Fjallabaksleiðin

Við sátum á pizzastaðnum I Love Pizza í Gautaborg, sem Aino hafði valið, þegar sms-skilaboðin bárust um að niðurstaðan í PCR-prófinu mínu væri komin í hús og ég gæti smellt á hlekkinn til að sjá hvort ég væri jákvæður eða neikvæður. Það tók óþarflega langdregnar sekúndur að hlaða síðuna en ég reyndist sem sagt laus við Covid. Léttir minn var talsverður, enda var ég bæði viss um að ég væri helsjúkur og að mér hefði tekist að kalla dauðadóm yfir nokkurn veginn alla sem ég hefði hitt dagana á undan með ábyrgðarlausri hegðun (ég er alltaf að snerta á mér andlitið). Um nóttina sváfum við á Scandic Crown og átum morgunverð í rólegheitunum. Ég fékk líka svar frá yfirvöldum um það hvernig væri best að ég hagaði sóttkví minni í ljósi þess að fella ætti úr gildi rétt fólks til þess að sitja af sér sóttkví á farsóttarhúsi og hver einasta kytra á austurlandi virtist fullbókuð. Þau svör voru ekki alls kostar einföld eða ómótsagnarkennd, ef satt skal segja. Í fyrsta lagi kom fram að ég mætti fara með Nödju og krökkunum til Reykjavíkur og þyrfti ekki að vera í sóttkví frá þeim og þau þyrftu ekki að fara í sóttkví fyrir það að umgangast mig. Fólk í ferðasóttkví mætti umgangast bólusetta. Þetta kom mér nokkuð á óvart svo ég spurði aftur – og bætti þá við hvort hugsast gæti að ég mætti líka gista í Reykjavík hjá vinum mínum sem væru bólusettir? Samskipti við yfirvöld hjá covid.is eru óþægileg að því leyti til að maður fær alltaf svar frá nýrri og nýrri manneskju. Við þessa þriðju eða fjórðu fyrirspurn mína fékk ég því fyrirlestur um hvernig ég ætti að haga minni sóttkví einsog ég hafði aldrei áður átt í neinum samskiptum við þetta yfirvald – og svo móralíseringar um þetta væri nú ekki svo mikið mál og þetta væri ekki svo dýrt af því ég þyrfti bara þrjár nætur – af því tvær væru í bátnum – og þar fram eftir götunum. Það var ekki alveg laust við að mér þætti yfirvaldið vera pínulítið patróníserandi. Fyrir utan að öll þessi aukaútgjöld við ferðina frá Svíþjóð til Danmerkur til Íslands, fyrir próf og vottorð og gistingar, eru löngu orðin meira en tvöfaldur ferðakostnaðurinn – þetta hrúgast hratt upp – og höfuðverkurinn og kvíðinn sem viðstöðulitlar breytingar á reglum (og hótanir um breytingar á reglum) kosta mann fullkomlega sturlandi á köflum. En ég spurði nú aðallega til að vita hvort ég mætti þetta, frekar en að ég ætlaði að gera það – og það má en segja má að hið opinbera hafi sagt það siðferðislega óréttlætanlegt. Næst þurfti ég því að redda mér hótelgistingu í Reykjavík. Það er ekki hægt að sjá á bókunarvefum hverjir bjóða upp á sóttkvíargistingu en það er listi á covid.is yfir þau hótel sem bjóða upp á slíkt og netföng með. Ég byrjaði á því að skrifa hverju einasta hóteli í Reykjavík samhljóðandi bréf – þau voru 27 talsins – og næstu klukkustundirnar tók ég á móti hverju höfnunarbréfinu á fætur öðru. Í sem stystu máli var laus ein íbúð fyrir rúmlega 300 evrur sólarhringurinn og eitt hótelherbergi fyrir 490 evrur nóttin (plús 28 evrur per nótt fyrir valfrjálsan morgunmat). Á hvorugu hafði ég ráð svo ég brá á það ráð að lesa vel yfir listann yfir hótelnöfnin á covid.is og reyna svo að nota booking.com til að finna laust herbergi einhvers staðar – í krafti þess að nöfn þeirra hótela sem byðu upp á sóttkví myndu sitja í skammtímaminninu og ég gæti borið saman ef eitthvað sýndist ganga upp. Þannig fann ég eitt herbergi í Kópavogi sem mitt síþynnandi veski ræður við. Til þess að bóka það þurfti ég að senda staðfestingu frá covid.is um að ég þyrfti ekki að vera fimm nætur heldur þrjár, vegna þess að ég væri að koma með bátnum – og sannaðist eina ferðina enn að það borgar sig að passa bara í alla kassa bjúrókrasíunnar, en vera ekki með aðskilin lögheimili, einn bólusettur og annar ekki, ferðast í gegnum önnur lönd á bíl sem er skráður í þriðja landi, og ferðast á skipi en ekki flugvél. Þannig er maður bara að biðja um að láta refsa sér með aukaveseni. Eftir morgunmat tókum við bátinn frá Gautaborg til Frederikshavn í krafti PCR-prófs míns og covid-ferðapassa Nödju. Og bernsku barnanna. Danmörk er allt annað land en Svíþjóð og það var einhvern veginn áberandi alveg frá fyrsta augnabliki. Vegirnir, húsin, skiltin, fólkið, fyrirtækin – allt er þetta einhvern veginn alls ekki sænskt í Danmörku. Við keyrðum frá Frederikshavn til Hirtshals og fórum þar beint niður á höfn þar sem Nadja var skilin eftir til að taka antigen-próf á meðan við börnin fórum og tékkuðum inn á hið allsendis dásamlega Hotel Hirtshals, alveg við höfnina. Augnabliki eftir að við tékkuðum inn var Nadja búin í prófinu og ég skildi krakkana eftir og fór og sótti hana – í bílnum á leiðinni til baka fékk hún sína niðurstöðu og reyndist einnig neikvæð. Gudskelov. Það var því eðlilega hugur í fólki. Við Aram fórum út að hlaupa – hann var svolítið sloj og fór bara tvo kílómetra, en ég fór fjóra og hljóp í brekkum og var með alls konar stæla. Nadja og Aino fóru líka út að hlaupa saman en voru mest á ströndinni að djöflast eitthvað. Svo fór Nadja að leita að þvottahúsi og fann það en reyndist þá ekki með neina danska mynt og þurfti frá að hverfa. Henni til hugarþægðar fór ég út og keypti mér nýjan hlaupabol – en hún þvoði nú samt hinn í vaskinum og hann lyktar alls ekki jafn illa og sumir vilja meina. Um kvöldið átum við á kránni í næsta húsi. Það var í sjálfu sér ágætt þótt það yrðu ruglanir með pantanir – þjónninn var ungur og ringlaður og það var meira að ég vorkenndi honum en léti ruglið fara í taugarnar á mér. Maturinn var fínn og við vel stemmd. Það var helst í morgun þegar ég uppgötvaði að hann hafði rukkað – og ég greitt, athugasemdalaust – 1.600 danskar krónur fyrir mat og drykk sem hefur alls ekki getað kostað meira en þúsund (og sennilega minna en það). Líklega höfum við fengið reikning fyrir rangt borð og ég í senn of góðglaður af bjór og kvíðaogléttisskiptavanda yfir öllu sem gæti farið úrskeiðis og því sem hafði þó reddast og þjónninn of ungur eða nýbyrjaður til við áttuðum okkur á þessu. Fyrren sem sagt við vorum farin frá Hirtshals. Nú í morgun var ég alveg sannfærður um það í nokkur augnablik að ég hefði misskilið brottfarartíma skipsins og við hefðum misst af því og nú væri allt í hassi. Það var engin umferð niður á höfn – og Norræna, sem gín yfir Seyðisfirði einsog fjallið eina, sást hvergi. Með alla þessa bjúrókrasíu í hausnum er ég í sjálfu sér mjög hissa að hafa ekki gleymt neinu algerlega beisik einsog komutíma skipsins. Einsog passanum mínum eða að fara í buxur á morgnana. Mamma