Author: Eiríkur Örn Norðdahl

19 dagar í útgáfu Sennilega birtist fyrsta ljóðið sem ég skrifaði í Óratorrek á Facebook og sennilega – ég man aldrei neitt – byrjaði það sem langur status og það var áreiðanlega annað hvort „Ljóð um dóttur mína“ eða „Ljóð um hörmungar“ eða „Ljóð um fyrirgefninguna“. Ég datt niður á einhvern talanda – einhverja leið til þess að tjá mig í setningum sem í senn héngu saman og leystust í sundur – og textinn kom allur á til þess að gera óþvingaðan hátt, sem mér fannst líka skipta máli, þessi ljóð eru ekki skurðaðgerðir heldur snjóflóð. Allen Ginsberg sagði að ljóðlistin væri listin að „grípa sjálfan sig við að hugsa“ – að „taka eftir því sem maður tekur eftir“ – og líklega reyndi ég að fara þveröfuga leið, að hætta að taka eftir og gera rantið að ljóðrænu verkfæri, gera síbyljuna – tungumálið einsog það birtist mér – að efnivið í einhvers konar retóríska/ljóðræna skúlptúra. Ég hef áður unnið talsvert með fundna texta – sérstaklega í Blandarabröndurum og Fönixnum – en í Óratorreki er eiginlega frekar að ég reyni að  herma eftir tungumálinu en að ég steli því og rímixi. Fundni textinn í  Óratorreki er tungumálið allt. Flest ljóðin í bókinni eiga sér eitthvert tiltekið tilefni eða þema sem þjónar einsog akkeri fyrir ljóðin til að hringsóla (eða reykspóla) í kringum. Þarna er ljóð um Evrópukeppnina í knattspyrnu, ljóð um hryðjuverkaógnina, ljóð sem var ort fyrir sýningu í Norræna vatnslitasafninu í Skärhamn og annað sem ort var fyrir sýningu í Gallerí Úthverfu á Ísafirði, það eru ljóð sem voru ort sem fyrirlestrar um bókmenntir, ljóð um ástandið á Gaza og ljóð um ástina, ort á brúðkaupsafmæli mínu og Nödju. Öll í sama bragarhætti. Og sennilega hefur ríflegur helmingur þeirra nú þegar birst einhvers staðar – mörg reyndar á öðrum tungumálum – og enn von á mörgum.

Aram Nói er í fréttunum í dag . Gatan heitir að vísu Tangagata, en Tan-gata er ekkert verra. Aram komst síðast í fréttirnar í Västerås þegar hann var fjögurra ára. Þá tóku þeir sig til tveir félagarnir og stungu af úr pössun hjá vinkonu okkar. Þeir sögðust hafa ætlað að fara og fá sér pulsu í búðinni en föttuðu svo að þeir áttu enga peninga og náðust af lögreglunni úti við hraðbraut þar sem þeir voru að reyna að húkka sér far niður í bæ þar sem þeir ætluðu að sögn vegfaranda að „tjilla“. Vegfarandinn, sem hringdi á lögregluna, sagði víst líka að þegar hún hefði spurt hvað þeir væru gamlir hefðu þeir sagt henni að koma sér, þetta væri allt í lagi, þeir væru sex ára. En nú er þessi litli ólátabelgur bara orðinn ábyrgur þjóðfélagsþegn.

Stundum þegar ég sest niður til að skrifa eitthvað fer hugurinn að leita sér að skoðun. Ég man að ég las eitthvað í dag og ég hafði á því skoðun. Sennilega var það frétt. Eða uppskrift. Kannski var það varðandi eitthvað sem einhver sagði við mig í tölvupósti. Eitthvað sem hefur með framtíðina að gera. En svo man ég bara ekki hvað það getur hafa verið og þá fer heilinn á mér að framleiða nýjar skoðanir á einhverju öðru. Einhverju sem skiptir engu máli. Einhverjum algerum tittlingaskít. Hausinn á mér kominn í rifrildisgír og ég byrjaður að garga á einhverja endemis fávita í hugsunum mínum. Það gengur augljóslega ekki. Þetta er alger endaleysa. Ég verð að hætta þessu.

„Er ekki einhver opinber aðili sem getur gert athugasemdir við útgefanda og haft samband við bókasöfnin. Þetta hlýtur að stangast á við einhverjar reglur sem eiga að hafa það að markmiði að vernda börn.“
„Eftir að mér var bent á þessa færslu fór ég að blaða í fleiri bókum í seríunni og sá að þessi bók er ekki einsdæmi. Bækurnar hafa verið teknar úr umferð á Bæjarbókasafni Ölfuss og verða afskráðar á morgun.“
„Sá að þessi bók er á bókasafni skólans sem strákurinn minn er í og líklegast flestum grunnskólum. Ég er búin að senda línu á kennara stráksins og skólastrjórann [svo] um að ég vilji að þessi bók verði tekin af bókasafninu. Mæli með að foreldrar fari fram á það í skólum barna sinna.“ Helgi Jónsson er löngu alræmdur fyrir smekkleysi í bókum sínum, sem flestar eru ætlaðar börnum og unglingum. Þar ríkir talsvert „hispursleysi“ í kynferðismálum og skrifað er um viðkvæm efni einsog við ritvélina sitji skrautskrifandi fíll í postulínsbúð í boxhönskum. Um þetta hefur vinkona mín, ljóðskáldið og sagnfræðingurinn Kristín Svava Tómasdóttir skrifað eina skemmtilegustu grein á internetinu (sem verður, merkilegt nokk, ekki verri við tilvitnanir í bók Helga – sem er greinilega óborganleg). Í vikunni gerðist það að einhver fullorðinn ákvað að lesa þessar bækur.  Nánar tiltekið Gæsahúð fyrir eldri: Villi Vampíra. Og úr varð skandall þaðan sem tilvitnanirnar hér að ofan eru teknar. Pistillinn sem kom öllu af stað er með tæplega þúsund  shares , og fleiri hundruð  likes og athugasemdir. Ég fæ ekki betur séð en þær séu allar á eina leið: Bækur Helga Jónssonar eru fordæmalaust sorp (tékk) og þær ætti tafarlaust að fjarlægja úr bókasöfnum, ef ekki bara hreinlega banna þær (nei, heyrðu mig nú). Mótþróaröskunin í mér þolir svona lagað illa. Og þá hjálpar ekki til að innra með mér berjast tveir aðilar – rithöfundurinn með öll sín bókmenntaprinsipp og faðirinn sem vandar valið þegar hann kaupir bækur fyrir börnin sín. Já og sá þriðji, grunnskólalesandinn – horfinn núna, en það eimir eftir af honum – sem hætti að lesa í nokkur ár og áttaði sig svo á því í upphafi menntaskóla að það voru ekki bækur sem voru leiðinlegar, heldur helvítis unglingabókahöfundarnir sem voru að drepast úr meinleysi og kynleysi, akkúrat á sama tíma og ég stefndi hraðbyri í hina áttina. Sem betur fer eru þeir allir í sama liði. En svo virðist sem veröldin – eða í það minnsta virkir í athugasemdum, allir þúsund talsins – séu í hinu liðinu. Faðirinn segir: Fólk sem ofverndar börnin sín eignast trámatíseruð börn sem hafa aldrei séð neitt, upplifað neitt eða hugsað neitt (nema í beinni, hreinni línu). Þau verða einsog hysterískustu dæmin úr bandarískum háskólakampusum – úthverfabörn sem fá útbrot og bólur ef umhverfi þeirra er ekki siðferðislega sótthreinsað reglulega.  