Fjallabaksleiðin

Þýddi þrjú ljóð í dag. Þetta eru grófþýðingar, vel að merkja og ég hef ekki verið í neinu öðru. Ekki jafn tilraunakennt stöff og í gær en það er ekki endilega auðveldara að þýða það fyrir því – oftast er erfiðast að þýða það sem er í hversdagslegasta tóninum. Af því að orðin þurfa samt að halda sér, hugtökin og leiðirnar í gegnum þau, og textinn þarf að virka jafn eðlilega á frummálinu og markmálinu – tilraunaljóðin hljóma undarlega á frummálinu og eru knosuð, snúa upp á málið, afmynda það. En svona grófþýðingar eru ekki lengi að verða til – ég geri þetta aldrei eðlilega í fyrstu atrennu. Ég sé ekki klaufalegt orðfæri í dag, meðan orginallinn er enn dómínerandi í hausnum á mér, en það blasir við í næstu viku. Krakkarnir fóru ekki í skólann. Aram var með smá kvef, örfáar kommur (í gær, ekki í morgun) og spáði þannig að skólinn hafði þegar gefið út að það væri ekki bráðnauðsynlegt að senda alla af stað. Svo Aino fékk einfaldlega að ráða því hvort hún færi nokkuð. Ég held við séum að klára okkur ágætlega á þessu enn sem komið er. Kófinu. En þetta er ekki búið enn! Þjóðleikhúsið ætlar að lesa ljóð fyrir fólk. Fólk velur sér ljóð og svo les einhver leikari fyrir viðkomandi – sem situr þá einn í salnum að mér skilst. En ljóðin verða send í streymi. Úrvalið er á RÚV.is og svo er hægt að bæta við. Hingað sýnist mér þetta nánast einvörðungu vera einhver ægileg klassík – dauðir eru í miklum meirihluta, karlar líka og allir, hver einn og einasti, eru Íslendingar. Það er einsog það hafi aldrei verið ort ljóð utan landsteinanna. Sem er auðvitað sorglegt og ekki veit ég beinlínis hvað veldur – en þetta er bara lýðræðið. Hjá okkur í Tangagötunni er kvöldlestur á ljóðum á hverju kvöldi. Eitt í eftirrétt – en verða stundum nokkur þegar upplesarinn er í stuði. Aram Nói fær þá að lesa fyrir okkur hin úr bókunum Kärlek och uppror eða Berör och förstör. Sú fyrri er frægt ljóðasafn sem kom út árið 1989 og ætluð grunnskólanemum. Sú síðari er nýrri en tekin saman fyrir sama þjóðfélagshóp. Ég veit ekki hvort það hefur komið út nokkur svona bók á Íslandi frá því Gegnum ljóðmúrinn kom út árið 1987. Á næsta ári, þegar við verðum í Svíþjóð, er planið að kvöldlesturinn fari fram á íslensku og ég veit ekki alveg hvernig það verður. Ég á Gegnum ljóðmúrinn og eitthvað af eldri söfnum – nokkur ljóðaþýðingasöfn – en ekkert sem stenst samanburð við þessar ágætu bækur. Báðar hafa ágæta breidd – kannski ekki síst sú fyrri – og þar kennir ýmissa skrítilegra grasa og ólíkra stemninga. Það er ekki bara höfgin eða væmnin sem ræður öllu, einsog vill verða þegar Íslendingar fara að taka saman ljóð, þótt bæði sé til staðar – og Aram fer vel að merkja með ljóðin eftir eigin nefi og gerir stundum raddir og fíflast og hefur meira að segja performerað eitt hljóðaljóð – og það algerlega án þess að við séum eitthvað að skóla hann til. Ljóðin bara kalla á þetta og við sitjum ekki og hlustum einsog við séum að hlýða á guðsorðið. Gegnum ljóðmúrinn er að vísu mjög fín bók. Og ég tek hana ábyggilega með. Og kannski eitthvað gott ljóðaþýðingasafn líka. Ég nenni samt ekki að taka með mér heilu kassana af ljóðabókum þótt það væri auðvitað best. En það er stór ljóður á ljóðmúrnum að ungskáldin í henni eru sextug og eldri í dag. Unga ferska efnið í henni er orðið að bókmenntasögu.

Ég þýddi tvö ljóð. Tilraunakennt stöff. Stutt í sjálfu sér. En þetta eru ágætis afköst. Ekki síst í ljósi þess að ég svaf til klukkan að verða níu og byrjaði á að því að fara út í bílskúr og spreyja eina umferð á gítarinn. Ég veit ekkert hvernig þetta kemur út lengur og er smám saman að íhuga að sætta mig bara við niðurstöðuna, hver sem hún nú verður. Ég klúðra alltaf einhverju – blandast saman málning og lakk áður en það er almennilega þornað (hvernig sem það nú annars gerist eftir langa bið) eða ég festi hár í einhverju og þrýsti puttanum á vitlausan stað og það koma för og svo framvegis og svo framvegis. Ég virðist geta fundið út úr þessum smíðum með því að fara varlega og laga til það sem misferst – svona mestmegnis – en málningarvinnan er allt annars eðlis. Þar þarf maður líka alltaf að bíða lengi áður en maður getur byrjað að laga – best væri að bíða í mánuð meðan spreyið er að harðna almennilega. Alltaf þegar eitthvað misferst. Eftir þýðingarnar lognaðist ég út af í skrifstofustólnum. Kannski var ég bara svona lúinn af ljóðaþýðingunum. Ég „las“ líka instagram vikunnar – það tók svolítið á. Og vírusfréttirnar auðvitað. Kom síðan á Heimabyggð. Hér er allt fullt af strönduðum túristum. Ég tek því sem gefnu að allir sem tala útlensk tungumál – sérstaklega meginlandsmálin – séu sýktir. Svo skrifaði ég eitt og annað hérna sem ég tók bara út. Það hafði ekki að gera með kórónavírusinn og ég er ekki að halda frá ykkur neinum mikilvægum upplýsingum. Nú þarf ég að fara að drífa mig í búðina.