þurfti að minna mig á það í gærkvöldi að fylla út í komuyfirlýsinguna á covid.is – sem ég vissi ekki hvort þyrfti að vera tilbúin fyrir byrðingu eða fyrir komu, en reyndist svo vera mitt á milli: hana þarf að sýna á barnum eftir klukkan 18 á morgun – og við gengum frá því fyrir háttinn í gær. Í eyðublaðinu var önnur svona bjúrókratísk mótsögn sem er ómögulegt að svara rökrétt – Nadja þurfti að segjast ekki búa á Íslandi (af því hún er enn með lögheimili í Svíþjóð) en samt vera á leiðinni heim (frekar en „í heimsókn“). Ég hljóma ábyggilega einsog ég sé með eitthvert heilkenni að hafa áhyggjur af svona hlutum en vantraust mitt á bjúrókrasíunni – og tiltrú mín á því að skriffinnar geti hengt mann fyrir minnstu yfirsjón, frekar en að þeir hafi með manni samúð eða sýni sveigjanleika – hefur bara gjarnan reynst réttmætt. Já og svo þegar maður er búinn að fylla út í komuyfirlýsinguna fær maður skilaboð um að maður eigi alls ekki að þiggja far með neinum í sóttkví, heldur bara keyra sjálfur, taka leigubíl eða fara með rútu! Samt var nýbúið að tvísegja mér að ég mætti fá far. Dæs! Norræna var auðvitað bara ekki komin í land. Og við vorum snemma í því og mjög framarlega í biðröðinni. Þess vegna var engin umferð og þess vegna sá ég ekkert skip. Við þurftum að bíða í um 40 mínútur áður en byrjað var að hleypa um borð en vorum þá mjög fljótt kominn í stæði. Ég var PCR-prófaður aftur í bílnum þegar sóttkví mín hófst formlega (hér um borð er mér samt frjálst að umgangast alla og fara á veitingastaði o.s.frv.) og það var talsvert minni pína en prófið í Gautaborg. Pinnanum bara svona rétt skotið mjúklega ofan í kok og snúið í nokkrar sekúndur og búið. Nú erum við um borð og höfum það ágætt. Búum í Staraherberginu. Sem er auðvitað viðeigandi. Ég er búinn að versla tollinn. Við erum að sigla undir Noreg. Nadja og börnin skelltu sér í heita pottinn og ég sit á kaffiteríunni og blogga við víðóma undirleik öskurgrátandi smábarna, sem virðast hafa komið sér strategískt fyrir í kringum mig. Fólk er með grímur á göngunum en eyðir mestum tíma á börum og kaffihúsum og þar eru allir eðlilega grímulausir – að troða mat og drykk í grímuleysið á sér. Ég reikna svona heldur með því að ferðin verði tíðindalaus þar til við komum til Seyðisfjarðar ekki á morgun heldur hinn, en maður veit svo sem aldrei. Kannski gerir óveður. Kannski birtist rússneskur kafbátur upp úr hafinu og sökkvir skipinu. Svo á ofurdreifaraviðburðurinn sem ég spáði hér um daginn auðvitað eftir að eiga sér stað. Það getur enn allt farið úrskeiðis.

Við smöluðum krökkunum hálfsofandi út í bíl rétt fyrir sjö í morgun og keyrðum sem leið lá til Gautaborgar. Við höfðum góðan tíma fyrir okkur og vorum komin upp úr ellefu. Byrjuðum á að fá okkur hádegismat á Víetnömskum skyndibitastað, sem reyndist óvenju fínn – Vietnamhaket, ef einhver á leið hér hjá. Þá komum við bílnum fyrir við hótelið og röltum niður í bæ. Aram beit í sig að listasöfn væru viðbjóður og eftir að ég var búinn að móralísera fyrir honum einsog Móses með steintöflurnar um að þetta væri vonlaus afstaða fékk hann samt að hanga á borgarbókasafninu á meðan við hin fórum á listasafn. Safnið er frekar mikilfenglegt – mikið af gömlum meisturum og alls kons skemmtilegt nýtt. Það er líka passlega stórt svo manni líður ekki einsog það sé búið að keyra yfir skilningarvitin á manni á valtara þegar maður kemur út. Ég fór í test klukkan 14.20. Ég gekk frá listasafninu efst við Avenyn í nokkra hringi að leita að Elite Hotel þar sem Vaccina átti að vera búið að koma sér fyrir með sinn covidbúnað. Elite Hotel reyndist vera sama bygging og sami inngangur og kráin At Park – þar sem dreggjarnar af bókamessunni í Gautaborg koma saman á kvöldin og troðast svo hressilega að þar fá allir undantekningalaust sömu flensurnar. Í þetta sinn var fámennara – engin Herta Müller við innganginn að rífast við agentinn sinn í síma, einsog ég sá einu sinni, enginn Dolph Lundgren að drekka Mai Tais með Ninu Hagen, Desmond Tutu og lífverðirnir allir einhvers staðar langt í burtu – og ég staulaðist í gegnum mannfæðina upp á aðra hæð. Þar beið ég í augnablik í biðstofu og var svo kallaður inn. Það var auðvitað vesen á bókuninni af því ég er ekki með sænska kennitölu – það er eiginlega alltaf vesen. Sænsk skriffinnska er ferkantaðasta skriffinnska á jörðinni. Sjálf sýnatakan var ofbeldisfyllri en ég hef lent í áður. Hann rak pinnann afar djúpt í kokið á mér og það var eiginlega einsog hann væri að leita að ógleðitriggernum – þessum litla bletti þar sem maður kúgast mest – og þyrfti svo að krukka þar í dágóða stund. Þar væri Covidið og hvergi annars staðar. Þegar maður fer í venjulega sýnatöku í Svíþjóð – út af einkennum – fær maður bara að gera þetta sjálfur. Stingur smá í nef, smá í kok og hrækir svo á helvítið. Fyrir vestan stungu þeir smá í kok en frekar djúpt í nef. En þetta var bara kok og ég táraðist mikið og við þurftum að stoppa fjórum-fimm sinnum. Sennilega er þetta nú áreiðanlegra en hitt. Niðurstöðuna fæ ég svo stafrænt í kvöld. Mér líður fremur undarlega – ég hef neikvæða tilfinningu gagnvart þessu en ég er svo sem oft neikvæður að óþörfu. En þetta er undarlegur staður, alltaf, mitt á milli afneitunar og ofsóknaræðis. Maður er næmur á líðan sína en ímyndar sér líka eitt og annað – og svo er svo erfitt að átta sig á því hvað er eðlilegt. Ég er 43 ára maður sem fór á tvö fyllerí í vikunni og það væri mjög óeðlilegt ef ég væri ekki svolítið sloj. Nadja og Aino fengu flensu í síðustu viku og voru testaðar og það var ekki covid og einhvern smotterís kverkaskít og þannig höfum við öll verið með síðan. En ég hef líka verið úti að hlaupa og hefur ekkert liðið verr en gengur og gerist. Stundum hress, stundum sloj, einsog miðaldra manni sæmir. Það er stundum sagt að það sé gott að eiga von á því versta því þá gleðjist maður þegar ástandið reynist skárra en maður hafði átt von á. Þetta held ég að sé misreiknað. Það er alveg handónýtt að hafa áhyggjur af hlutum sem maður hefur ekkert um að segja. En þetta er líka versti þröskuldurinn. Það er eitt að sitja mögulega fastur í sóttkví á Íslandi og annað að gera það hér og missa af bátnum og öllu saman. Ég skrifaði annars stjórnvöldum í gegnum covid.is til að spyrja hvað í ósköpunum ég ætti að gera þegar ég kem til Seyðisfjarðar – hvort ég mætti hugsanlega þiggja far með fjölskyldunni minni suður og fara í sóttkví þar eða hvort það þýddi þá að þau þyrftu líka að fara í sóttkví (en það legg ég ekki á þau nema tilneyddur)? En hef ekkert svar fengið.