Það er ekki nóg með að fólk af slíku tagi sé óumberandi leiðinlegt heldur er það auk þess vansælt og illa í stakk búið til að takast á við lífið (sem er einmitt ekki sótthreinsað heldur siðferðislega skítugt, endalaus grá svæði, hávaði og læti). Grunnskólalesandinn segir: Þetta er nú meira ódóið þessi karl. Textinn beinlínis angar af kynferðislegri þrá í garð unglingsstúlkna [svona talaði ég í grunnskóla]. Ég gæti sennilega lesið að minnsta kosti tuttugu svona bækur í einni beit áður en ég kastaði upp. Hugsanlega er þetta samt áhugaverðara en 90% af meðalmennskunni sem finna má á bókasafninu – þetta er þó  almennilega lélegt, alveg óborganlegt drasl! Rithöfundurinn segir: Er fullorðið fólk í alvöru að hvetja til þess að bækur verði fjarlægðar úr hillum bókasafna vegna þess að því misbýður umfjöllunarefni og orðalag? Hefur þetta fullorðna fólk sjálft ekki lesið neinar bækur? Áttar það sig ekki á því að annars vegar er þetta hál braut – bókasöfn eru full af vafasömu efni og margt af því er líka afar lélegt, hreinsunum af þessu tagi gæti ekki lokið við bækur Helga, ættu þeim að fylgja nokkur sanngirni – og hins vegar laðast lesendur, sérílagi ungir lesendur, ekki síst að því sem er forboðið. Með fullri virðingu: Getum við ekki eftirlátið einræðisherrunum að banna bækur? Það er hægt að gera ýmislegt annað, ef maður er í athafnamóð – ef manni finnst þetta ekki barnaefni er til dæmis hægt að flytja þær í fullorðinsdeildina. En sá sem fjarlægir bók eða bækur úr bókasafnshillu í ofsafengnum vandlætingarmóð er á afar hættulegri vegferð. Það liggur við að slíkur gjörningur ætti ekki að vera leyfilegur nema að undangengnum réttarhöldum. Þá má bæta því við að sennilega er þessi tilhneiging einmitt hin hliðin – verri hliðin – á sama trailer trash hugsanaheimi og bækur Helga eru sprottnar úr.

The origin of criticism lies in an innocent, heartfelt kind of question, one that is far from simple and that carries enormous risk: Did you feel that? Was it good for you? Tell the truth. Better Living Through Criticism:  How to think about art, pleasure, beauty and truth – A.O. Scott Það þarf því kraftmeiri rök til að sannfæra fólk sem það er ólíklegra til þess að  vilja sannfærast. Tveimur árum eftir að flugmaður stingur flugvél í sjóinn með 150 farþegum innanborðs er faðir flugmannsins enn sannfærður um að hann sé saklaus. Því hann þekkir son sinn, hann myndi aldrei gera svona, og þar með finnst honum ekki standa steinn yfir steini í röksemdafærslum yfirvalda. Skyld lögmál stýra því hvernig fólk bregst við neikvæðum listdómum. Hafi maður dálæti á listaverkinu, eða jafnvel bara listamanninum, er ekki ósennilegt að manni finnist allur  rökstuðningur neikvæðs listrýnis vera ómerkilegur, þunnur og jafnvel hreinlega  alls ekki til staðar.  Í gær birtist á Starafugli dómur eftir Ólaf Guðstein Kristjánsson um bókina  Perurnar í íbúðinni minni eftir Kött Grá Pje. Dómurinn var í neikvæðari kantinum – það eru sjaldan/aldrei gefnar stjörnur á Starafugli (það er ekki stefna, en ég fæ aldrei senda neina stjörnugjöf og kalla ekki eftir henni) en ætli væri ekki óhætt að segja að dómurinn hafi verið upp á tvær til tvær og hálfa stjörnu. Svona moðvolgur, frekar en beinlínis neikvæður. En þá ber að hafa í huga að flestir gagnrýnendur veigra sér við að sýna of mikla neikvæðni – þeir  vilja flestir gefa verkum séns og er á móti skapi að slátra. Það er sársaukafullt að  sjást ekki og það er nákvæmlega sá sársauki sem listamaður þarf að kljást við þegar hann eða hún fær neikvæðan dóm. Einhvers konar ósýnileika. Að það sem maður hafi verið að reyna að koma til skila – sem er alltaf misafmynduð spegilmynd af manni sjálfum – hafi ekki borist. En sársaukinn er líka til kominn af því að flest fólk (sem ég þekki) er með allavegana snert af því sem er kallað  impostor syndrome og gengur út á að finnast maður aldrei alveg eiga neitt skilið eða maður tilheyra þar sem maður er. Það er alveg sama hvað það er sem við gerum, línan á milli þess að vera áhugamaður – koma út af Karate Kid sjö ára sparkandi út í loftið – og þess að vera atvinnumaður – t.d. í hringnum úti í London á móti Gunnari Nelson – er alltaf óljós. Íþróttamenn hafa það að vísu fram yfir listamenn að árangur þeirra er alla jafna  mælanlegur . Annað hvort kemur maður fyrstur í mark eða ekki, þótt mér þyki sennilegt að þeir taki heppni með í reikninginn. Listamenn eru hins vegar alltaf fastir í viðstöðulausu  fake it till you make it og þess utan – allir hugaðir listamenn – stöðugt að leita að eigin annmörkum, ögra sjálfum sér og krukkandi í sálinni og leitandi að vitlausu beinum tilfinningalífsins. Og þá ber að hafa í huga að mikilmennskubrjálæðið („Ég er séní!“) er náskylt minnimáttarkenndinni („Allir hata mig“). Hægt er að þjást af þessu syndrómi „by proxy“ – þ.e.a.s. fyrir hönd einhvers annars. Listamenn kalla að vísu á mismikla hollustu og það er ekki alltaf í hlutfalli við frægð þeirra eða velgengni – eða svo hefur mér í það minnsta sýnst. En sumum listamönnum/listaverkum má hreinlega ekki hallmæla – það er einsog siðbrot, og það kallar á upphróp og læti. Fljótlega eftir að dómur Ólafs birtist á Starafugli hóf hann að fá sína eigin dóma – ekki einn og ekki tvo, heldur sennilega upp undir tuttugu talsins, á örfáum klukkustundum, mest á Twitter en líka á Facebook. Þetta er það næsta sem ómerkilegt menningarrit á borð við Starafugl kemst því að lenda í twitterstormi. Ólafur var vændur um að vera með prik í rassinum, gert var gys að kansellípönkstílnum sem hann skrifar (hann skrifar „alltént“; það þykir ekki par fínt á Twitter), sagt var að hann hefði ekki fært rök fyrir máli sínu (sem er einfaldlega af og frá), og jafnvel að hann hefði ekki tekið dæmi úr textanum (það er alltént ekki satt), að hann „skrifaði bara sjálfur vondan stíl“ (Ólafur sagði aldrei að stíll KGP væri lélegur, heldur að hann væri „ekki nógu góður“ – sem er tvennt ólíkt) og svo framvegis og svo framvegis. Fyrir utan einfaldar staðhæfingar um að bókin væri „víst góð“ frá ötulum aðdáendum KGP var