Hér er gjarna til nægur matur til 14 daga og hefur ekki að gera með neinar tilraunir til að lifa af eða einangra sig. Ég er bara svona kall sem vill eiga niðursuðudósir og stórar áfyllanlegar glerkrukkur með hinu og þessu – mamma segir að ég fái það frá Erich afa, sem hafi verið svona líka (en hann var nú að vísu ekki alinn upp í sömu allsnægtum og ég). En ég fór nú samt að skoða það í vikunni hvað væri ekki til ef við myndum lokast inni (af því yfirvöld hafa mælt með því nýlega – bæði vegna lægða og vírusa) og gerði mér síðan ferð eftir því – þar á meðal voru ljósaperur og rafhlöður, handsápa og töflur í uppþvottavélina. Fæst af því var matur – en ég tók líka tvær dósir af tómötum, bara svona af því það er ágætt að gera það stundum, tvo hveitipoka (þeir fara hratt) og þrjár pakkningar af spagettí. Ég á sem sagt engar æðislegar birgðir af neinu en ég sá til þess að lagerinn væri fullur. Já og svo keypti ég auðvitað klósettpappír. Venjulega kaupi ég bara eina pakkningu en núna keypti ég tvær – ætli það séu ekki þá 24 rúllur. Ég gæti ekki sagt ykkur hvað þetta fer hratt og er ég þó alltaf sá sem kaupir þetta. Nú keppist fólk við að birta myndir af tómum rekkum – sérstaklega af klósettpappír – og spyr samtímis hvort allir séu orðnir galnir. Ég held einlæglega að þetta sé bara frekar eðlilegt. Ef allir gæta þess að fylla á lagerinn í sömu vikunni og kaupa tvær pakkningar (af hverju sem er) frekar en eina selst sennilega ríflega 100% meira en í venjulegri viku. Og that would do it, ímynda ég mér. Þeir sem eru seinir til sjá svo vini sína pósta myndum af tómum rekkum á Facebook og rjúka samstundis til – það er síðasti séns að kaupa sér klósettpappír! Best að drífa sig og kaupa nóg. Og þá fer salan enn meira upp. Annars er ég búinn að lesa mér til óbóta um þetta allt saman. Ekki klósettpappír heldur kórónur. Án þess að komast að neinu sérstöku, vel að merkja, ég bíð ekki upp á neitt besserviss – eða, kannski í besta falli nokkur ólík og mótsagnakennd besserviss. Svona lokið skólunum og alls ekki loka þeim og svo er þetta áreiðanlega nú þegar í almennri dreifingu og engin ástæða til að ætla að við þekkjum ekki allar smitleiðir.

Á mínu heimili er ekki alltaf ljóst hvað við er átt þegar talað er um að treysta eða hlýða yfirvöldum. Það er ekki víst að sóttvarnarlæknir í Svíþjóð sé alltaf samhljóða sóttvarnarlækni Íslands. Og einsog við vitum eru Svíar 30 sinnum fleiri og þar með tölfræðilega líklegri til að hafa meira framúrskarandi sóttvarnarlækni. Ég ver samt alltaf íslenska staðla. Það er minnimáttarkenndin.   Ég hef 30 sinnum minna vægi og verð að gera mig stóran með öllum ráðum. En í sjálfu sér er þetta auðvitað hollt. Og raunar eru sænski og íslenski sóttvarnarlæknirinn frekar samhljóma núna – og á annarri línu en en danski og norski. En þetta sem sagt þvingar mann til að muna að sérfræðingar eru ekki endilega alltaf sammála. Fólk getur verið með allar tölur á hreinu og alla menntunina og samt komist að ólíkum niðurstöðum og oft munar kannski mjög litlu á því hvort maður bannar samkomur eða ekki. Ég veit ekki hvar maður staðsetur það á Dunning-Kruger skalanum. Ég held – besservisserinn sem ég er – að ákvarðanir séu sjaldan bara réttar og rangar. Flestar þeirra eru svolítið rangar og svolítið réttar.  Og aldrei jafn mikið réttar og rangar í senn og við aðstæður einsog þessar. Aðspurður um hvers vegna Svíar lokuðu ekki öllu einsog Norðmenn og Danir sagði sænski sóttvarnarlæknirinn að hann hefði ekki séð tölurnar einsog þær litu út hjá þeim, en það mætti ekki heldur gleyma því að svona ákvarðanir væru bæði vísindalegar og pólitískar. Og ég held hann hafi ekki meint það neikvætt – einsog Helgi Hrafn gerir í pósti sem ég sá vitnað í áðan – þetta er líka pólitík. Það er til einskis að draga úr skaðanum sem kórónavírusinn getur valdið með því að valda öðrum eins skaða af einhverju öðru. Mér finnst lélegt af fólki að tala niður efnahagsaðgerðir – mín vegna má sannarlega rífast um hvernig þær eru gerðar og hverjum þær þjóna en það er fáránlegt að láta einsog efnahagurinn eigi sér stað í einhverju tómarúmi og það sé bara í lagi að láta hann gossa. Fátækt