Ferðalagið er hafið og það bætist sífellt á listann yfir allt sem getur farið úrskeiðis. Nú er farið að rigna svo mikið í Bohuslän – þar sem Gautaborg liggur – að fólk er varað við því að vera á ferðinni. Sem betur fer á það enn sem komið er helst við minni vegi og við ætlum bara að halda okkur á hraðbrautinni. Í gær missti ég líka af símtali frá Smyril Line – og fékk auðvitað hálfgert taugaáfall, var handviss um að eitthvað hefði farið úrskeiðis og við kæmumst ekki heim. Þau reyndust þá bara að hringja til að minna alla á að mæta með PCR vottorð. Það er áreiðanlega ekki gaman að þurfa að vísa fólki frá. Það gekk mjög vel í Gautaborg og Åmål. Sérstaklega var gaman að vera í Åmål með John Swedenmark, þýðandanum, sem hafði umtalsvert gáfulegri hluti að segja en ég. Ég verð gjarna óðamála og óöruggur í viðtölum – ég ætla sosum ekki að gera meira úr því en efni standa til, ég held ég komi ekkert fyrir einsog fábjáni, en ég er sjaldnast ofsaglaður með frammistöðu mína. Ég er rithöfundur af því mér finnst þægilegt að hugsa á lyklaborð – ekki að tala upphátt. En ég nýt þess þá að vera umkringdur alls konar snillingum sem þess utan gera alltaf sitt besta til að láta mig líta vel út. Hér á myndinni fyrir neðan má t.d. sjá Yukiko Duke – sem er þekktur gagnrýnandi í Svíþjóð, og gaf mér minn fyrsta dóm, fyrir Eitur fyrir byrjendur, fjórar stjörnur í Go’morgon Sverige fyrir hundrað árum. Við hliðina á henni er svo Per Bergström, útgefandinn minn og góðvinur – sem er varla kynntur öðruvísi í dag en tekið sé fram að hann gefur út nóbelsverðlaunahöfundinn Louise Glück (auk mín, sem sagt) – ég og svo áðurnefndur John, sem er mikill sendiherra alls sem íslenskt er og annálað gáfnatröll – og svo loks Victor Estby, framkvæmdastjóri Bókadagana í Dalslandi, sem „sleppir“ Brúnni yfir Tangagötuna (að gefa út bók á sænsku heitir að sleppa bók – þetta er hið formlega útgáfuhóf og var ekki síst skemmtilegt vegna þess að ég náði aldrei að halda neitt útgáfuhóf þegar hún kom út á Íslandi (út af covid). Í dag er ég sem sagt þunnur. Nú er ég í lestinni frá Karlstad til Hallsberg. Þar skipti ég yfir í lestina til Norrköping. Hér er allt fullt og ég fæ áreiðanlega covid á leiðinni. Á morgun er hvíldardagur. Ég ætla að fara út að hlaupa, gera jóga og taka upp blús mánaðarins – sem verður sænskur að þessu sinni. Og á sunnudag keyrum við til Gautaborgar í rauða býtið.

Það var átakalaust þegar vörubíllinn kom að sækja brettin í gærkvöldi. Þau eru þá farin. Og tollurinn og Samskip hafa fullvissað mig um að við eigum ekki að lenda í neinu tollarugli. Í dag losuðum við okkur við hluti til Stadsmissionen og komum öðru í kjallarann. Mágur minn kemur svo og sækir eitthvað – aðallega til að koma á haugana. Börnin fóru með lestinni til Rejmyre. Nadja er heima að sinna einhverju smotteríi en ég færði mig á kaffihús – aðallega til þess að undirbúa mig fyrir næstu tvo daga, sem verða rithöfundadagar. Ég fer til Gautaborgar með lest á morgun og svo á Bokdagarna í Dalslandi. Næstu tvo daga verð ég sem sagt að haga mér einsog andans maður en ekki efnisins. Ég er hér á kaffihúsinu til að endurfæðast. Ég veit ekki hvort maður er nokkurs bættur með að gera lista yfir allt sem gæti farið úrskeiðis næstu daga en það hvarflar alltaf að mér af og til – maður gæti þá andað léttar í hvert sinn sem maður fer yfir einhvern þröskuld. Fyrir utan þetta venjulega, einsog að geta misst af lestum eða að það springi dekk á bílnum eða hótelbókanir reynist hafa verið vitlausa nótt eða að maður týni passanum sínum, eru það fyrst og fremst covidreglur sem gætu breyst hratt – og maður gæti orðið útsettur fyrir smiti. Það er ekki endilega gáfulegt að taka þátt í tveimur viðburðum svona rétt fyrir brottför – eða sitja á kaffihúsi – en þetta gerir maður samt. Annað er vinnan mín og á kaffihúsinu sit ég afsíðis. Annars er þetta líka svolítið skitsó – það er ekki sami æsingur í Svíum og heima. Að lesa til skiptis SVT og Vísi er einhvers konar æfing í mótsögnum. En auðvitað snýst það allt um hvaðan maður er að koma og hvert maður er að fara og hvaða viðhorf maður hefur til lífsins (og dauðans). Eitt sem ég veitti athygli í gær er að þegar talað er um smit á landamærunum í Svíþjóð er alltaf talað um „utlandsresorna“ – það er að segja ferðir Svía út úr landinu og heim – en á Íslandi er öll áhersla á túrismann. Svíar líta svo á að hinir óábyrgu fari út og sæki veiruna heim en Íslendingar líta svo á að það séu útlendingarnir sem komi með veiruna til sín. Ég reikna með að í raunveruleikanum sé það bæði og – en það er áhugavert að velta því fyrir sér hvort sjónarhornið fjölmiðlar og félagsmiðlavitringar velja sér. Ætli þetta endi ekki samt með ofurdreifaraviðburði í Norrænu? Allir gubbandi fram af rekkverkinu í covidsvita. Fáum ekki að koma í land. Reikum um heimshöfin á fársjúku flónaskipi fram yfir gröf og dauða og ofsækjum þá fáu sem lifa af. Þá verður nú gaman að vera til.