ekkert rætt um bókina. Umræðan um fagurfræði hennar náði því aldrei út fyrir Starafuglssíðuna – verndarar KGP höfðu einfaldlega meiri áhuga á að greina hvað þeim þætti að rýninni en hvað þeim þætti gott við bókina. Sem er líka áhugavert vegna þess að margir þeirra kölluðu eftir umræðu um fagurfræði. En út frá ritdóminum – ekki listaverkinu. Þetta er auðvitað ekkert nýtt. Ritstjórinn ég er afar meðvitaður um að neikvæð rýni fær bæði meiri lestur og meira röfl. Þeir sem kunna að meta eitthvað eru nefnilega líka spéhræddir – þeir óttast að þeir hafi smitast af einhverju vondu. Það er nefnilega mjög mikilvægt í samfélagsmiðlaveruleikanum að kunna að meta réttu hlutina og hafa óþol fyrir röngu hlutunum. Og það er hætt við að við séum flest meðvituð um að við kúltúrkapítal flyst yfir á verk – hvort sem það kúltúrkapítal var þénað með sjarma listamannsins, fyrri verkum, mati annarra eða á annan hátt. Í bókinni sem er vísað til hér efst segir A.O. Scott meðal annars að það reiðist enginn röngum dómi heldur  réttum . Að maður reiðist að heyra sannleikann. Í sjálfu sér held ég að það sé orðum aukið – sannleikurinn um listaverk er, einsog komið er inn á í bókinni, alls ekki svo einfaldur. En maður reiðist því sem maður heldur að geti verið satt og því sem gæti orðið satt. Að maður kaupi heitustu plötuna í bænum og segi öllum að hún sé frábær og svo tveimur mánuðum seinna reynist þetta hafa verið fyrsta plata Offspring (sekur!). Því þá er maður sjálfur fífl. Það er hins vegar alveg gefið að það sem einum þykir frábært getur öðrum þótt alger skelfing og þarf ekki að þýða að neinn sé fífl. Ekki í alvöru. Ein af þeim furðulegu þverstæðum sem liggja að baki allri listrýni í dag er hin fræga hugmynd Kants um hið huglæga sem er jafnframt algilt. Góður gagnrýnandi er sá sem er í senn meðvitaður um að hann talar fyrir heimsbyggðina og að hann sér ekki út fyrir naflann á sér – er fastur í eigin höfði og eigin hjarta en hvers vinna er að vera málsvari fegurðarinnar sem slíkrar . Nú vill til að Ólafur Guðsteinn er sjálfur yfirvegaður maður og honum var alveg sama um fjaðrafokið – fannst það hlægilegt, og er enda gamall í hettunni. Hins vegar á það vel að merkja við um fæsta gagnrýnendur Starafugls (þótt sumir séu vissulega að eldast í hettunni á okkar vakt). En þegar fólk spyr sig almennt hvers vegna það sé verðbólga í stjörnugjöf, hvers vegna eitthvað listaverk hafi bara fengið jákvæða rýni – þegar það er augljóslega ekki fullkomið – eða hvers vegna meðalmennskan vaði uppi þá er að minnsta kosti hluti ástæðunnar sá að fullt af fólki skuli sjá sér ástæðu til þess að svara ritdómi – ekki í úthugsuðu löngu máli heldur snöggum stungum, ekki með yfirvegun heldur  samstundis , ekki eitt og eitt heldur í hjörð – svo gagnrýnandinn drukknar í aðfinnslum. Sennilega er þar ekki um að kenna einstaklingum heldur „eðli vefsins“ – sem býður upp á þetta. Ég ætla sjálfur að reyna að temja mér meiri hægð á næstunni – að hafa færri skoðanir opinberlega, en gefa mér meiri tíma og meira pláss til þess að útfæra þær. Góðar stundir.

Ég lauk gærdeginum á að tæma eldhúsið mitt og færa það inn í stofu. Nú er eldhúsið tómt en allt á hvolfi annars staðar í húsinu. Það á að fara inn í vegg í eldhúsinu í leit að myglu. Ég ætla ekki að gera það sjálfur; ég er með iðnaðarmenn í þessu sem munu sennilega bæði rýja mig inn að skinni og leggja húsið í rúst. Nei, djók. Ég er sem sagt eldhúslaus. Í gær gerði ég líka snjókall með Aino, sem var „lasin“ heima (hún var bara með smá höfuðverk um morguninn, en hafði verið með hita daginn áður – ég er alltof linur við þessi börn). Og í gær gerði ég hvítlauksristaðan skötusel með ribeyesteik. Það er auðvitað frekar langt gengið að elda ribeyesteik þegar maður er að halda hátíðlegan #fiskars – fiskimars – en þegar ég tók þá ákvörðun var ég búinn að gleyma að Nadja yrði í Frakklandi seinnihluta mánaðarins. Og Nadja sem sagt borðar ekki kjöt. Því er kærkomið tækifæri fyrir kjötátak þegar hún er í burtu. Sem verður þá Surf&Turf – í fyrradag var ég með beikonvafða löngu. Í gær lauk ég líka við að þýða tvö ljóð eftir Derek Walcott sem birtast á Starafugli á morgun, en Walcott dó á föstudaginn síðasta. Í dag er ég mættur í vinnuna. Voðalega er oft erfitt að einbeita sér. Jæja.

Það er alveg sama hversu oft dagar, það dagar alltaf aftur. Þetta er alveg bjargfast, ég hef trú á þessu, þetta hefur ekki brugðist mér hingað til. Í dag er 21. mars, dagur ljóðsins og afmælisdagur eiginkonu minnar sem situr í þessum orðum töluðum í flugvél á leiðinni til Frakklands, þar sem hún ætlar að sinna erindum næstu tvær vikurnar. Á Ísafirði er dóttir okkar lasin – eða hún er að vísu hitalaus, en segist vera með hausverk og fær því að vera heima einn dag til. En á morgun er það engin miskunn. Þá er það bara leikskóli og ballett og ekkert kjaftæði. Það er auðvitað ekkert meira viðeigandi fyrir mig en að vera giftur konu sem á afmæli á degi ljóðsins. Og heitir þess utan sama nafni og frægasta bók André Breton – Nadja . Hún er 39 ára í dag og þar með jafn gömul og Nadja Bretons varð nokkurn tíma, sé ég nú með gúgli og ekki laust við að mér finnist í senn morbid að uppgötva það – en ekki síður að  nefna það hér. Hvað er maður að tala um dauðann á afmælisdögum? Og aðrar konur á afmælisdegi konunnar sinnar? Héðan úr Sjökvist sendum við henni ástkærar afmæliskveðjur – sungum raunar fyrir hana í gærkvöldi, tókum upp á myndband og ég vaknaði í morgun fyrir allar aldir og sendi henni það í símanum. Á morgun mæta til mín smiðir og rífa niður eldhúsvegg í leit að myglu. Þá verð ég eldhúslaus í einhvern tíma – sennilega upp undir tvær vikur að minnsta kosti. Til þess að mæta eldhúsleysinu hef ég fest kaup á hrísgrjónapotti sem er á leiðinni til mín frá höfuðborginni. Hrísgrjónapotturinn mun, ásamt hraðsuðukatli og George Foreman Lean Mean Fat-Reducing Grilling Machine – og hugsanlega örbylgjuofni, sem er hér úti í bílskúr – taka á sig hitann og þungann af eldhússtörfunum. Sennilega mun ég sakna uppþvottavélarinnar mest – og vasksins.