er eitt alvarlegasta viðfangsefni samtímans – hún varðar líf og dauða, ekki síður en vírusar – og hrun í ferðaþjónustu getur til dæmis bara þýtt mjög mikið atvinnuleysi hjá alls konar láglaunafólki – ekki síst pólsku verkafólki í ferðaþjónustu. En svo er pólitíkin í þessu líka fleira. Í gær sagði ég við Nödju að það yrði áreiðanlega enginn skóli í næstu viku. Og með þeim rökum að þótt það gerði kannski ekkert gagn þá yrði á endanum að „gera eitthvað“ bara til að róa allt fólkið sem segir að það sé ekki verið að „gera neitt“. Því óróleikinn fæðir panikkið og panikkið getur drepið. Það rættist þannig að það er enginn skóli hjá Nödju í næstu viku – hún kennir í menntaskólanum. En krakkarnir okkar verða væntanlega áfram í skóla, enda fullyrða sóttvarnarlæknarnir okkar Nödju báðir að grunnskólar séu bara ekki smitbæli svo neinu nemi og það valdi of mikilli röskun að loka þeim – og röskunin, að við brjótum upp rútínur og mynstur, geti einmitt valdið miklu meira og alvarlegra smiti. Sjálfur hef ég verið mjög mikið heima hjá mér í ár. Einhvern veginn æxlaðist það bara þannig í janúar – ég var heimakær eftir jólin. Og ábyggilega í desember líka. Svo lagðist ég í mánaðarlanga flensu. Skrifstofan stóð meira og minna auð þar til á mánudaginn í þessari viku. Og svo er verið að mælast til þess að maður sé samt heima. Ég deili ekki skrifstofu með mörgum en samt nokkrum. Svo er spurning hvernig verður hjá Nödju – ekki endilega mjög pródúktíft að vera bæði heima. Alltaf bara eitthvað að metast um gæði sóttvarnalækna.

Mér varð ekki mikið úr verki í gær en ég náði þó að senda inn þetta blessaða viðtal. Endaði á að velja upphafið á If I Told Him eftir Gertrude Stein sem eftirlætis ljóðlínurnar mínar. Ég gæti ekki sagt ykkur hvers vegna þær heilla mig svona – þetta eru bara endurtekningar og umsnúningar. If I told him, would he like it, would he like it if I told him o.s.frv. Mjög Gertrudarlegt allt saman og hvergi hljómfegurra. Kannski er þetta svipað og að dást að fallegu bítboxi – eða bara fuglasöng. Margir hafa mikið óþol fyrir Gertrude og það var mikið híað á hana á sinni tíð – reyndar eiga mörg mín eftirlætis skáld þetta sameiginlegt að vera í senn merkilegar fagurbókmenntir en ekki nógu merkilegar fyrir merkilegustu fagurkerana. Ég velti því oft fyrir mér hvers vegna fólk hefur ólíkan smekk – og mest hvers vegna ég hafi ólíkan smekk frá öðrum. Ég sé það auðvitað skýrast þegar ég fæ ritdóma sjálfur – t.d. á dögunum skrifaði gagnrýnandi Fréttablaðsins að Halldór í Brúnni væri svo óáhugaverður og leiðinlegur. Viðkomandi fannst bókin reyndar fín þrátt fyrir Halldór og sagði margt fallegt um hana – ég er alls ekki ósáttur við dóminn sem slíkan. En ég skil engan veginn hvernig manni getur þótt Halldór óáhugaverður – mér finnst hann svo áhugaverður að ég er búinn að skrifa tvær heilar bækur um hann. Honum finnst hins vegar sjálfum mjög lítið til sín koma og kannski finnst sumum bara lágvær sjálfsfyrirlitningin í honum svona sannfærandi. En skrítnast í þessu öllu saman er samt að þetta fari í taugarnar á manni. Sem það gerir. Það er næstum einsog manni finnist rangt að einhver sé ósammála manni eða hafi aðra sýn á hvað sé áhugavert, fallegt, skemmtilegt. Auðvitað er í því fólgin einhver menningarleg og félagsleg pólitík – hvað fær að vera áhugavert – og kannski er alveg eðlilegt ástand fyrir listamann (af hverju finnst mér óþægilegt að kalla mig „listamann“?) að velta sér stöðugt upp úr öllum sköpuðum hlutum. En samt. Mig langar oft í meiri nonsjalans. Og óttast að einn daginn fari ég meðvitað eða ómeðvitað að eltast við samþykki fólks sem hefur einhverja allt aðra fagurfræði. Fari að dressa upp Halldóra mína í litríkari klæði og láta þá rembast til að þóknast einhverjum úti í sal.  Og kannski er ég bara að misskilja, kannski á maður að gera það – þetta er eitthvað svona list vs. skemmtiatriði dæmi. Kannski er millivegur og kannski er ekki hægt að þjóna tveimur herrum. Annars er það að frétta að bókin er enn í þriðja sæti metsölulistans – situr sem fastast – og hljóðbókin ætti að fara að detta inn hvað á hverju. Hún er hljóðblönduð og komin til útgefandans.

