkaviðtal þegar fram líða stundir. En nú veit ég allavega hvaða áramótaheit ég strengi í janúar.

Það er allt á kafi í drullu. Falla aurskriður úr fjöllunum allt í kringum okkur. Áðan rakst ég á vin minn sem var búinn að sitja fastur – í ágætis yfirlæti, held ég – milli tveggja skriða í Ísafjarðardjúpi frá því á mánudag. Í gær féllu a.m.k. tvær skriður á veginn út í Hnífsdal – og Eyrarfjall iðar allt. Það er lokað milli bæja og bæjarhluta á kvöldin. Ég man ekki eftir svona ástandi. Enda er veðrið óvenjulegt. Hlýtt og mikil úrkoma. Á venjulegu ári værum við bara að drukkna í snjó. Ég reyni að láta sem minnst á því bera að ég hafi eitthvað verið að skrifa um þessa hluti í fyrra – og raunar skrifað hálft fjallið af stað – enda er þetta ekki mér að kenna. *** Ég hef aldrei tekið það saman en mig grunar að það fari meiri pappír í að prenta út ljóðabókahandrit en skáldsagnahandrit. Ég held að ég prenti skáldsögurnar mínar ekki út í fullri lengd nema tvisvar – kannski þrisvar. Nýju ljóðabókina hef ég ábyggilega prentað 20 sinnum og er hvergi nærri hættur. Það geri ég til að geta krotað í með penna. Sem þýðir ekki að ég editeri ekki í tölvunni líka. Sumt verður bara ljósara á pappír og annað verður ljósara á tölvuskjá. Og raunar er líka hægt að breyta um leturtegund og skipta um ritvinnsluforrit og gera alls konar trix og hundakúnstir til þess að sjá ljóðin upp á nýtt. Kannski er þetta svipað og þegar þeir sem pródúsera músík hlusta á hana í ólíkum hátalarategundum – mixa hana fyrst í fyrsta flokks stúdíóhátölurum, hlusta svo á hana í bílnum, í símahátölurunum, heima í eldhúsi, lélegum heyrnartólum, góðum heyrnartólum, og laga hana til svo að hún „virki“ við allar mögulegar aðstæður. Að vísu verða ljóðin sennilega mest lesin í þeirri leturtegund sem verður í bókinni. En þetta er samt aðferð til þess að tryggja einhver heilindi. Til að sjá brestina. Svo les maður þau upphátt. Fyrir annað fólk – prófar þau á áheyrendum. Í einrúmi. Tekur þau upp og hlustar á þau. Les þau línu fyrir línu. Les alla bókina hratt – svona rétt tæplega skimar (þetta gerði ég áðan, það er annar taktur, önnur upplifun). Flettir henni fram og aftur og les erindin öll í vitlausri röð – handahófskenndri. Hvernig ganga erindi 12 og erindi 2 saman? En erindi 17 og 8? Hvernig er bókin afturábak? Hvernig er hún ef maður les bara hægri síðurrnar á opnunum? Ég hef líka prófað að þýða stök erindi og ljóð á önnur mál sem ég kann til þess að fá betri tilfinningu fyrir þeim. Allt til þess að ala á einhverri mónómaníu gagnvart textanum og til þess að gera hann nýjan fyrir sjálfum sér – rétt passlega ókunnuglegan, svo maður geti ímyndað sér að þetta sé eftir einhvern annan, aftengt egóið (sem minnir auðvitað á trixið að leggjast á handlegginn á sér þangað til hann sofnar og fróa sér síðan – af því það sé næstum einsog að vera ekki einn að þessu). Og svo geri ég ekki neitt. Fer út að hlaupa. Geri jóga. Kaupi í matinn. Stari út í bláinn. Kæli hugann, kæli hjartað, kæli augun, kæli fingurna, og kem svo aftur að handritinu til þess að gera þetta allt aftur.

Það er fjarska gaman að spila á kontrabassa. Og hljómurinn er fagur. Ég fékk lánaðan forláta bassa fyrir tveimur vikum til þess að geta spilað á hann í að minnsta kosti einu lagi og kannski þremur á Tom Waits heiðurstónleikunum sem við ætlum að halda 23. nóvember. Það er líka áhugavert ferli að fá svona ferlíki í hendurnar og finna hvernig hann byrjar smám saman að hlýða manni betur – hvernig maður verður minna þreyttur af að spila hann, hvernig siggið myndast og hendurnar eiga betra með að finna nóturnar á hálsinum. Ég þarf enn einhvern referans – að spila opinn streng – og er smá stund í hvert skipti að stilla mig af. Þetta er smá glíma – en hægt og bítandi verður hún að dansi og verður áreiðanlega fyrir rest einhvers konar erótískt ævintýri. Fljótlega eftir tónleikana þarf ég svo að skila honum. Og fljótlega eftir það fer ég til Tælands fram yfir áramót. En einhvern tíma á nýju ári þarf ég að finna út úr því hvernig ég get eignast kontrabassa. Ég er byrjaður að leggja á ráðin um hvað ég geti selt til þess að eiga fyrir honum. Hvað er maður aftur með mörg nýru og hvað er stykkjaverðið? Kontrabassar eru ekki alveg ókeypis tæki en mér sýnist að ég geti t.d. fengið Gewa Premium Line 3/4 bassa á Thomann sem uppfyllir þarfir mínar fyrir tæplega 300 þúsund (með tolli). Eftir því sem ég kemst næst ætti mér að duga bassi sem er með gegnheilli framhlið en lamíneraður á hliðum og baki – það er fyrir djass og popp og blús og rokk. Pizzicato músík. En maður þarf líklega dýrara hljóðfæri ef maður ætlar að fara að spila mikið klassík með boga. Sem stendur ekki til. *** Ég hef verið mjög leslatur síðustu daga. Veit ekki hvað veldur. Er að lesa Karitas án titils og finnst hún góð og áhugaverð og hún kallar á mig – en óþarflega oft þegar hún kallar þá svara ég með einhverju leiðindadæsi. Kannski er það veðrið. Það er óþarflega dimmt og blautt.