Vörubíllinn átti að koma á morgun til að sækja búslóðina en til stóð að bílstjórinn myndi hringja í dag til að segja nánar klukkan hvað hann væri á ferðinni. Hann hringdi í hádeginu og stakk upp á að mæta hingað klukkan 7 í fyrramálið. Þá hefðum við þurft að vakna klukkan fjögur til að byrja að raða á brettin. Það þurfti ekki miklar samningaviðræður til þess að fá hann til að koma frekar í kvöld. Sem varð til þess reyndar að við misstum af kvöldverðarboði hjá tengdapabba en af tvennu illu þá var þetta nú skárri valkosturinn. Og börnin fengu samt að fara í kvöldverðinn. Í sjálfu sér erum við laus – en það verður einhver að vera heima til að gæta brettana sem standa undir eldhúsglugganum okkar. Bílstjórinn kemur í fyrsta lagi átta, segir hann, og sennilega ekki síðar en níu. Dagurinn byrjaði annars á því að við Aram fórum út að hlaupa. Hann hefur komið með mér út alla mánudaga í nærri tvo mánuði. Við förum 3,5 km í rólegheitunum og hlustum á tónlist. Það er ennþá steikjandi hiti en skárra þegar maður kemst af stað í morgunsvalanum. Á meðan við bíðum eftir bílstjóranum ætlum við Nadja að borða indverskan mat – sem verður sóttur og étinn hér við skrifborðið mitt. Það fáum við ekki á næstunni, nema heima hjá okkur. Ég fór meira að segja í ríkið og keypti mér nokkra bjóra. Ég litaðist líka um eftir flösku af þýska hvítvíninu „Hans Baer“ – sem ég uppgötvaði nýverið á heimasíðu Systembolaget og veit að er til í ríkinu í Hälla – en fann ekki í Systembolaget-City. Líklega fæ ég ekkert Hans Baer vín á Íslandi heldur – það er að minnsta kosti ekki til í ríkinu. Á morgun göngum við svo frá íbúðinni og sendum krakkana með lest til frænku sinnar. Nadja eltir þau á bílnum á miðvikudag og ég fer með lestinni til Gautaborgar í útgáfuhóf fyrir Bron över Tangagata sem er að koma út hjá Rámus. Hingað komum við ekki aftur í þetta skiptið. Nema auðvitað ef landinu verður lokað. Það er svolítil stemning fyrir einöngruðum þjóðríkjum þessa dagana. Ekki síst eyríkjum. Og ekki alveg laust við að maður skammist sín – þótt það sé ekki alveg ljóst hvort maður eigi frekar að skammast sín fyrir að hafa farið eða fyrir að koma aftur. En mér þætti raunar alveg grínlaust áhugavert að vita – í allri þessari umræðu um að bjarga ferðaþjónustunni og vera ekki að hlaða undir rassgatið á heimsreisudillum hvítvínskellinga og djammferðir unglinga – hversu margar fjölskyldur eru í svipuðum sporum og við. Að vera með fætur og rætur í fleiri en einu landi er ekki alveg auðvelt (eða ódýrt) á covid-tímum. Allir Íslendingar sem eru giftir útlendingum – hvort sem þeir eru með fasta búsetu á Íslandi eða erlendis – allir innflytjendurnir, allir Íslendingar erlendis. Og fleiri. Ég held þetta sé fremur stór hópur.

Í dag losnuðum við við dálítið af húsmunum úr íbúðinni hér við Karlsgötu. Svo hef ég verið að garfa í pappírum. Ég hef líka verið að skoða hvort það sé skynsamlegra að Nadja og börnin fljúgi suður og skilji bílinn eftir fyrir austan hjá mér eða hvort það sé skynsamlegra að ég fljúgi á eftir þeim þegar ég losna. Mér finnst bara ekki svo auðvelt að sjá út úr því hvenær ég losna. Það er talað um 2-3 daga á heimasíðu Norrænu – af því að bátsferðin telst líka vera sóttkví. Annars fór ég út að hlaupa í 30 gráðu glampandi sólskini og gerði næstum út af við mig. Það var gert til þess að viðhalda geðheilsu minni. Eða það var hin opinbera útskýring. Þegar ég segi þetta svona finnst mér það alls ekki meika sens. Þetta getur ekki verið gott fyrir geðheilsuna. En það er kannski mikilvægt líka að leggja rækt við geðveilurnar sínar. Ég hlakka mikið til að koma heim. Eiginlega svo mikið að ég hugsa að heimkoman geti varla annað en valdið mér vonbrigðum. Vinir mínir og fjölskylda geta varla verið jafn skemmtileg og mig minnir. Veðrið – ég er enn ekki orðinn svo firrtur að halda að veðrið verði „gott“, en það verður kannski þægilegra skokkveður. Fjöllin – eru þau blá? Eldhúsið mitt – gítararnir mínir – nýi kebabstaðurinn sem ég hef aldrei prófað. Steikarlokur í Hamraborg með Smára. Bjór á Húsinu. Búrbon og Límonaði hjá Cat og Dan. Lagavullin hjá Inga Birni. Sána hjá Hála. Að heyra í Hauki Magg tala í símann fyrir fjögur horn í kyrrlátum firðinum. Grill hjá pabba og mömmu. Kaffikortið mitt á Heimabyggð – var ég ekki nærri kominn á næsta fríbolla? Skrifstofan mín. Spjall „á förnum vegi“. Matarboð og veislur. Pizzurnar á Mömmu Ninu bíða sennilega, af því mig langar að baka pizzur sjálfur – og Dóra systir er að hóta því að bjóða mér í pizzu líka og maður getur ekki borðað pizzu á hverjum degi. Svo á ég von á litlu frændsystkini – Dagný Vals bróður er kominn á steypirinn – það gæti þess vegna komið á undan mér.

Það er alltaf hausverkur að flytja en það er ansi margfaldur hausverkur að flytja á Covid-tímum. Ekki síst þegar maður hefur ekki fengið sprautuna góðu – sem ég hef ekki fengið vegna þess að sænska og íslenska kerfið kunna ekki að tala saman og maður lendir iðulega á milli þilja í kerfum. Nema hvað. Til stendur, ef guð og haugur af rándýrum PCR-prófum lofa, að við komum til Íslands með Norrænu þann 5. ágúst næstkomandi. Nadja er bólusett og börnin eru börn svo þau þurfa ekki að fara í sóttkví en ég er frávik og þarf að vera einhvers staðar í 2-3 nætur. Nadja og krakkarnir þurfa að taka bílinn suður svo ég kemst ekki mjög langt. Það er urmull af gistihúsum og hótelum sem gefa sig út fyrir að taka á móti fólki í sóttkví en viti menn – þau eru öll uppbókuð (nema eitt, sem bauð mér nóttina áður en ég kem fyrir litlar 30 þúsund krónur – næturnar í bátnum teljast líka til sóttkvíar en ég má sennilega samt ekki umgangast fólkið sem ég deili káetu með eftir að í land kemur). Ég má víst ekki stíma einn upp á öræfi með tjald af því það er ekki aðskilinn salernisaðstaða í tjaldinu og enginn til að spritta öræfin þegar ég fer. Það er einhvers konar neyðarhótel á Neskaupsstað (þangað sem ég verð líklega að taka 35 þúsund króna leigubíl) en ef það fyllist verð ég vísast að vera undir það búinn að taka leigubíl til Reykjavíkur. Ofan í allt saman má ég eiginlega heldur ekki vera að því að hafa áhyggjur af þessu – ég er upptekinn af því að hafa áhyggjur af því að dóttir mín sé með hita (blessunarlega ekki covid, það hefði sett okkur á hliðina á þessum tímamótum – en sólarhringurinn meðan við biðum eftir niðurstöðunum var dálítið óþægilegur); ég er upptekinn af því að sjá til þess að búslóðin okkar verði ekki tolluð (það gæti skeikað dögum á því hvort við höfum búið erlendis í ár – sem er víst skilyrði – en fer eftir við hvaða daga er miðað); upptekinn af því að bóka ferjur og hótel og PCR-próf á réttum tímum svo við komumst í gegnum Danmörku og upp í Norrænu, og pakka öllu auðvitað og merkja það og sjá til þess að það brotni ekki í flutningunum og svo þarf að losa sig við haug af dóti. Svo á ég að vera að gefa út bók í Svíþjóð – það var önnur að koma út í Frakklandi og þriðja, sem kemur út á Íslandi í haust, er að fara í prentun. Það kostar sinn skerf af athygli manns. Svo veit ég reyndar ekkert hvernig ég kemst áfram þegar sóttkví lýkur heldur.