Einbeiting er enn í lágmarki. Eða kannski væri nær að segja að athafnagleði væri í lágmarki. Mér finnst ég yfirleitt vera hálfgerð liðleskja þótt ég viti að það standist ekki nána skoðun – ég virðist allavega koma ýmsu í verk, svona af og til. Ég veit bara ekki hvenær ég geri hluti því alltaf þegar ég lít upp virðist ég ekki vera að gera nokkurn skapaðan hlut. Í dag hef ég fengið mér lúr og hann var ekki einu sinni langur – kannski 10 mínútur. Það var svipað uppi á teningnum í gær. Afkastaði engu nema lúr og hann var enn styttri og ómerkilegri en sá í dag. Ég hef líka fjarska lítið lesið upp á síðkastið. Hangi á félagsmiðlum og íhuga bugun mína. Er ég bara 5% bugaður? Eða er ég 45% bugaður? Hver eru krítísk mörk bugunar – hvenær er brekkan orðin svo brött að maður komist ekki upp aftur nema með aðstoð? Hvernig er færðin – er brekkan hál? Mig vantar GPS staðsetningu og veðurspá. Hugsanlega hef ég bara verið einn heima of lengi – í þessu flensuveseni. Félagsfærni mín (sem var ekki mikil fyrir) hefur rýrnað. Ég ætla ekki að halda neitt útgáfuhóf. Við Tapio Koivukari verðum með viðburð í Edinborgarhúsinu þann 19. mars og ég ætla bara að láta það duga. Ég er eitthvað að íhuga að gleðja mig bara með einhverju gítardóti í staðinn. Mig langar mikið að kaupa mér resonator-gítar . En þá þarf ég eiginlega líka að finna mér aukatekjur. Ekki það, þetta er ekkert æðislega dýr gítar (50 þúsund), en ég er bara (einsog venjulega) í holu. Gítarsmíðin gengur líka hægt. Þar er um að kenna blöndu af leti og þolinmæði. Á ég kannski of marga gítara – þeir eru allir ólíkir – ég á þrjá og bráðum fjóra rafmagnsgítara og tvo kassagítara, þar af hefur annar eiginlega bara tilfinningagildi? – má ég „safna“ gítörum? Í gítarleikaragrúppunum á FB pósta karlrembur reglulega einhverjum bröndurum um hvernig konurnar þeirra hindri þá í gítarsöfnun – sem er frekar óþolandi (húmorinn s.s.) en auðvitað er þetta kostnaður og svona. Og fyrir, einfaldlega, fjórðungur stofunnar er undirlagður (reyndar líka fyrir trommurnar hans Arams og hljómborðið sem Aino er hætt að læra á). Nadja hefur að vísu ekki hreyft neinum háværum mótmælum. Og auðvitað kostar þetta líka en í sjálfu sér er það engin ósköp miðað við hobbí almennt, sennilega ódýrara en kort í ræktina, og endursöluverð á flestu er ágætt (sérstaklega miðað við allt annað – tölvudót og húsgögn og svoleiðis, sem tekur varla að gefa) – kannski helst að heimasmíðuðu gítararnir færu fyrir minna en maður leggur í þá. Mér skilst að sé maður ekki alvöru gítarsmiður fái maður varla fyrir íhlutunum – og hvað þá fyrir vinnunni. Það skiptir mig auðvitað engu af því mig langar ekkert að selja þá. En ég er ekki tónlistarmaður og mér finnst erfitt að réttlæta að eiga svona mikið af græjum – mest fyrir sjálfum mér. Sérstaklega þegar ég á ekki fyrir því. Í dag þarf ég að svara þessu viðtali sem ég hef nefnt í síðustu tveimur færslum og halda áfram að þýða eitt ljóð. Og eiginlega þyrfti ég að skrifa endurskoðandanum líka. Við sjáum til hvernig það gengur allt saman. Ég gef skýrslu síðar.

Í fyrsta skipti í rúman mánuð vaknaði ég heima hjá mér við vekjaraklukkuna mína. Nokkrum sinnum hef ég vaknað við vekjaraklukku á ferðalagi, til þess að missa ekki af flugi, og nokkrum sinnum hef ég vaknað við vekjaraklukku Nödju og einu sinni þennan mánuð hef ég farið á fætur og borðað morgunmat með fjölskyldunni minni fyrir skóla – það var á maskadaginn. En það á þá að heita að ég sé heill heilsu. Samt hósta ég svolítið og sýg aðeins upp í nefið. Fór í ræktina og hljóp stutta 3 kílómetra og hugsaði við hvern hósta – þeir voru kannski 5-6 – að nú væru allir að hugsa hvort ég væri með kórónaveiruna. Hóstaði einu sinni á Heimabyggð í hádeginu og framkvæmdastjórinn spurði hvort þetta væri þurr eða blautur hósti og tók svo niður sjúkrasögu mína til öryggis. Annars fór dagurinn öðruvísi en ég hélt. Í gærkvöldi var allt útlit fyrir að ég væri að fara að taka að mér stórt verkefni sem myndi krefjast fullrar einbeitingar og langra vinnudaga í rúman mánuð. Planið var þá að ryðja því af vinnuborðinu í dag sem gæti hugsanlega orðið fyrir mér, truflað þessa einbeitingu og tekið upp dýrmætan vinnutíma. Í morgun fékk ég svo tölvupóst þar sem fram kom að verkefnið – sem raunar kom upp bara á helginni, en með þannig deddlæn að ég gæti varla beðið boðanna – myndi hugsanlega annað hvort frestast eða falla niður. Það kemur í ljós á næstu dögum hvort af verður. Og þá fór dagurinn í meira dól en til stóð. Fyrst fór ég í ræktina og svo þurfti ég að finna bíllyklana og það gekk illa – endaði með að fara upp í menntaskóla og fá lyklana