17. mars, 2017 Ég er hættur við megnið af áramótaheitunum mínum. Það er líka alltílagi. Ég stóð mig svo vel í áramótaheitunum í fyrra. Það er hugsanlegt að ég komist á skíði á morgun. Í sjálfu sér gæti ég sennilega farið í dag líka, en það yrði stress og ég nenni ekki stressi – eða nenni ekki meira stressi. Er að gefa út ljóðabók í næsta mánuði, þýða leikrit, skrifa skáldsögu sem er líka leikrit, ritstýra Starafugli (og skrifa tvo dóma fyrir hann) og yrkja ljóð fyrir Pétur vin minn, sem er fertugur á morgun. Mig sakar minna að ég sleppi því að vinna á laugardegi – og fari á skíði – en að ég láti einhvern annan um kvöldmatinn í dag og fari á skíði. Sem ég gæti auðvitað gert. Nadja myndi sýna því talsverðan skilning, enda hefur hún getað verið á sínum skíðum (göngu) í marga mánuði, en ég ekkert komist á mín (svig). Fiskars er í fullum gangi. Fiskimars. Í gær eldaði ég gufusoðinn steinbít í jurtasósu – ég fann þá uppskrift í tælenskri matreiðslubók á finnsku. Ég kann ekki finnsku nema rétt svo til að lesa matreiðslubækur. Kann bara rétt nógu mikið til að stauta mig í gegnum uppskrift. Og þessi sósa – kóríander, basilika, graslaukur, skalottulaukur í kraft- sjerrí- og smjörbaði – er fyrir löngu orðinn heimilisklassíker. Í dag mætast tvær hefðir í annað sinn – fiskars og pizzaföstudagur – og stefnir í eina sardínupizzu og eina sem er innbakaður plokkfiskhálfmáni. Ég er að reyna að gera upp við mig hvort ég nenni að gera bernessósu. Skrítið hvernig maður nennir sumu og öðru ekki. Ég skil til dæmis ekki allt það fólk sem nennir ekki að gera botn í pæ – svona beisik smjördeig – þótt ég átti mig á því að svona ofurfínt smjördeig einsog t.d. í croissant geti verið meira vesen en maður nennir. Ég hef gert það tvisvar og það var ekki vesensins virði. Sennilega verður það ekki vesensins virði fyrren maður er orðinn verulega góður í því. Ég á vinkonu sem er lærður croissantbakari og hennar smjörhorn eru engu lík. Mér finnst einsog ég sé aldrei búinn að drekka nóg kaffi. Kannast lesendur við þetta?

Það er að verða búinn einn dagur. 364 eftir, held ég, nema það sé hlaupár. Sem minnir mig á að ég missti af hlaupsekúndunni í gær. Það er eitt og annað komið á dagskrá. Á memberberries -dagskrá eru Guns N’ Roses tónleikar í Finnlandi á afmælinu mínu. Á nýmóðins dagskrá er ferð með Nödju til San Francisco í ágúst. Þess utan er ég bókaður í að minnsta kosti þrjár ferðir til útlanda – tvær til Noregs og eina til Frakklands. Mér er svo alveg óhætt að reikna með einhverjum fleirum Frakklandsferðum, sennilega einni Bretlandsferð og ábyggilega líka einni Grikklandsferð (Illska er alveg að koma út á grísku). Vonandi sigrast ég á myglunni. Og hvað fleira? Svíþjóð og Finnland í sumar. Hugsanlega skottúr til Austurríkis eða Danmerkur, eftir aðstæðum. Í vor kemur svo ljóðabók – Óratorrek – ljóð um samfélagsleg málefni – ef ekki fer svo ósennilega að ég ákveði að mig langi frekar að vera með jólabók. Það er samt eiginlega alveg óhugsandi. En ég er mikið búinn að hugsa um hvernig mig langi að gefa bókina út. Mest langar mig að fara á túr um landið og lesa upp allan hringinn, einhvern tíma í vor. Ég hef ekki einu sinni farið hringveginn. En það er fullmikil framkvæmd (ég er byrjaður að skrifa annað og ferðast víst annars nóg) og ósennilegt að það sé gaman lengur – að stíga inn í túristasirkusinn. Þá gæti maður kannski allt eins farið til Benidorm. En mér finnst ástæða til að gera eitthvað almennilegt til að fagna bókinni – til að undirstrika útgáfuna. Það fór mikil vinna í hana – hún er massíf á alla kanta – og mér finnst að útgáfunni verði að fylgja einhver þyngd. Óratorrek er mér mikilvæg. Áramótaheitin Áramótaheit númer eitt er að leyfa mér að hafa sjálfstæðar og afdráttarlausar skoðanir á hlutunum. Það byrjaði svo vel að í gær lýsti ég því yfir að mér hefði þótt Skaupið léleg – sem er þó varla jaðarskoðun, einu sinni á góðu ári – og hef þurft að verja þá skoðun viðstöðulaust í hartnær sólarhring af því ég sé „fýlukall“. Kannski er þetta vonlaus afstaða nema maður þegi þá bara yfir skoðun sinni. Og kannski er það vandamálið við neikvæðar skoðanir á listaverkum almennt – það er svo þreytandi að hafa þær, það þarf að verja vanþóknun miklu meira en velþóknun. Stuttur pistill um hvað skaupið hefði verið frábært hefði ekki kostað mann neitt nema nokkur hi-fives. En þetta væri varla áramótaheit ef það væri létt. Einu sinni var ég duglegri við þetta – en sennilega þreyttist ég einmitt bara. Og hugsanlega höfðu félagsmiðlar þar eitthvað að segja. Varaáramótaheit númer eitt er að hætta á félagsmiðlum. Áramótaheit númer tvö er að lesa a.m.k. eftirtaldar kanónubækur, sem ég hef (að mestu) ekki lesið áður (ég byrjaði rétt fyrir jól): Ódýsseifur í þýðingu SAM (byrjaður) Ismail Kadare – Hershöfðingi dauða hersins Orlando – Virginia Woolf (í væntanlegri þýðingu Soffía Auðar, ég hef lesið orginalinn) Gunnar Gunnarsson – Fjallkirkjan Tolstoj – Anna Karenína / Stríð og friður Perec – My Life Herta Müller – Ennislokkur auðvaldsins Karen Blixen – Out of Africa Smásögur Flannery O’Connor Smásögur Alice Munro Thomas Mann – Töfrafjallið Ferrante – a.m.k. fyrstu bókina í fjórleiknum (hef annars bara lesið Days of Abandonment) Robert Musil – Mann ohne eigenschafte (sennilega á ensku, annars sænsku) Emily Bronte – Wuthering Heights HKL – Sjálfstætt fólk Svetlana Aleksevitsj – Secondhand Time Dickens – Tveggja borga saga (í væntanlegri þýðingu Þórdísar Bachmann) Sjón – Codex 1962 (búinn með fyrstu en ætla að endurlesa hana) Breton – Nadja Jakobína – Í barndómi Roberto Bolaño – 2666 Stefan Zweig – Veröld sem var (búinn) Áramótaheit númer þrjú er fjárhagslegs eðlis. Útfærslan er ekki alveg ljós – sennilega gef ég mér fyrsta mánuðinn til að sníða af því agnúana ef einhverjir reynast. En í grundvallaratriðum snýst það um að eyða ekki meira en þrjú þúsund krónum í sjálfan mig í einu. Hvað „í einu“ þýðir er auðvitað teygjanlegt. Sem og raunar „sjálfan mig“. En ég ætti þá t.d. að geta keypt nýja strengi í gítarinn ef þeir slitna en ekki nýjan gítar ef hann brotnar. Ég get farið út að borða – en það er takmarkað hvert og hvað ég get fengið mér. Á þessu verður a.m.k. ein undantekning – ég ætla að kaupa mér skíðakort (ef það verður þá skíðafært í vetur) og hugsanlega endurnýja ég kortið í ræktina í haust. Bæði er dýrara en þrjú þúsund krónur. Sennilega geri ég líka einhverjar undantekningar með Nödju – t.d. er ekkert óhugsandi að við förum dýrara út að borða á 10 ára brúðkaupsafmælinu okkar í ágúst.