Einhvern tíma fyrir langa löngu var ég að hlusta á bókmenntaþátt á BBC þar sem höfundur – sem ég man ekkert hver er lengur, kona í fagurbókmenntum fyrir fullorðna – fór að tala um „óverðskulduð tár“ og hvernig þau væru stærsta synd hvers rithöfundar. Með því var hún að segja að maður ætti fyrst að setja upp sögusviðið og leyfa lesandanum að kynnast sögupersónunum áður en maður færi að láta ósköpin dynja á þeim – því auðvitað er það það sem fagurbókmenntir fyrir fullorðna eru, rithöfundar að láta ósköp dynja á saklausu fólki. Hún vildi meina að ósköpin þyrftu að gerast „náttúrulega“ – á sínu eigin tempói – og freistingin til þess að troða þeim inn væri frekja af hálfu rithöfundarins. Hann væri í raun að æpa á lesandann að nú yrði hann að tengjast sögupersónunum og gráta – án þess að nenna að vinna fyrir því. Því auðvitað slær harmur okkur, jafnvel þótt við höfum ekki náð að kynnast sögupersónum. En að sama skapi getum við einmitt fyrst við í skáldsögu þegar okkur finnst höfundurinn vera orðinn fullmelódramatískur, við getum hreinlega misst samúðina og lent í Birtingssýslu, þar sem harmurinn verður kjánalegur og einhvers konar myndlíking fyrir eitthvað annað. Við grátum ekki beinlínis yfir teikningum Hugleiks, þótt þær séu gjarnan um grátverðar upplifanir. Ég er í ekki endilega sammála þessari konu þótt mér þyki kenningin allrar athygli verð og rétt að maður sé meðvitaður um þetta þegar maður situr við skriftir – þörfina til þess að kalla á djúpar tilfinningar í brjósti lesandans. Hún er sennilega ein af ástæðunum fyrir því að maður skrifar yfir höfuð, en hún er líka frekur húsbóndi. Það getur alveg verið ástæða til þess að leyfa lesanda að kynnast sögupersónu fyrst og fremst í gegnum einhvern harm – bókin fer þá væntanlega í að skoða harminn, skræla utan af honum, rýna í hann, hann sogar að sér athyglina. En ég held að maður mæti líka slíkri bók alltaf svolítið sigghlaðinn, svolítið varkár. Merkilegt nokk kemur þetta viðtal síðan alltaf upp í hugann þegar ég velti fyrir mér muninum á skáldsögu- og ævisögu- og skáldævisöguforminu. Hvernig harmur virki í sannsögu. Maður getur nefnilega ekki álasað sögupersónu fyrir að verða fyrir harmi of snemma í ævisögunni sinni, til dæmis, eða gagnrýnt trúverðugleika sögunnar (án þess að segja höfundinn beinlínis vera að ljúga – sem er samt annað) – alveg sama þótt ævisagan eða skáldævisagan sé búin einsog skáldsaga og jafnvel byggð þannig að hún hafi stærri/aðra merkingu en hver önnur játning, sé metafóra um tilveruna eða heimspekileg kenning. Maður réttir ekki manni sem úthellir úr hjarta sínu gula spjaldið fyrir það hvernig hann leggur upp söguna, að minnsta kosti ekki ef sagan inniheldur nokkra ástæðu til þess að tárast. Ein algeng – feminísk – gagnrýni er síðan að rithöfundar séu full gjarnir á að henda inn nauðgun þegar þá rekur í vörðurnar og vantar púður til að halda sögunni uppi. Gagnrýni af slíku tagi er augljóslega bullandi rangstæð þegar sagan er sannsaga. En hvað er þá skáldævisaga og hvaða hlutverki þjónar hún á tímum sem einkennast öðru fremur af opinberum játningum og reynslusögum? Heyrir hún til bókmenntunum eða facebook-statusunum? Er hún fyrir eilífðina eða augnablikið? Er hún dokument eða listaverk? Var Hallgrímur Helgason, þegar hann skrifaði Sjóveikur í Munchen á sínum tíma, að úthella úr hjarta sínu – að díla við harm sinn í samstöðu hópsins, með hasstagginu, taka þátt í þeirri samfélagsbyltingu sem var forveri #metoo – eða var hann að skrifa listaverk, sem mátti mæla og meta sem slíkt? Því þetta eru tveir ólíkir hlutir og kalla á ólík viðbrögð og þótt það megi blanda þeim þá er ekki endilega sjálfsagt hver prótókoll viðbragðanna er eða á að vera. Hvað sem líður mismuni skáldverka og ævisagna – og þess svæðis þar sem þau mætast, og gneistað getur úr – er ævisaga ekki það sama og einlægt forsíðuviðtal eða reynslusaga á samfélagsmiðlum. Meira að segja jarðbundnasta ævisaga er ekki hafin yfir gagnrýni á sama hátt og hin hreina reynslusaga – enda inniheldur ævisagan jafnan margt fleira en harmsöguna, hún á sér sitt eigið samhengi, og verður hluti af bæði höfundarverki og bókmenntasögu. Það er margt fleira í Sjóveikur í Munchen en hin fræga nauðgun – og allt hitt er líka Hallgrímur að beina kastljósinu að sjálfum sér og sinni sköpunarsögu, einsog fleiri rithöfundar gerðu þessi misseri (og var sennilega í það skiptið bergmál af vinsældum Knausgaards) og hafa gert í gegnum aldirnar. Hallgrímur kallaði Sjóveikan í Munchen skáldævisögu í viðtali – og þótt hann segði hana sanna, sagði hann líka að „flest“ í henni væri satt frekar en „allt“, hún væri „ýkt“ og ekkert í henni „hreinn skáldskapur“ nema uppköstin – og þá ætti í sjálfu sér sannleikurinn og trúverðugleikinn líka að vera undir í mati og mælingum. Þess utan má halda því til haga að hann stillir sér upp sem sögupersónu í bókinni og kallar sig ekki Hallgrím heldur Ungan Mann. Í viðtalinu talar hann merkilegt nokk líka um að hann hafi áhyggjur af því að markaður fyrir endurminningar miðaldra karla sé svolítið mettur þessi jólin, sem bergmálar síðan í gagnrýni Eiríks Guðmundssonar, sem verður komið að síðar (þótt Eiríkur hafi minni áhyggjur af kyni ævisagnaritara og meiri bara af því að ævin sé að taka við af skáldskapnum af því hún sé smellvænni). En að tröllinu í herberginu. Guðbergur Bergsson skrifaði hrottalegan pistil um þessa bók á sínum tíma og hlaut vægast sagt bágt fyrir. Í þessum pistli, sem ég skal láta vera að vitna í, veltir Guðbergur því meðal annars upp hvort Hallgrímur hafi logið upp á sig nauðgun til þess að fæða eigin athyglissýki. Það er í sjálfu sér merkilegt að Guðbergur – sem annars vílar nú varla neitt fyrir sér – virðist meira að segja vita það sjálfur að hann er að fara út fyrir allan þjófabálk og orðar það einhvern veginn þannig að nú sé hann að „leika kvikindi“. Sem er svona heiðin íslenskun á því að spila málsvara myrkrahöfðingjans (advocatus diaboli, devil’s advocate – en hefð er fyrir því að þegar kaþólska kirkjan leggur mat á hvort taka eigi mann í dýrlingatölu fái einhver það hlutverk að mæla gegn því í nafni andskotans). Þegar Guðbergur Bergsson telur sig hugsanlega vera að ganga of langt, þá er mjög langt gengið. Látum það vera. Guðbergur vill og hefur alltaf viljað hafa alla upp á móti sér – ef hann á sér einhverjar málsbætur í huga mér þá felast þær í sálgreiningu sem er ósanngjörn gagnvart bæði Hallgrími og Guðbergi sjálfum: að hann hafi sjálfur sem samkynhneigður maður mátt þola það stærstan hluta ævi sinnar að vera saklaus grunaður alls staðar sem hann fór um að vera predator-ódó sem nauðgar/tælir/spillir ungum saklausum (gagnkynhneigðum og hreinlífum) drengjum. Og bregðist við sögum af þannig hommum með ósjálfráðum kvikindisskap. Hins vegar var meira varið í pistil nafna míns Guðmundssonar sem tók upp orð Guðbergs – gekkst fyllilega við því að þau væru ósanngjarn hrottaskapur – en vildi engu að síður fá rými til þess að skoða hvort nokkurt korn af sannleika væri í því að finna að bókmenntirnar væru (einsog allt annað) að verða klikkbeitunni að bráð. Eiríkur er ekki vitleysingur eða kvikindi – þótt hann bergmáli síðan orð Guðbergs um kvikindið í eigin nafni – og ég samþykki ekki þá túlkun að þótt hann leyfi sér umbúðalausa umfjöllun um skáldævisögu Hallgríms og merkingu hennar í samhengi annarra sams konar bóka og samtímans sem hún birtist í þá sé hann að þolendasmána Hallgrím, einsog Hallgrímur vill meina, og þaðan af síður að Hermann Stefánsson sé að gaslýsa Hallgrím þegar hann rifjar upp að pistill Eiríks var alls ekki einsog Hallgrímur lýsti honum, sem því að Eiríkur hefði lesið allan pistil Guðbergs og smjattað á orðunum – það er einfaldlega ósatt, hann las tvö stutt dæmi úr pistli Guðbergs og setti þau í samhengi við fleiri bækur sem voru að koma út þessi jól, ákveðinn játningatendens í bókmenntum þess tíma og fagurfræði kvikindisins Guðbergs í gegnum tíðina – pistilinn má lesa hér – að benda á það er einfaldlega ekki gaslýsing. Guðbergur þolendasmánaði Hallgrím. Um það er engum blöðum og að fletta og hann mátti og má þola alls kyns svívirðingar fyrir (og á þær skilið og er sennilega alveg sama – ég veit ekki hvað maður gerir í því). En það er allrækilega undir beltis stað að kenna Eiríki Guðmundssyni um glæpi Guðbergs – kannski bara af því hann liggur betur við höggi, hann tekur það sennilega nærri sér og á minna undir sér en Guðbergur – það er ekki „secondary victimization“ einsog Hallgrímur kallar það að skrifa af óþægilega mikilli dirfsku um bókmenntir samtímans, sem eru lagðar fram til dóms og umfjöllunar, alveg jafnt þótt Hallgrími svíði undan. Það er þvert á móti mikilvæg en hverfandi list, sem er skyld hinni sem Hallgrímur er að reyna að gera hátt undir höfði, að tala upphátt. Það var ekki Eiríkur sem gerði ævi Hallgríms að umfjöllunarefni heldur Hallgrímur sjálfur – hann verður að geta tekið því að bækur hans og eðli þeirra séu settar í samhengi. Þær spurningar sem Eiríkur velti upp eru ekki óeðlilegar eða kvikindisskapur. Og sú krafa að Eiríki verði vikið úr starfi – sem ég hef ekki séð frá Hallgrími, og vona að hann myndi setja sig upp á móti sjálfur, en frá öðru málsmetandi fólki – er beinlínis gróf atlaga að málfrelsi Eiríks og öllum til skammar sem hafa hana eftir.

Það er enginn skóli hjá börnunum þessa vikuna. Man ekki alveg hvað veldur í þetta skiptið – ekki Covid, held ég. En þau eru samt með heimanám með sér enda hefur verið svo lítill skóli í vetur að án þess gengi þetta líklega ekki upp. Svo eru bæði að æfa sig fyrir tónleika í tónlistarskólanum. Aino þarf að læra fjögur lög af því það eru svo fáir bassaleikarar í tónlistarskólanum. Það er undarlegt til þess að hugsa að Aino hefur langstærstan hluta sinnar skólagöngu verið í Covid-gír – með lokunum og alltaf heima við minnsta nefrennsli. Þá hefur hún líka tvisvar gengið í fyrsta bekk – í Svíþjóð byrjar maður í skóla sjö ára. Við erum að reyna að gera átak í lestri svo hún verði ekki langt á eftir bekkjarfélögum sínum á Ísafirði í haust. Við lifum að mörgu leyti frekar einangruðu lífi hérna, finnst mér. Það er ekkert eitt sem veldur þótt Covid hafi auðvitað átt stóran þátt í því. Og það er langt að fara og við þekkjum hvað sem öllu líður miklu færra fólk í Västerås en á Ísafirði. En ofan á það bætist að krakkarnir eru í Waldorf-skóla langt í burtu og þekkja engin börn í hverfinu okkar. Ég held að bekkjarfélagar þeirra eigi ekki heldur margir heima nálægt skólanum, þetta er skóli sem fólk sækir í af öðrum ástæðum. Og raunar er sífellt algengara í Svíþjóð að krakkar gangi ekki í næsta skóla heldur einhvern skóla sem hentar lífssýn foreldranna. Það var grein um þetta í Dagens Nyheter á dögunum, skrifuð af vini mínum Philip Teir – finnlandssænskum blaðamanni og rithöfundi – þar sem hann bar saman sænska og finnska kerfið. Í Finnlandi er mikið lagt upp úr því að maður fari í hverfisskólann en hægt að fiffa með það – t.d. með því að hafa börnin í tónlistarnámi sem þá tengist tilteknum skólum og talsvert um að efstu stéttirnar geri það, til þess að koma börnunum í fínni skóla. Svo eru hverfi einfaldlega misjöfn – í ríkum hverfum eru betri skólar. Skólarnir eiga allir að hafa sömu fjárráð og aðstöðu en þegar til kastanna kemur er einfaldlega dýrara að sinna vissum nemendum – t.d. þeim sem eiga ekki foreldra sem geta setið yfir þeim og fylgst með náminu. Í skólum meðvituðu efri-millistéttarinnar geta kennarar einbeitt sér að fjölbreyttari verkefnum, einfaldlega vegna þess að minna álag er af hverjum og einum nemanda. Finnska kerfið er byggt á sænsku módeli, merkilegt nokk, sem gengur út á að reyna að skapa eins mikinn jöfnuð í skólunum og hægt er – að það skipti ekki máli í hvaða skóla þú farir, þú eigir að fá sömu grunnmenntun. Svíar hafa fyrir löngu gefið þetta kerfi upp á bátinn og það var hafður um það harður áróður árum saman – kallað austur-evrópskt og gott ef ekki bara fasískt, frelsislaust og þar fram eftir götunum. Nú hefur það svolítið verið endurskoðað – og fullorðið fólk kannast ekki við þessa mynd af grunnskólunum sem það gekk í sjálft, þótt þeir hafi ekki verið fullkomnir. Svíar held ég að hafi lent í einhverri sjálfsmyndarkreppu á níunda og tíunda áratugnum og ekki viljað vera hallærislegir sossar lengur – og voru mjög ginkeyptir fyrir alls kyns afregluvæðingu og einkavæðingu (eitt sem breyttist er reyndar að hætt var að tala um „einkaskóla“ og farið að tala um „frískóla“ í staðinn – eða frjálsan skóla – sem hljómar ólíkt betur). Í Finnlandi var kreppa þegar þessi þróun átti sér stað – í byrjun tíunda áratugarins þegar Sovétríkin féllu fór það mjög illan með finnskan efnahag. Sérfræðingar í dag segja að á krepputímum sé fólk mjög lítið gefið fyrir kenningar nýfrjálshyggjunnar og því hafi finnar haldið fast við sína jafnaðarskóla á sama tíma og Svíar markaðsvæddu allt sem ekki var neglt niður. Ég kannast ekki við að Íslendingar setjist mikið yfir það hvar börnin þeirra fari í grunnskóla – átta mig raunar ekki á því hvernig því er farið. Á Ísafirði er bara grunnskóli. Reyndar er eitthvað um það að fólkið í nágrannabæjunum sendi börnin sín í skóla á Ísafirði frekar en á staðnum. En það eru aðrir þættir sem ráða því, held ég, en þetta neyslumynstur hins meðvitaða foreldris sem fer út að sjoppa besta skólann fyrir börnin sín. Það ber meira á því að fólk sæki í tiltekna leikskóla með börnin sín. Hjallastefnan ehf. er sennilega stærst. Og einhverja grunnskóla er Hjallastefnan líka með. Ég yrði ekki hissa þótt hlutfall einkaskóla færi vaxandi og viðbúið að opnist góð glufa verði sprenging – markaðurinn leitar þangað sem hann kemst. En það væri gaman að sjá úttekt um þetta einhvern daginn.