hennar Nödju (sem vissi þá líka um mína, hafði óvart tekið þá). Þegar þeir voru fundnir renndi ég til Súðavíkur til að skila stúdíóbúnaði til Ödda – og endaði reyndar á því að kaupa af honum hljóðkortið á höfðinglegum kjörum. Þar drakk ég talsvert af kaffi og gaf popparanum kökubita sem ég bakaði með krökkunum í gær. Svo fór ég í mat á Heimabyggð og lenti á kjaftatörn um 30 ára gamal ástarmál hérna í bænum. Þegar ég kom á skrifstofuna byrjaði ég svo eiginlega á því að sofna í hægindastólnum mínum. Bara örstutt, en samt. Nú er ég að velta því fyrir mér hvað ég eigi að taka mér fyrir hendur, eiginlega. Sennilega ætti ég að ganga frá skattadóti og skrifa pistil – og svara þessu viðtali þarna sem ég nefndi í síðustu færslu. En ég er auðvitað ekki innblásinn og þegar maður er ekki innblásinn sofnar maður bara í hægindastólnum. Sorrí, skattgreiðendur. *** Á FB-þræði hjá Hildi Knúts rakst ég á þessa mynd: Á þræðinum er ýmislegt rætt – að þetta eigi líka við um bíómyndir, sé kannski meira almennt fyrstubókarsyndróm en eitthvað sem eigi bara við um karlmenn. Fá dæmi hafa verið tekin þegar þetta er skrifað og bara eitt sem er eftir karlmann – Illska. Og ég er búinn að vera að velta því fyrir mér, án þess að þora að spyrja, hvort það sé þá Arnór eða Ómar sem sé illa dulbúin rómantísk útgáfa af sjálfum mér. Eða hvort það sé jafnvel Agnes og Arnór þá kannski eins konar manic pixie dream girl í nasistalíki?

Hver er eftirlætis ljóðlína mín – allra tíma? Og uppáhalds fræga skáldið mitt? Þessu á ég að svara og alltíeinu finnst mér einsog ég hafi aldrei lesið neitt ljóð og kannist ekki við nafnið á einu einasta ljóðskáldi. Og mér finnst öll svör sem mér detta í hug vera annað hvort popúlísk eða snobbuð – að velja einhverja línu sem enginn hefur heyrt minnst á eða eitthvað sem allir kannast við. Ekki að ég muni neinar línur sem enginn hefur heyrt minnst á, frekar en ég man neitt annað – ég er gersamlega minnislaus. Ég skrifa í staðinn fyrir að muna. Ekki segi ég Ko Un af því hann er ígrundaður (e. cancelled). Ekki segi ég Allen Ginsberg af því það finnst öllum það svo hallærislegt – hann tilheyrir þeim flokki listamanna sem hefur einhvern tíma verið svo hressilega hæpaður að þeir bera þess eiginlega aldrei bætur. Það er einsog að segja að Bítlarnir séu uppáhalds hljómsveitin manns. Sama gildir um Bukowski og Waldman og Kerouac og eiginlega alla sem ég las sem unglingur. Er ekki tilgerðarlegt að segja Gertrude Stein? Hvað með Bodil Malmsten – er það ekki sjálfhvert (af því hún elskaði Illsku, er það ekki bara einhver leið til bókmenntalegrar sjálfsfróunar)? Snobbað að segja Paul Celan? Einhvern tíma hefði ég hiklaust nefnt tilraunaskáld – og jújú, ég gæti sagt Kurt Schwitters. Það væri ekki fjarri lagi. En ég hef ekki lesið hann spjaldanna á milli og ekki á frummálinu nema að litlu leyti. Og það sem mér finnst frábært er kannski engin ósköp – en mér finnst það mjög frábært. Eða eitthvað gott torf – Bruce Andrews eða Lyn Hejinian. Er ég búinn að lesa nóg af Hildu Doolittle til að segja að ég haldi mest upp á hana? Eða Jacques Roubaud? Á ég kannski að segja eitthvað íslenskt – sól tér sortna. Mér finnst Þorraþrællinn vera besta ljóð sem ort hefur verið á íslensku og ég man ekkert hver orti það. (Kristján Jónsson – gúglaði). Æri-Tobbi er mér afar kær en það meikar ótrúlega lítið sens fyrir útlendinga (þetta er fyrir útlendinga). Whitman væri möguleiki – og ljóðlínan þarna „do I contradict myself. Very well then, I contradict myself. I contain multitudes.“ Þetta finnst ábyggilega einhverjum líka vera mjög ómerkilegt (ég er alltof viðkvæmur fyrir einhverjum ímynduðum lesendum) en þetta var svolítið eureka fyrir mig og ég held að nákvæmlega þetta, sem fagurfræði og heimspeki, sjáist í mínum eigin verkum. Ég yppti öxlunum við mótsögnum, þannig rúlla ég. Skáldið og línan þurfa reyndar ekki að heyra saman. Og ég þarf að svara fleiri spurningum. Lýsa ljóðlist minni í fáum orðum. Nei, heyrðu – ég var að misskilja sé ég núna. Ég á að velja tvær úr hópi tíu spurninga. Svo ég hefði getað sleppt báðum þessum. Og ég get engst yfir þessu í nokkra daga í viðbót. Kannski upphafið að If I Told Him eftir Gertrude Stein – mér finnst það geggjað en ég er ekki viss um að margir tengi endilega mjög sterkt við það. Og auðvitað er svona neimdropp einhver sölumennska. Hugsanlega fer ég yfir á skrifstofu (ég er aftur á Heimabyggð) og lít yfir kilina á ljóðabókasafninu mínu. Ég er ábyggilega að gleyma einhverju enda augljóslega minnislaus, einsog mig minnir að ég hafi nefnt. Kannski þarf ég bara að lesa allar ljóðabækurnar mínar aftur.