Hálfárið – það er að segja seinni hluti ársins sem er að líða – hófst á nýjum hatti. Ég á afmæli 1. júlí og fékk nýjan kúluhatt frá Nödju af tilefninu – Stetson að þessu sinni, það er sama tegund og fyrsti hatturinn minn og fyrsti Stetsoninn frá því ég var 27 ára (og skipti yfir í Derby Country Gentleman). Ég fór síðan í tívolí, í alla rússíbanana með Aram, og nepalskt út að borða með fjölskyldunni. Tyrkland – Grikkland Fjórum dögum síðar flaug ég aftur til Istanbul. Þá voru liðnir sex dagar frá árásinni á Atatürk-flugvöll. Og mér stóð eiginlega ekki alveg á sama. Enda kom það á daginn að í Istanbul gerði það engum heldur. Stemningin var allt önnur en í fyrri ferðinni og fólk allt á nálum. Í fyrra skiptið var að vísu eitthvað rætt um að vegna Erdogans væri ekki hægt að bjóða hverjum sem er á bókmenntahátíðir sem hlytu styrk frá ríkinu – bæði kæmu andófsskáld ekki og svo væri ekkert ósennilegt að allt fjármagn glataðist. Einn sagðist þekkja vel til máls þar sem nokkrir menn höfðu tekið við hátíð sem látinn lærifaðir þeirra hafði rekið um árabil og þetta hefði komið upp – þeim hefði verið tilkynnt að annað hvort afturkölluðu þeir tiltekið boð eða þeir misstu peningana. Í því tilviki gáfu mennirnir sig – og þá með þeirri afsökun að þetta væri ekki hátíðin þeirra og þeir væru ekki í neinum rétti með að steyta henni á skeri út af prinsippmálum. En nú var stemningin sem sagt verri. Innlend skáld vildu alls ekki spóka sig á klassískum túristasvæðum með hópi vestrænna útlendinga – það væri einsog að líma skotmark á bakið á sér. Stemningin var kannski ekki alveg jafn ofsafengin og þegar ég var í Frakklandi nokkrum dögum eftir Bataclan-árásirnar – en hún var líka langþreyttari. Einsog það hefði nú þegar gengið alltof mikið á frekar en að þessi árás á flugvellinum væri einhver tíðindi í sjálfri sér. Þrátt fyrir þetta skemmtum við okkur nú ágætlega – kannski ekki síst við útlendingarnir. Í þetta sinnið var ég kominn til að hitta hóp af skáldum og ferðast með þeim í rútu frá Istanbul til Þessalónikku og lesa upp á leiðinni. Rútan hafði lagt af stað frá Helsinki einhverjum mánuðum fyrr og skipt um áhöfn vikulega. Þetta var næstsíðasti leggurinn en sá síðasti færi frá Þessalónikku til Kýpur. Mér skilst á þeim sem mættu á þessa viðburði í hinum ýmsu löndum að skipulagningu hafi að mörgu leyti verið áfátt – þótt það hafi líka verið upp og ofan. Skipulagning var alla jafna í höndum heimamanna. Í Tyrklandi var hún satt að segja hlægileg. Í Istanbul vorum um það bil fimmtán manns sem lásum upp í herbergi á stærð við meðalgóða borðstofu. Það voru að mig minnir þrír gestir í þessari fimmtu stærstu borg veraldar. Já og svo var búið að ráða töframann. Kýpverjarnir sem voru yfir túrnum höfðu hafnað öllum hugmyndum um töframann. Tyrkinn sem sá um skipulagningu innanlands sagði já, jæja, ok, það verður þá enginn töframaður og endurskírði viðburðinn einfaldlega „Literary illusions“. Skemmst er frá því að segja að það var ekki gerð minnsta tilraun til þess að bókmennta þessi töfrabrögð neitt upp – hann var bara að festa og leysa bönd í sundur, já og svo drap hann í sígarettu á bindi danska skáldsins, sem var lítið skemmt. Einhver orðrómur gekk um að töframaðurinn væri atvinnulaus frændi skipuleggjandans – því hann var eiginlega ekki mjög sannfærandi töframaður heldur – en hann fékkst aldrei staðfestur. Ein áhugaverðasta minningin frá Istanbul er síðan úr kvöldsiglingu á Bosporussundi. Þar var boðið upp á vín – sem Tyrkir kunna lítið að fara með; það hneykslaði Grikkina í ferðinni ólýsanlega mikið að fá stofuhlýtt hvítvín – og snittur á meðan við sigldum upp sundið og niður. Þegar við vorum að koma til baka og allir, að meðtöldum Tyrkjunum, voru komnir dálítið við skál og byrjaðir að dansa stoppuðum við fyrst asíumegin. Og þarna þar sem við kokteilspókuðum okkur og hlustuðum á Hotel California á fullu blasti, einsog við værum komin á seinnihluta grísaveislu á Costa del Sol árið 1991, byrjuðu bænaköllin í moskunum að blandast tónlistinni. Ég kann ekki að lýsa tilfinningunni – og kannski vil ég bara ekki hefja neinar klisjukenndar ræður um „mót menningarheima“ – þið hafið aðstæðurnar, annað hvort skiljið þið hvað ég á við eða ekki. Næst fórum við til Tekirdag þar sem við lásum upp fyrir Lionsklúbbinn. Það var ekki síður áhugaverð upplifun. Áhorfendur voru nokkru fleiri en í Istanbul og eftir upplesturinn vildu þeir allir láta taka af sér mynd með okkur. Okkur hafði skilist að við þyrftum að vera lögð af stað fyrir einhvern ákveðinn tíma til að ná að landamærunum í tæka tíð – því við áttum svo kvöldverðardeit við hóp af listamönnum í Kavala, Grikklandsmegin. Okkur var líka í mun um að ljúka þessum kurteisisatlotum af hið fyrsta því við vildum komast í göngutúr um bæinn áður en við þyrftum að fara. En þegar við ætluðum að fara í göngutúrinn kom skipuleggjandinn og tjáði okkur að við þyrftum að fara að sjá safn nokkurt – hann hefði lofað að við myndum koma og það væri dónaskapur að mæta ekki. Svo við fórum aftur upp í rútuna, pínu vonsvikin, og brunuðum á safnið. Þegar þangað var komið sagði skipuleggjandinn að við ættum að vera komin aftur eftir fimm mínútur. Við hváðum – og hann endurtók, fimm mínútur, bara inn og út. Við hlupum af stað inn á safnið – þar vorum við beðin um að pósa einsog við værum að skoða safnið á meðan teknar væru af okkur myndir. Sem við gerðum, enda kurteis og vel upp alinn og sennilega að drepast úr meðvirkni. Þegar við komum aftur í rútuna