Við setjumst gjarnan niður fjölskyldan á kvöldin og horfum saman á sænsku og íslensku Krakkafréttirnar. Ég hef gert grín að því að á meðan sænsku krakkafréttirnar segi ótæpilega margar fréttir af skíðaíþróttum – ekki síst skíðaskotfimi – þá séu krakkafréttirnar helst til mikið í upptalningum á því hvaða breytingar hafi orðið á samkomubanni. 20 manns mega nú koma saman í bíó, séu þrír metrar á milli þeirra, en 14 geta farið í sund, þó bara einn á hverri braut og bólusettir mega nú fara á ljóðaupplestra ef þeir eru með vottorð. Í stuttum fréttatíma virkar þetta einsog uppfyllingarefni. En þetta eru auðvitað ýkjur. Ég held meira að segja stundum að þessar tíu sænsku mínútur og fimm íslensku séu besta fréttaefnið sem maður fær. Íslensku krakkafréttirnar segja manni svona það sem helst er á baugi og sænsku krakkafréttirnar, Lilla aktuellt, eru meira í fréttaskýringum. Þar eru oft skelfilegir hlutir ræddir af fullri alvöru – t.d. var á dögunum sagt frá flóttamannavandanum á landamærum Bandaríkjanna og Mexíkó (með myndefni af einsömlum börnum sem sváfu í kös í bandarísku landamærafangelsi) og fylgst hefur verið með máli Georges Floyd frá upphafi. Maður fær það líka á tilfinninguna að uppsetningin sé úthugsuð til þess að vekja mann til umhugsunar. Formið hvetur mann til þess að velta vöngum og efast um hið sjálfsagða. Þannig byrjaði einn þáttur á dögunum á því að krakkar voru spurðir hvað þeim þætti um mótmæli – hver afstaða þeirra væri til þess að alþýða manna mótmælti? Þótt nær engin þeirra sem spurð voru hefðu mótmælt neinu sjálf voru þau undantekningalaust hlynnt mótmælum sem slíkum. Næst var fjallað um mótmæli gegn sóttvörnum í Stokkhólmi, þar sem stór hópur fólks hafði komið saman til þess að berjast gegn lokunum, grímum og jafnvel bóluefnum. Voru mótmæli þá alltaf góð? Og svo sagt frá því að lögreglan hefði leyst upp mótmælin (vegna þess að þau brutu í bága við lögin sem þeim var ætlað að mótmæla – það mega ekki koma saman fleiri en átta). Ef mótmæli eru ekki alltaf góð, má þá stoppa þau? Þar á eftir var rætt við ritstjóra Sydsvenskan sem gagnrýndi þessar aðgerðir lögreglunnar og benti á að það vildi enginn búa í landi þar sem hið opinbera hefði sjálfdæmi um hvenær mætti mótmæla stefnu þess og hvenær ekki. Við yrðum þess utan að standa vörð um borgaraleg réttindi okkar, jafnvel á neyðartímum. Fyrir þeim hefði verið barist og þau væru ekki sjálfsögð þótt mörg okkar þekktu ekkert annað. Að síðustu var svo frétt um fólk sem trúir samsæriskenningum – einsog að bóluefni sé eitur. Einsog til að minna mann á að láta ekki vitleysuna glepja sig. *** Þegar maður er orðinn vanur að fá sitt fréttaefni úr fullorðinsmiðlunum virkar þetta furðu þroskað. Sérstaklega – ef ég má gerast svo djarfur – ef maður hefur mikið verið að lesa íslenska miðla upp á síðkastið. Það leggur stækan nashyrningafnyk af þjóðinni. Vinsælasti rappari landsins hefur boðað til mótmæla á sunnudag og ætlar að leggja bílnum sínum – sem ég reikna með að sé Range Rover á gullfelgum – þvert yfir Reykjanesbrautina til að mótmæla komu fólks til landsins. Fólks sem sennilega er margt hvert pólskt verkafólk sem hefur átt erindi til gamla landsins – sennilega brýnt, fæstir ferðast nema þeir þurfi þess, jarðarfarir og annað eins – og þeim verður hörkulega mætt af manni í hvítum bol með gullkeðju, sem hefur barasta fengið nóg af græðgi annarra. Fyrrverandi þingmaður skrifaði langloku á Facebook nýlega þar sem hann sagði allt nýtt smit mega rekja til ónefndrar pólskrar verkakonu á Landspítalanum. Það vantaði einmitt bara að hann nafngreindi hana. Þetta var vel að merkja fyrir Jörfamálið. Ítrekað er hamrað á því í fjölmiðlum að smitin „megi rekja til fólks af erlendum uppruna sem búsett er á Íslandi“ (af því maður segir ekki „eru helvítis pólverjunum að kenna“ upphátt – en það heyra allir sem vilja heyra). Þar með er ekki bara búið að sakfella innflytjendur á landinu – á nákvæmlega sama máta og Trump gerði við Kínverja þegar hann fór að tala um „Kínavírusinn“ – heldur  þess utan búið að sýkna sanna Íslendinga og túrista. Ríkisstjórnin gerði síðan heiðarlega tilraun þess að fangelsa stóran hóp fólks við komuna til landsins en gleymdi að setja það í lög. Frumvarpið sem var svo samþykkt, þegar dómstólar höfðu gert þau afturreka með erindið lagalaust, heitir því skemmtilega gegnsæja nafni „Frumvarp heilbrigðisráðherra um sóttvarnalög og lög um útlendinga“. Ég veit það segir ekki neitt og sennilega er þetta bara „rétta“ heitið – en það er eitthvað nánast kjánalega lýsandi við þetta samt. Á sama tíma hefur Útlendingastofnun ákveðið að faraldurinn sé  ekki ástæða til þess að fresta eða sleppa brottvísunum hælisleitenda. Það er sem sagt bara farsótt í heiminum þegar það hentar. Kári Stefánsson hefur verið duglegur að tala um að Pólverjarnir valdi smitunum – en tekst gjarnan á sama tíma að tala um þá einsog hálfgerða aumingja, sem okkur hafi ekki tekist almennilega að siða. Það hafi „mistekist að byggja brú til pólska samfélagsins“. Hann var meira að segja með einhverjar kenningar – sem væntanlega eru algerlega úr lausu lofti gripnar, ég held það sé ekki haldið utan um svona tölur – um að stór hluti þeirra væri að þvælast milli landa til þess að sækja sér atvinnuleysisbætur. Að það sem sagt borgi sig að fljúga reglulega fram og til baka til Íslands, gista á hótelum og borga fyrir (rándýr) PCR próf – væntanlega af því íslenskar atvinnuleysisbætur eru svo háar. Þetta vildi hann takast á við „án þess að benda á þetta fólk sérstaklega“ – en gerði auðvitað ekkert sjálfur annað en að standa upp á kassanum sínum og benda, mjög áhyggjufullur og landsföðurlegur (hún er mjög hörð samkeppnin þessa dagana um hver sé áhyggjufyllsti landsfaðirinn). Svo birtist hann í blöðunum í dag og sýtir mjög að hið nýja frumvarp um útlendinga flytji valdheimildir um of frá sóttvarnarlækni til ríkisstjórnarinnar. Lætur einsog það sé verið að hrækja í andlit vísindanna. Og ég spyr mig alveg einlæglega hvort fólk heyri í sjálfu sér tala? Það fer ábyggilega ágætlega á því að sóttvarnarlæknir hafi takmarkaðar heimildir – að hann þurfi ekki að spyrja Svandísi alltaf þegar hann skýst á klósettið – en hann er samt ekki lýðræðislega kjörið yfirvald og allar stærri ákvarðanir ætti að taka í ráðuneytinu.