Ég er kominn úr húsi. Ef frá eru taldar búðarferðir er þetta þá í fyrsta sinn frá … þorrablótinu sem ég fer úr húsi. Ætli það séu þrjár vikur? Tæpar sennilega. Ég hef verið hressari þessa viku en er samt enn eitthvað ónýtur – sennilega bara eftirköst af flensu. Ég er byrjaður að taka upp hljóðbókina og klára það sennilega á morgun. *** Stakir hlutar heimsins skiptast á að eiga hug minn allan. Forval demókrataflokksins til dæmis. Ég veit ekki hvort Bernie á neinn séns á að vinna Trump en ég tel nánast algerlega 100% víst að Biden á það ekki. Og þá er þetta sennilega búið. Það kom mér á óvart að sjá viðtöl við Biden – hann er fullkomlega sambærilegur við Trump. Ekki í að vilja rugga bátum – það væri meira Bernie – en í því að vera málhaltur og sennilega bara mjög vitlaus. Og líklega meðfærilegur – ef hann verður valinn þá ræður flokkseigendafélagið. Sem er ábyggilega skárra en að hann geri það sjálfur – hvað þá Trump. *** Og bókin mín auðvitað. Ég hugsa svolítið um hana líka. Ég er enn í þriðja sæti metsölulistans. Fjórðu vikuna í röð – eða eina vikuna var ég í öðru. Hugsa líka um gítarinn sem ég er að smíða. Ég pantaði verkfæri til að ganga frá böndunum á hálsinn en þau eru ekki komin. Ég er búinn að mála búkinn eins mikið og ég get í bili – áður en ég geri meira (pússa niður ójöfnur, tek eina umferð í viðbót og svo nokkrar lokaumferðir af glæru) þarf allt að verða grjóthart. Það eru tíu dagar í það. *** Ég er alltof mikið á samfélagsmiðlum. *** Það er gott veður. *** Ég afbókaði Frakklandsferð. Átti að vera á bókmenntahátíð í Nantes á helginni en er bara ekki nógu hress. Get ekki farið að láta mér slá niður. 28 daga flensa verður bara að duga. Svo er verið að aflýsa alls konar svona viðburðum og kannski hefði það verið best líka í Frakklandi – þótt maður fengi ekki meiri flensu þarna þá fengi maður kannski að fara í sóttkví þegar maður kæmi heim. Og ég er bara búinn að vera nóg heima hjá mér. *** Ég hef enn enga ákvörðun tekið með útgáfuhóf. Samt er bókin löngu komin út. Hugsanlega er bara frekar lágt á mér risið. Þessir fyrstu tveir mánuðir ársins hafa ekki verið neitt grín. *** Á dögunum sá ég konu halda því fram á Facebook – í fúlustu alvöru og án þess að nokkur andmælti henni – að það væri „ekki sjaldgæft“ að karlmenn sem standi í skilnaði „myrði konur sínar og börn“. Hún fékk meira að segja talsvert af lækum á þetta bara. Og þetta var raunar í stemningu við þráðinn almennt. Um þetta hef ég verið hugsi. *** Internetið er svolítið einsog bandalag ólíkra sértrúarsöfnuða. Eiginlega ætti maður að segja alveg skilið við það. *** Ó-ið hans Hauks Más var bók vikunnar á Rás 1. Það var afar gleðilegt. *** Ég er svolítið í því að snerta á mér andlitið. Ég veit ekki alveg hvernig ég á að fara að því að hætta því. En að því sögðu hef ég verið með flensu heima í 28 daga og enn ekki smitað neinn. Kannski snertir enginn annar mig. *** Nadja er að fara í Strandagönguna á helginni og það var búið að lofa krökkunum að gista hjá ömmu og afa (af því ég átti að vera í Frakklandi) svo sennilega verð ég einn aðra hvora helgarnóttina. Finnst einsog ég eigi að gera eitthvað úr því. Annað en að sitja sem sagt heima og njóta þess að vera í rólegheitunum af því það er það eina sem ég hef gert í margar vikur. Ég veit bara ekki hvað það ætti að vera. Eins manns útgáfuhóf? Fara á Húsið og liggja bara í því í sólarhring. *** Nei, varla. *** Og kominn úr húsi, já, ég er sem sagt á Heimabyggð. En nú ætla ég að fara í búðina og aftur heim.