grínaðist ég með að nú færum við sennilega á annað safn. Sem stóð heima. Áður en yfir lauk höfðum við rúntað um öll helstu söfn bæjarins – sex eða sjö talsins – og látið taka myndir af okkur þar sem við þóttumst skoða alls kyns handverk og menningu (ég myndi hafa um söfnin fleiri orð ef ég myndi hvað var þar að finna – en þetta voru of miklar leifturheimsóknir til að nokkuð sæti eftir). Og þá var loks haldið til Kavala. Skipulagningin Grikklandsmegin var talsvert betri og því færri áhugaverðar sögur. Þótt Tyrkneskur matur sé góður – og að mörgu leyti svipaður og Grískur – þá eru Tyrkir meiri hedónistar og á tímabili leið mér einsog nú ætti að drepa okkur með mat og drykk. Við fengum þess utan góðan tíma til að skoða bæði Kavala og Þessalónikku og í Kavala héldum við okkar eigin lesstofu á hótelinu, þar sem við kynntum hvert fyrir öðru hluta af höfundaverki okkar – ég talaði um og las úr Óratorreki. Það var ótrúlega fínt kvöld, þótt þetta sé auðvitað líka mjög lúðalegt, ljóðskáld að lesa hvert fyrir annað og ræða verk sín í einrúmi og einlægni. Í Þessalónikku hittum við síðan hópinn sem tók við af okkur og lásum með stórum hópi fólks – og fyrir mjög stóran hóp fólks – á útisviði í miðbænum. Örfáum dögum eftir að ég kom aftur til Svíþjóðar var svo valdaránstilraunin í Tyrklandi. Ég vakti fram á nótt og spjallaði við vinkonu mína, tyrkneskt ljóðskáld, á Facebook. Það kom mér á óvart hvað fólk var tilbúið til að trúa hverju sem er upp á Erdogan – svo sem einsog að hann hefði fundið upp á þessu öllu sjálfur, sviðsett eigið valdarán, til þess að hafa afsökun fyrir því að sölsa sig undir sig enn meira vald. Hvað sem öðru líður, sannleikanum um það, þá hefur hann notfært sér ástandið til að gera einmitt það. Og það segir sitt um þjóðhöfðingja að óbrjálaðir þegnar hans skuli óhikað trúa slíku upp á forseta sinn. Mér heyrist fólk núorðið bara lifa í viðstöðulitlum ótta. Rafmagnsgítarinn Áramótaheitið mitt í fyrra var að kaupa mér rafmagnsgítar og læra að spila Appetite for Destruction. Ég var duglegur í Svíþjóð að heimsækja hljóðfæraverslanir og skoða gítara. Ég spilaði lengi á gítar þegar ég var unglingur en hef lítið snert hljóðfæri síðustu 15-16 árin, sérstaklega ekki rafmagnsgítara. Í fyrra var mér boðið í tíu ára brúðkaupsafmæli vina minna og þar var ég látinn spila á gítar í hljómsveit – örfá lög – og þá byrjaði löngunin að láta á sér kræla aftur. Ég vildi samt ekki eyða neinum ægilegum fjárhæðum í þetta ef ske kynni að þetta væri bara della sem liði svo hjá. En var hræddur um að ég væri einfaldlega of góðu vanur til að kaupa mér einhvern byrjendagítar. Á endanum keypti ég Epiphone SG PRO fyrir um 40 þúsund – óvenju gott eintak. Skemmst er frá því að segja að ég hef verið mjög duglegur að spila á hann og hef lært margt fleira en bara Appetite. Ég spila ekkert einsog neinn atvinnumaður en ég er samt bærilega lipur og á alveg mín móment. Og mér þykir mjög vænt um SG-inn minn. Í ágúst komum við svo heim og byrjuðum eiginlega á því að fara í útilegu. Nadja hafði aldrei komið á sunnanverða Vestfirðina svo við brunuðum þangað – skoðuðum Dynjandi, Skrímslasafnið (sem er magnað), fórum á Uppsali og í Selárdal að skoða verk Samúels Jónssonar. Gistum svo í tjaldi á Bíldudal. Daginn eftir keyrðum við út á Rauðasand, skoðuðum byggðasafnið og flugvélaflakið á Hnjóti, fórum í sund á Birkimel og átum kvöldmat í Flókalundi áður en Nadja – sem er með æfingaleyfi – keyrði heim yfir heiðarnar í blindaþoku. Við vorum rétt komin heim þegar okkur barst heimsókn frá Svíþjóð – tveir æskuvinir Nödju, sem hafa verið saman frá því að þau voru börn, og börnin þeirra. Með þeim fórum við í Skálavík og upp á Bolafjall (í svartaþoku) og á Ríkharð III í kirkjunni á Suðureyri. Það var ekki síður skemmtilegt. Myglan Hér myndi ég skrifa langa sögu um baráttu mína við mygluna í bílskúrnum og mygluna undir eldhúsvaskinum, mælingar heilbrigðiseftirlitsins, alls kyns ofnæmispróf og læknisheimsóknir, það þegar ég reif upp allt eldhúsgólfið, henti því og flotaði gólfið, það þegar ég byggði millivegg í bílskúrnum (ég er álíka laghentur og meðal-lindýr) eða lét múra í veggina. Eða kannski eitthvað um lyfin sem ég hef tekið – eða brjálæðisköstin, vanmáttinn. En ég er bara búinn að segja þá sögu svo oft síðasta árið að ég hreinlega nenni því ekki. Þið verðið bara að ímynda ykkur þetta út frá þessum stikkorðum. Ég get kannski bætt því við að ég er sá eini sem finn fyrir þessu – og hef sennilega fengið þetta óþol af því að vera mikið í bílskúrnum (þar sem ég kom mér upp skrifstofu) – þar sem myglan er miklu meiri en inni í húsinu. Og nú er ég hættur að vera í húsinu allan sólarhringinn, einsog áður. Haustið Ég ætlaði að skrifa eitthvað um að haustið hefði liðið í rólegheitum. Eftir tíðindasamt ár var ég farinn að hlakka til þess að eiga ótruflaða haustmánuði til að skrifa. En myglan sem sagt kom í veg fyrir það. Haustið fór meira og minna í mygluna. Það voru samt rólegheit þarna inn á milli. Ég var duglegur að fara út að hlaupa og gera jóga og sinna fjölskyldunni. Í október var kosið. Ég kaus rétt en það gerðu ekki nógu margir. Ég man ekki hvort ég fór neitt – sennilega var ég bara mestmegnis heima. Og eitthvað skrifaði ég nú. Ég lagði lokahönd á Hvítsvítu-þýðinguna og í nóvember kom Athena – höfundurinn og vinkona mín – til landsins. Við lásum upp í Reykjavík, á ljóðakvöldi sem væri bæði vel sótt og þótti óvenju vel heppnað (það voru sennilega 14-15 skáld að lesa, hvert öðru betra