Þetta segir sig sjálft í lýðræðissamfélagi og á ekki að þurfa að endurtaka ofan í fullorðið fólk. Þess utan má nefna að þetta samband þjóðarinnar við sóttvarnarlækni – sem birtist í fjölmiðlum á hverjum morgni og gerir sig líklegan til að gefa þumal upp eða niður, meðan þjóðin nagar neglurnar og bíður upplýsingafundar, verður leikskóli, verður sund, þarf ég að vinna heima, kemst ég í jarðarför mömmu í Kraká – er að verða mjög óheilbrigt. Það kom upp smit á leikskólanum Jörfa sem sóttvarnaryfirvöld röktu fljótt til eins manns – pólsks verkamanns – sem hafði rofið sóttkví. Það fór beint í blöðin. Ekki undir nafni en svo gott sem – ég reikna ekki með að það tæki meðalslúðurkellingu nema 15 mínútur að hafa upp á honum. Maðurinn er núna sekur um að hafa komið af stað nýju smiti – hið pólska poster boy veirunnar – og ef einhver deyr þarf ekkert að spyrja að því hverjum popúlistarnir kenna um (þótt Svandís fái ábyggilega sinn skerf líka). Þar vantaði ekkert nema Þórólfur tæki að sér að tendra í kyndlunum fyrir fólk. Sósíalistaflokkurinn – sem ég sagði mig úr rétt í þessu – hefur boðað nýja stefnu undir heitinu „ Varið land “, enda sé „sóttkví við landamæri ekki mannréttindabrot“ einsog það er orðað (en átt er við frelsissviptingu saklauss fólks fyrir glæp sem það hefur ekki framið: að rjúfa sóttkví – það fá allir aðrir, hvort sem þeir eru útsettir fyrir smiti eður ei, að fara í sjálfviljuga sóttkví heima hjá sér, og enginn hefur t.d. farið fram á að börnin af Jörfa eða foreldrar þeirra eða kennarar séu læst inni á hótelherbergjum þótt augljóslega sé líklegra að þau beri smit en einhver random ferðalangur á leið um Leifsstöð – enda væri það massíft mannréttindabrot að fangelsa alla sem gætu verið smitaðir). Þá er orðræðan meðal forystufólks flokksins alveg á hæsta snúningi popúlismans þessa dagana. Yfirleitt bíða flokkar með að komast til valda áður en þeir valda mér svo miklum vonbrigðum. Allt er þetta vel að merkja að gerast í landi sem er svo gott sem veirufrítt. Og þessara róttæku aðgerða þótti ekki þörf þegar nýgengi smita á landamærunum var hærra. Ég á ekki við að ástandið geti ekki versnað – enn getur fólk veikst og dáið, það eru raunverulegar afleiðingar og þær ber að taka af fullri alvöru, þótt verið sé að bólusetja á fullu. En það er líka eitthvað sjúkt við þessa ofsafengnu öryggisþrá sem er vaxandi einkenni millistéttarinnar síðustu 15-20 árin. Við setjum á okkur öryggisbelti, hjólum með hjálm, bönnum reykingar inni og við innganga og jafnvel á útiborðum veitingahúsa o.s.frv. – við erum kvíðin með dauðann á heilanum allar vökustundir. Og þá er kannski ekki skrítið að við förum offari í faraldri – en ég þakka guði fyrir að sama fólki sé ekki ætlað að halda haus í heimsstyrjöld eða einhverjum verri hamförum en þessum. Ég veit að það hljómar þannig, í heimi sem er bara læs á pólaríseringar, en ég vil sannarlega ekki gera lítið úr mikilvægi sóttvarna – eða því hvað lokanir og aðrar lýðræðislegri aðgerðir (les: sem bitna jafnar á öllum) geta íþyngt fólki. Áfram grímur, áfram prófanir, áfram spritt og áfram sóttkví og einangrun og takmarkanir. En ég segi einsog ritstjóri Sydsvenskan sagði við börnin í sænsku krakkafréttunum: aðgerðirnar mega ekki kosta hvað sem er. Neyðarástand kallar sannarlega á neyðaraðgerðir – en þau kalla líka á að við hugum að prinsippunum okkar frekar heldur en bara sjálfselskunni. Í það minnsta mættum við fara að spyrja okkur af fullri alvöru hvað draumurinn um 100% veirufrítt land og „stuð innanlands í sumar“ megi kosta. Því skríllinn er að verða afar æstur, einsog má til dæmis sjá í athugasemdum við frétt um afstöðu Pawels Bartoszek til mótmæla Herra Hnetusmjörs (og þá má alveg hafa í huga að Pawel er ekki bara frjálshyggjumaður heldur líka eini stóri stjórnmálamaðurinn á Íslandi með almennilega innsýn í samfélag Pólverja – hann stendur á brúnni sem Kári talaði um). Ég tek undir með þeim sem segja að samlíkingin við að mótmæla komu hælisleitenda sé ekki smekkleg – en það gerir bara ekki aðgerðir Herra Hnetusmjörs (fáránlegar þessar setningar) ekkert minna ógeðfelldar. Ef svarið er bara að allra aðgerða megi beita til þess að veiran drepi engan – einsog skilja má á sumum – þá verðum við líka að geta horfst í augu við þann harm, þann skaða og já, þann dauða, sem slíkar aðgerðir hafa í för með sér.  Það er hægt að halda í sér andanum til að verða ekki fyrir óbeinum reykingum og drepast úr krabbameini – en það er hætt við að það drepi mann eitthvað annað ef maður dregur ekki andann annað veifið. Við lifum ekki enn í þjóðfélagi sem hefur afskrifað dauðann – við höfum ekki bannað reykingar með öllu (eða gert óbeinar reykingar ólöglegar). Við höfum ekki bannað bílaumferð. Við höfum verið að íhuga lögleiðingu eiturlyfja – ekki vegna þess að þau séu skaðlaus, heldur vegna þess að skaðinn sem bannið veldur er sennilega meiri en skaði neyslunnar sem slíkrar. Við vegum alltaf og metum kosti og galla – og í göllunum er oft fólgið ákveðið mannfall. Meira að segja við byggingu húsa og mannvirkja er formúla til þess að reikna út hversu margir muni látast. Ég veit þetta hljómar ískalt – við tölum ekki mikið um þetta upphátt, og ég myndi áreiðanlega þaga þunnu hljóði ef pestin hefði hitt mig illa heima fyrir sjálfan, það er eðlilegt – en við höfum (þegjandi) sammælst um að lífinu fylgi ákveðin dauði og að við látum hann ekki hamla öllum okkar gjörðum; á sama tíma og við gerum allt sem eðlilegt getur talist til þess að draga úr skaðanum (vinnulöggjöfin hefur t.d. stórlega dregið úr mannfalli við byggingastörf; umferðarreglur fækka dauðsföllum í umferðinni – vel að merkja alveg án þess að við séum öll með lögreglumann í bílnum til að fylgja þeim eftir). Þetta er heldur vel að merkja ekki spurning um að hafa annað hvort opið í sund eða opið á landamærunum. Hvorutveggja er pólitísk ákvörðun – ekki vísindi. Það hljómar sennilega einsog einhver framúrstefnukenning, árið 2021 á Íslandi, en það er hægt að hafa bæði opið í sund og leyfa fólki að taka sóttkví heima hjá sér án frelsissviptingar. Það er jafnvel hægt að hafa opið í sund með takmörkunum. Og það er sannarlega hægt að gera allt þetta án þess að benda áhyggjufullur á tiltekna þjóðfélagshópa eða tiltekna einstaklinga í miðjum heimsfaraldri og gera þá ábyrga fyrir öllu saman – hvort sem maður gerir það froðufellandi eða yfirvegaður (og lætur aðra um að froðufella fyrir sig).