Síðustu áratugir 20. aldarinnar voru mikið umbrotaskeið í menningu vesturlanda. Fyrir þann tíma var allt svolítið hólfaskiptara – allt átti sitt rými og þeim rýmum var gert mjög mishátt undir höfði. Krefjandi verk og ögrandi, jafnvel óþægileg – áttu alls enga leið að því sem kalla mætti opinber rými. Þau gátu verið til en bara í sínum eigin lokuðu afkimum. Ef þau voru sýnd í almennum bíóhúsum, bækurnar seldar í bókabúðum eða listaverkin hengd upp þar sem „venjulegt fólk“ – að ekki sé minnst á börn – gat notið þeirra varð uppi fótur og fit. Niðurstaðan varð svo oftar en ekki málsókn og „bönn“. Bönnin voru samt ekki alltaf eiginleg bönn – réttarhöldin yfir Howl eftir Ginsberg, sem er eitt frægasta tíma dæmið um listaverkabann, snerist ekki um að það ætti að banna ljóðið. Það átti ekki einu sinni að banna prentun þess eða dreifingu. Enda hefðu málfrelsislög hamlað slíku. En vegna þess að bókin var prentuð í Englandi og flutt inn til Bandaríkjanna var hún stoppuð í tollinum og gerð upptæk á þeirri forsendu að hún innihéldi klám. Spoiler – og trigger – warning: ljóðið inniheldur klám. Þar er meira að segja fullyrt að fólk geti haft ánægju af því að láta margríða sér í rassgatið. Og það er enginn parental advisory miði á kápunni og til stóð að dreifa henni í til þess að gera venjulegar bókabúðir. Lagernum var þannig haldið í gíslingu mánuðum saman. En vegna þess að málsmetandi fólk kom hinu óþekkta ljóðskáldi og útgefanda hans til varnar skapaðist þrýstingur og umtal – útgefandinn sá að áhuginn var nægur til þess að hann gæti endurprentað bókina innan Bandaríkjanna og gerði það. Þegar lagernum var svo loks sleppt úr tollhúsinu var bókin orðin margföld metsölubók. Það er auðvitað fagnaðarefni – en það er líka mikilvægt pólitískt að yfirvöld (mórölsk, pólitísk eða efnahagsleg) átti sig á því að þau græða ekki á því að reyna að þagga listaverk heldur þvert á móti. Þetta má aldrei verða taktík sem virkar. En Howl var ekki bannað. Ekki frekar en alræðisstjórnir austantjalds lögðu í vana sinn að banna rithöfundum að skrifa. Þær bara komu í veg fyrir útgáfu efnis sem þótti skaðlegt fyrir heill ríkisins og sálarlíf alþýðunnar. Það er ekki það sama og að banna neitt. Listaverkin mega vera til – þau mega bara ekki sjást, það má ekki heyrast í þeim og umfram allt annað: þau mega ekki hreyfa við fólki (eða triggera tilfinningar). Gjarnan er líka reynt að takmarka einfaldlega útbreiðslu listaverka – stærstur hluti bókabannsumræðunnar í Bandaríkjunum snýr að skólabókasöfnum. Listar sem stundum birtast á Facebook um bækur sem eru „bannaðar“ í bandarískum skólum eru aldrei bannaðar í öllum bandarískum skólum heldur í einhverjum þeirra. Listin er í eðli sínu truflandi. Hún hrærir við okkur. Ekki alltaf á sama hátt – stundum hlæjum við, stundum grátum við samúðartárum og stundum fyllumst við hofmóði. En stundum ögrar hún líka gildum okkar – skoðar þær forsendur sem okkur þykja sjálfgefnar og leyfir sér að spyrja hvort þetta standist. Stundum er þessi ögrun út í hött – alveg brjálæðisleg – og hún er merkilegt nokk ekki alltaf vitleysislegri fyrir það. Stundum ýtir hún þá við hugsunum og tilfinningum sem við vissum ekki einu sinni að gætu verið til. Í vikunni var birt opið bréf með löngum undirskriftalista þess efnis að bíómyndin Elle eftir Paul Verhoeven ætti ekkert erindi á dagskrá RÚV enda væri hún „löðrungur í andlit þolenda“. Svona lýsti gagnrýnandi ríkisútvarpsins myndinni á sínum tíma: [Elle] snýst um aðalpersónuna Michèle, vel stæða konu á miðjum aldri, sem verður fyrir árás strax í upphafsatriði myndarinnar þegar grímuklæddur maður brýst inn til hennar um miðjan dag og nauðgar henni. Myndin hefst með óhljóðunum yfir myrkum ramma og í nokkur augnablik er óljóst hvort um sé að ræða ofbeldi eða samræði, þótt allur vafi virðist hverfa þegar myndavélin sýnir okkur verknaðinn í miðjum klíðum innan um glerbrot á gólfinu. Þessi tvíræðu augnablik setja þó tóninn fyrir það sem koma skal, því sem áhorfendur vitum við aldrei nákvæmlega hvað við eigum að halda, hvar aðalpersónan stendur, eða nákvæmlega hvert myndin sjálf stefnir, enda gerir hún í því að ögra frásagnarhefðum svipaðra kvikmynda og virðist bæði meðvituð um væntingar áhorfenda sinna og reiðubúin að snúa upp á þær. Þannig verða eftirmálar nauðgunarinnar undarlega hversdagslegir; Michèle lætur nánast eins og ekkert hafi gerst og þegar hún loks segir nánustu vinum frá gerir hún afskaplega lítið úr atburðinum. En í gagnrýni þeirra sem skrifuðu RÚV verður þetta að: Myndin er því verkfæri til að viðhalda úreltum og skaðlegum mýtum nauðgunarmenningar og misréttis kynja og sýning hennar á ríkismiðlinum er fullkomin vanvirðing við tugþúsundir kvenna sem orðið hafa