og breiddin mikil). Við sátum fyrir svörum í Norræna húsinu. Og svo keyrðum við saman vestur, ásamt ungbarni hennar, manni og vinkonu, þar sem við lásum upp í Skúrinni á Ísafirði með félögum í Ós-hópnum. Það var allt saman dásamlegt, þótt veðrið hefði að sönnu mátt leika meira við ferðamennina. Í nóvember kom síðan Heimska út í Svíþjóð og fékk í sem stystu máli frábæra dóma (hún er líka að koma út í Frakklandi og hefur þegar fengið afar jákvæðar viðtökur – og er ekki einu sinni komin út). Það var talsverður léttir, því hún kom alls ekki svo vel út úr krítíkinni hérna heima. Gauti Kristmanns virtist beinlínis reiður yfir henni í Víðsjá – vitnaði í hana hér og þar og spurði með þjósti hvort þetta ætti að vera fyndið, eða kannski gáfulegt? Sem er allt í lagi, fólk má og á að láta bókmenntir fara í taugarnar á sér ef þær gera það. En ég er líka þakklátur fyrir að eiga ekki allt mitt undir þessari litlu eyju og takmarkaðri fagurfræðinni sem þar ríkir. En þegar bókin kom út fór ég sumsé í smá túr sem byrjaði hjá Finnlands-svíum í Ekenäs. Í Stokkhólmi var mér boðið með í málsverð hjá PEN-samtökunum. Hann var haldinn í heimahúsi í blokkaríbúð og var til þess að hitta móður Asli Erdogans, rithöfundar sem sat í fangelsi í Tyrklandi frá því í júlí og þar til í gær. Hún var komin til Svíþjóðar til að taka á móti Tucholsky-verðlaununum fyrir hönd dóttur sinnar. Í Malmö tók ég svo örlítinn þátt í uppákomu á degi hinna fangelsuðu rithöfunda. Þetta helgast ekki síst af því hve virkur útgefandinn minn (og góðvinur) er í réttindabaráttu fyrir tjáningarfrelsi. Frá Malmö fór ég til Kaupmannahafnar þar sem ég hitti vin minn, Martin Glaz Serup, og við flugum saman til Vínarborgar til að hitta vin okkar, Jörg Piringer. Við þrír vorum allir í rútunni frá Tyrklandi til Grikklands og höfðum þar kokkað upp verkefni sem við vorum mættir til að framkvæma. Ég náði ekki að sjá neitt af Vín – og hef aldrei séð hana áður – vegna þess að við sátum meira og minna allan tímann inni í lítilli íbúð í úthverfi borgarinnar og hömuðumst við að berja saman bók. Það náðist ekki en við erum samt komnir með nokkuð góðan grunn til að vinna með og ætlum að hittast aftur á næsta ári. Vetur Það kom svo aldrei vetur. Hann er varla kominn enn. Hefur ekki sést nema augnablik og augnablik, í mesta lagi. Svo kemur haustið aftur. Eða kannski smá vor. Stundum finnst mér vera mjög vorlegt. Hvað um það. Um miðjan nóvember gerðust tvær breytingar í lífi mínu. Annars vegar fékk ég skrifstofu úti í bæ – í gamla útvarpshúsinu. Það er orðið ansi mikið af sjálfstætt starfandi listamönnum og handverksfólki í miðbænum. Hinumegin við vegginn frá mér er Gunnar Jónsson, myndlistarmaður, og í næsta herbergi við hann er Elísabet frænka hans, arkitekt og umsjónarmaður Listasafns ASÍ (galleríið sem þau reka, Úthverfa, er líka í sama húsi). Á efri hæðina er residensía þar sem eru yfirleitt 1-2 erlendir gestalistamenn. Á ská hinumegin við götuna er systir mín með Klæðakot ásamt vinkonu sinni. Systir mín hannar Dórukotsvörurnar. Beint á móti henni er svo skraddarinn, sem mér skilst að hafi svo mikið að gera að ætli maður að fá hjá honum jólagjafir næsta árs sé best að panta þær núna. Ég hef reyndar ekki þorað inn til hans. Ég er svag fyrir svona fötum og svo selur hann líka hatta. Aðeins ofar við götuna, í gömlu Björnsbúð, er svo Gústi ljósmyndari með stúdíó og inn af honum er Kjartan arkitekt með kontór. Við hliðina á Hamraborg er Gamla skóbúðin, sem nokkurs konar sagnasafn, skilst mér, og á efri hæðinni þar situr Baldur Páll og forritar (en hann tekur reyndar líka ljósmyndir). En nú rak mig af leið. Hitt sem breyttist í lífi mínu var að ég fékk mér kort í ræktina. Það eru tæplega fjögur ár síðan ég byrjaði að hreyfa mig eitthvað af viti (það var eitt af því sem gerðist í skilnaðarkvíðanum 2013, það var nú meira árið) en ég hef aldrei verið í ræktinni. Ég fór fyrst á hlaupabretti á ævinni á hóteli í Uskudar í Tyrklandi snemma síðasta ár, bara af því það virkaði alveg vonlaust að ætla út í hlaupatúr. Hlaupabrettið var reyndar í loftlausri kjallarakompu þar sem var svo lágt til lofts að ég þurfti að gæta mín til að reka ekki höfuðið upp undir – og lét það duga mér sem reynsla í þeim bransa fram í nóvember, er ég fór inn í Stúdíó Dan í fyrsta skiptið síðan þar var haldið streetball mót snemma á tíunda áratugnum. Nú fer ég þangað flesta daga vikunnar þegar ég er í bænum – og hef þess utan sótt líkamsrækt í þremur öðrum löndum. Sennilega gerðist svo ekki margt fram að jólafríi. Nema vinna. Ég er mjög sáttur þegar því er þannig háttað, þegar ég fæ ró og næði – og get stundum staðið mjög frekjulegan vörð um ró mína og næði, ef þeim er hótað. Haukur Magg er kominn tímabundið heim frá Bandaríkjunum og við náðum að hittast einu sinni ærlega áður en ég fór – ég leyfði honum að raska ró minni. Það var hressandi. Bubbi fékk líka að raska ró minni eina kvöldstund – ég fór á Þorláksmessutónleika og sat svo með honum dágóða stund á eftir, þar sem við spjölluðum og hann las úr væntanlegri ljóðabók fyrir okkur félaga mína. Maður ætti auðvitað að hafa sem fæst orð um listaverk sem maður hefur séð lítið af – og eiga jafnvel eftir að breytast mikið áður en þau koma út – en af því litla sem ég heyrði er Bubbi að gera allt rétt. Eftir Bubba skutumst við Smári síðan á miðnæturheimsfrumsýningu á Rogue One. Bubbi og Star Wars er rokna tvenna sem rúmast varla á einu litlu kvöldi. Við fjölskyldan eyddum jólunum í Rejmyre hjá mágkonu