fyrir kynferðisofbeldi hér á landi. Helstu rökin fyrir þessu virðast vera þau að á einhverju stigi málsins í annars margbrotinni mynd sé daðrað við það að aðalsöguhetja myndarinnar hafi fengið kikk út úr því að vera nauðgað. Nú ætla ég ekki að fara að debatera hver séu eðlileg viðbrögð við nauðgun en mér hafði einmitt heyrst úr svipaðri átt og skrifaði þetta tiltekna bréf að það væru ekki til nein „eðlileg viðbrögð við nauðgun“ heldur væru þau alltaf persónuleg og oft á tíðum jafnvel mjög órökræn. Það er auk þess í samræmi við það sem ég þykist vita sjálfur – af fyrstu hendi og annarri og jafnvel þriðju líka. Við það má svo bæta að það er jafnvel enn galnara að ætlast til þess að sögupersónur séu rökrænar en annað fólk – enda eru sögupersónur bæði óáreiðanlegar og stundum ekki annað en myndhverfingar, hlutar af sagnalyklum. Í umræðum á Facebook hefur því verið hent fram að fyrir undirskriftafólkinu hafi fyrst og fremst vakið að krefjast einhvers konar triggerviðvörunar á myndina og ræða sýningartíma hennar. Um það má segja tvennt: 1) Það er ekki inntak bréfsins sem sent var RÚV og hvergi í því er talað um sýningartíma eða viðvaranir 2) Myndin er sýnd klukkan 22 á sunnudagskvöldi og er tveir tímar. Seinna má það ekki vera. Sýningu lýkur þá á miðnætti. Auk þess er myndinni lýst í dagskrárlýsingu og ætti engum að dyljast umfjöllunarefni hennar. Æski maður frekari upplýsinga er búið að skrifa þúsundir blaðsíðna um efni hennar á netið. Hún er þess utan bönnuð innan 16 ára. Þótt myndin stuði er óhemja af listrænt þenkjandi fólki – gagnrýnendum úr öllum stéttum, af báðum kynjum – sem ekki bara ver hana heldur fagnar henni. Þótt einn kalli hana „vegsömun nauðgunarmenningar“ þá er annar (eða önnur, réttara sagt – og umtalsvert fleiri) sem segir að aldrei hafi verið gerð kraftmeiri mynd um valdeflingu þolanda. Þótt einhverjum ofbjóði er bróðurpartur gagnrýnenda vægast sagt ánægður. Það er heldur ekki – hvað sem móralistarnir segja – ekkert samhengi milli þess að vera femínisti og að vera mótfallinn myndinni. Myndin er ekki sérstakt afsprengi feðraveldisins – nema að sama marki og allt annað. En einsog ég segi er list ekki bönnuð með því að setja í lög að „listaverk a sé bannað“. Heldur er hún jöðruð. Hún er gerð óútgáfuhæf. Rýmið sem hún birtist í er leyst upp eða því lokað. Þeim sem gerir hana sýnilega er refsað. Þú sérð hana ekki lengur í bíóinu og ef hún er sýnd í bíóinu er plakatið ekki uppi við götuna. Kannski sérðu hana bara hjá vini þínum sem reddaði sér eintaki. Í samizdat stemningu. Af því eintökin eru ekki á hverju strái. Það er að sönnu erfiðara að „stöðva“ útgáfu á tímum internetsins en það er líka auðveldara að grafa hana – það þarf sterkara signal til að skera í gegnum síbyljuna. Og sennilega hafa stóru rýmin sem leyfa sér að fara út fyrir almenna og saklausa afþreyingu þess vegna aldrei verið mikilvægari – hvort sem það er Bíó Paradís við Hverfisgötu eða sýningartímar á RÚV eða eitthvað annað. Íslensk heimildarmynd sem kemst á dagskrá hjá RÚV er til – um hana er rætt á twitter, á kaffistofum, til hennar taka ráðamenn afstöðu – en íslensk heimildarmynd sem fæst ekki sýnd á RÚV (einsog t.d. Ge9n eftir Hauk Má Helgason, sem fjallaði af miklu listfengi, dýpt og óþægilegri róttækni um níumenningamálið) er ekki til. Hún hefur verið grafin. Að þessum rýmum er alltaf sótt og tilvist þeirra er ekki sjálfsögð. Stundum er sótt að þeim af móralistum sem telja sig þess umkomna að fjarlægja alla óþægilega list úr almannarýminu svo hún skaði engan. Stundum af kapítalistum sem telja sig geta grætt meiri pening á að sýna eitthvað annað – eða selja eitthvað annað. Stundum af einhverjum öðrum. Ég hugsa að listabíó á RÚV eigi ekki marga dygga áhorfendur, gæti vel trúað að það „beri sig ekki“ og finnst ekkert sennilegra en að innan stofnunarinnar séu margir sem vildu helst bara kasta öllu slíku artífartí-drasli út í hafsauga – ekki síst þegar m.a.s. menntaða vinstraliðið er farið að biðjast undan „viðbjóðnum“. (Og ætla samt ekki að gera lítið úr því að innan RÚV starfar líka óhemja af menningarlæsu fólki – það er bara ekki endilega alltaf sama fólk og ræður mestu). Þá er ábyggilega einhver tilbúinn með niðurskurðarhnífinn – það má eiginlega bara bóka það. Í sjálfu sér kemur það mér ekkert á óvart að í heiminum séu harðir móralistar og umvöndunarfólk. Prestafrekjan er víða. En ég varð sannast sagna alveg miður mín þegar ég fór að forvitnast á Facebook og áttaði mig á því hversu mikinn stuðning þessi krafa hafði á bakvið sig – líka úr listakreðsum – og hversu lítið kikkbakkið við þessari fáránlega repúblíkönsku kröfu er. Ég á bara ekkert annað orð sem lýsir því en hræðilegt. Það er í alvöru hræðilegt ástand.