minni. Þau voru óvenju íslensk. Ég tók með mér fyrirtaks lambalæri sem Smári vinur minn gaf mér áður en ég fór. Nadja hafði tekið með sér laufabrauð sem við steiktum og skárum út heima hjá Smára og Siggu ásamt fleira vinafólki. Þá tók ég líka með mér grænar baunir frá Ora (sem mér var sagt í dag að væru alls ekki óþekktar í Finnlandi á jólum, en þykja mjög framandi og lúðalegar í Svíþjóð), rauðkál og átta dósir af jólaöli. Þetta átum við ásamt með finnskum ofnréttum, kjötbollum og Janssons Frestelse á aðfangadag. Á jóladag átum við restina af hangilærinu með uppstúf í tartalettum – ég tók svo dálítið af reyktum laxi og plokkaði hann ofan í sams konar ílát, fyrir þá sem borða ekki kjöt. Á annan í jólum eldaði ég síðan kalkún og fann upp á fyllingunni sjálfur – hún var með perum, brauði, þurrkuðum eplum, lauk, sellerí og einu og öðru góðgæti. Nadja fékk sósu sem ég bakaði upp úr kirsuberjaserríi, leifar af vego-kjötbollum og fyllingu sem snerti aldrei fuglinn. Ég gerði líka sósu upp úr kalkúnasoði og rjóma og þær kláruðust báðar fáránlega fljótt. Kalkúnaleifarnar enduðu síðan daginn eftir í rjómasósu með pasta. Yasuragi og Mariella Jólagjöfin mín frá Nödju var síðan nótt á Yasuragi spa-hótelinu í úthverfi Stokkhólms. Þar fórum við í japönsk böð, sánur og heita potta, stunduðum jóga, Qi Gong, Do In og Zen hugleiðslu, smurðum okkur með kremum og átum fjórréttað á lúxusveitingastað. Þetta var alveg fullkomlega sturlaður staður. Allir þarna inni gengu líka um í alveg eins baðsloppum – líka á veitingastaðnum – sem maður fékk að eiga. Sem gaf þessu dálítið fíling einsog maður væri genginn í költ. Eina fólkið sem ég sá sem var ekki í svona slopp voru líka einu asíubúarnir á svæðinu. Þetta var allt mjög hvítt og flest fólkið þarna var sennilega margföldum tekjum á við okkur plebbana. Mér finnst ósennilegt að ég færi aftur á svona stað – þótt þarna sé ekkert mér á móti skapi, ég hef mjög gaman af allri svona leikfimi og hef alltaf haldið upp á vellíðan, enda sjálfskilgreindur hedónisti – og raunar ósennilegt að ég hefði efni á því, þetta er mjög grand jólagjöf. En þetta var sem sagt bæði fáránlega skemmtilegt og fáránlega áhugavert. Og alveg súrrealískt að stíga aftur út í raunveruleikann. Daginn eftir, sem var sennilega í gærmorgun – þegar við vorum búin í allri japönsku leikfiminni – hittum við börnin okkar aftur við höfnina, þangað sem móðurafi þeirra skutlaði þeim. Svo fórum við með Viking Line ferjunni Mariellu til Helsinki. Ég vann einu sinni við þrif á þessum bátum. Helsinkimegin – við sigldum ekkert, stigum bara um borð í höfninni og unnum í tvo tíma. Þá var ég eini hvíti maðurinn í tæplega 100 manna starfsliði en farþegarnir meira og minna hvítir og talsvert af ungu fólki í partíferðum. Þetta hefur breyst talsvert síðan þá. Í dag á áreiðanlega meirihluti farþeganna rætur að rekja út fyrir Evrópu (eða Norður Ameríku). Sérstaklega er mikið af finnskumælandi fólki með afrískar rætur. Sennilega segir þetta eitthvað um breytta samsetningu verkalýðsstéttarinnar á norðurlöndum. Ferjurnar eru ódýrasti ferðamátinn hérna á milli – og það er líka Duty Free – og þar er boðið upp á heiðarlegustu verkamannaskemmtun í heimi. Töframenn, boltasundlaugar, diskótek, ódýrt áfengi, (auðvelt) kviss og spilakassa. En mér datt líka í hug að ef til vill hefði sú staðreynd að svo margir innflytjendur unnu á bátunum spilað rullu í þessu öllu saman – að það hefðu hreinlega myndast einhver tengsl á þessum 15 árum sem liðin eru frá því ég vann þarna. Að báturinn væri raunverulegri valmöguleiki en margt annað. Að vísu var báturinn engum vinsamlegur þegar ég vann þarna. Bæði voru launin fyrir neðan allar hellur og svo þurftum við yfirleitt að fara í gegnum harða tollskoðun á leiðinni í land – úr vinnunni – þar sem við vorum spurðir hvenær við hefðum komið og hvenær við ætluðum að „fara heim“. Yfirvarpið var að það væru svo miklar líkur að við myndum reyna að smygla einhverjum flóttamönnum í land (þetta er 2001). Þessi vinna er enn rosalegasta reynsla af grófum, kerfislægum rasisma sem ég hef upplifað sjálfur (og það var ekki gerð mikil undantekning fyrir mig – sennilega bara gert ráð fyrir að ég væri ljós norður-afríkumaður, eða álíka, a.m.k. þar til passinn kom í ljós, því við þurftum auðvitað alltaf að vera með passann í vinnunni). Á meðan túristunum var hraðað í land í gegnum mörg tollhlið stóðum við allir í beinni röð við eitt einasta tollhlið – a.m.k. þar til búið var að landa túristunum – og okkur var gert að stimpla okkur út áður en við fórum í röðina. Einn daginn, þegar ég var að ganga út á lestarstöð í úthverfinu mínu – lengst úti í rassgati – fór ég að reikna út hvað ég fengi í raunveruleg laun fyrir þessa vinnu. Það tók mig klukkutíma að komast í vinnuna og klukkutíma að komast heim, launin voru fáránleg, og svo var maður klukkutíma í röðinni til að komast út úr bátnum. Þannig að það fóru alls fimm tímar í að fá greitt vond laun fyrir tveggja tíma vinnu. Ég sneri við á staðnum – enda hafði ég efni á því, á svona vinnustað vinnur enginn nema vegna þess að hann gæti orðið svangur. Hvítur, norrænn strákur verður aldrei svo svangur. Og á morgun er síðan gamlársdagur. Við erum í Finnlandi og erum eiginlega alveg planlaus. Við ákváðum bara að við vildum vera hérna. Gistingin reddaðist ekki fyrren í gær. En þetta er gott. Helsinki er alltaf dálítið heima. — Ég hendi sennilega í eina færslu fyrir næsta ár – nýtt áramótaheiti og svoleiðis. Vonir og væntingar.