Category: Uncategorized

Ef ég væri ekki búinn að lofa að kjósa Andra myndi ég nú lýsa yfir stuðningi við Davíð. Af því þetta er svo sturlað og maður verður að halda dampi ef kongalínan á ekki að trampa yfir mann. Það þýðir ekki að slá slöku við. Páll Magnússon spilaði lagið Við Reykjavíkurtjörn á meðan hann var að tala við Davíð – Davíð samdi auðvitað textann. Eftir viðtalið spilaði hann síðan annað lag með skyldum titli, Við Gróttu eftir Bubba Morthens. Það er eitthvað symbolískt. Þar er textinn meðal annars: Dimmblá skýin skreyta sjónarhringinn.
Þú skoðar sem barnið þarabynginn
og hlátur þinn fyllir mig fögnuði þess
sem finnur að lífið hefur valið honum sess
við hlið hennar allt þar til lífinu lýkur.
Að lifa með henni það er að vera ríkur. Og jörðin hún snýst um sólina, alveg eins og ég
og jörðin hún snýst um sólina, alveg eins og ég
jörðin hún snýst um sólina, alveg eins og ég.

Á morgun fer ég til Hald í Danmörku þar sem ég mun hitta danska ljóðskáldið Martin Glaz Serup og austurríska ljóðskáldið Jörg Piringer. Í fyrrasumar fórum við saman með rútu frá Tyrklandi til Þessalóniku og lásum upp á leiðinni – og milli upplestra kokkuðum við upp hugmynd að bók.  Nokkrum mánuðum síðar skrifuðum við afar gróft handrit á fáeinum dögum í íbúð Jörgs í Vínarborg. Við höfum potað í handritið af og til síðan og ætlum nú að hittast í dönskum skógi til að klára þetta. *** Í dag er síðasti dagurinn í Finnlandi af minni hálfu. Við erum komin út úr iðrum skógarins og erum í útkanti Helsinki. Við hlustuðum á AC/DC í bílnum á leiðinni heim. Ég dundaði mér við að greina áhrif – fannst ég heyra Free, Ten Years After, Yardbirds og fleira – en þegar ég kom heim og fór að gúgla hvað þeir segja sjálfir kom fátt af því í ljós. Nema að trommarinn í Free virðist hafa komið til greina einhvern tíma. Sem trommari í AC/DC meina ég. En fékk ekki djobbið. *** Það voru meira Stones og Little Richard og sú áttin. Ég er enginn Stonesmaður. Þeir eru of snyrtilegir. *** Það sem kom mér á óvart var líka að þótt meðlimir AC/DC hafi mátt draga ýmsa djöfla fer því fjarri að hljómsveitin sem slík hafi verið nokkur tortímingarmaskína – einsog Guns eða Mötley eða þær allar. Malcolm hefur tekist á við áfengisdjöfulinn meira og minna skandalalaust. Angus hefur aldrei drukkið. Ekki sopa, að sögn. Phil er sá sem mest vandræði hafa verið með – var enda rekinn úr hljómsveitinni í tvígang fyrir rugl. Brian Johnson er víst annálaður rólyndismaður – áhugamaður um leti og tedrykkju – annað en forveri hans, Bon Scott, sem auðvitað drakk sig í hel, einsog frægt er. *** Það er auðvitað mjög snyrtilegt að vera tedrykkjumaður og á snúrunni. *** Þegar það átti að velja nýjan söngvara til að klára Back in Black, eftir að Bon drukknaði í eigin ælu, voru auðvitað góð ráð dýr. Fyrst átti bara að slaufa þessu. Hljómsveitir eru bræðralög og maður skiptir ekki út bræðrum sínum. Það var ekki fyrren fjölskylda Bons bað þá að láta þetta í guðs bænum ekki stöðva sig að Youngbræður rifjuðu upp hversu hlýlega Bon hafði talað um söngvara hljómsveitarinnar Geordie, sem hann hafði séð spilað fyrir löngu. Það væri alvöru rokksöngvari í anda Little Richard. Og leituðu hann uppi. Og fundu nýjan bróður. *** Auðvitað höfðu aðdáendurnir efasemdir. Frontmannaskipti misheppnast hrapalega í níu skipti af hverjum tíu. Og í þessu eina eru þau rétt svo skítsæmileg. Það sleppur fyrir horn. En dýrðin hverfur undantekningalaust. *** Back in Black hefst á Hells Bells. Brian Johnson byrjar ekki að syngja fyrren eftir eina og hálfa mínútu. Þá er búið að klingja öllum bjöllunum og fara í gegnum tvær ólíkar útgáfur af aðalstefinu. Vélin er keyrð í gang með varfærni og af virðingu – platan er tileinkuð Bon Scott – og hefst eðli málsins samkvæmt í helvíti. *** Lagið má – og ætti – að lesa sem fagurfræðilega yfirlýsingu Brians Johnson, loforð til aðdáenda, persónulegt sendibréf hans til Bons og sem ástaróð hljómsveitarinnar til síns gamla vinar.  Í anda AC/DC og forverans er kveðið dýrt og hrokafullt – þetta gæti verið Bólu Hjálmar („Mínir vinir fara fjöld, / feigðin þessa heimtar köld, / ég kem eftir, kannske í kvöld,  / með klofinn hjálm og rifinn skjöld,  / brynju slitna, sundrað sverð og syndagjöld) Kanye eða Eminem. *** I’m rolling thunder, pouring rain.
I’m coming on like a hurricane.
My lightning’s flashing across the sky.
You’re only young but you’re gonna die […] I’ll give you black sensations up and down your spine
If you’re into evil you’re a friend of mine
See the white light flashing as I split the night
Cause if good’s on the left then I’m sticking to the right *** #ACDC

Ég er að klára ævisögu Howlin’ Wolf. Moanin’ at Midnight eftir James Segrest og Mark Hoffman. Ég ætla sosum ekki að hafa um hana mörg orð. Bókin er samt fín og þetta er svolítið svakaleg ævi. Wolf er þarna alveg frá fyrstu dögum deltablússins en tekur ekkert upp fyrren hann er að verða fertugur. Maður tengir hann ekki alveg við lærimeistara sinn, Charley Patton, eða meðreiðarsveina sína, kynslóðina sem hann tilheyrir aldri samkvæmt – hann er árinu eldri en Robert Johnson. Muddy er nokkrum árum yngri en fer líka á flug fyrr – tekur upp alveg áratug á undan Wolf. Fyrir mörgum nær blússagan ekki heldur lengra en sirka að dánardægri hans 1976. Chester Burnett er einkabarn móður sinnar, sem er skilin við kallinn þegar hann kemur í heiminn. Hún hendir honum svo að heiman þegar hann er tíu ára – 1920 – og hann þarf sjálfur að koma sér í fóstur hjá ofbeldisfullum frænda sínum. Það er ekki alveg víst hvað gerðist á móðurheimilinu – hann gaf á því margar skýringar sjálfur. Ein var sú að hún hefði einfaldlega fengið nóg af honum. Önnur að hann hafi verið farinn að dútla við gítarinn og móðir hans, sem var afar trúuð, hafi ekki viljað kóa með neinum blús í sínum húsum. Hún kemur aftur inn í líf hans síðar en neitar alla tíð að taka við nokkru fé af honum – Wolf er einn af fáum svörtum blúsurum sem hélst vel á peningum, enginn þeirra þénaði vel, en Wolf var skipulagður og ábyrgur, og kvaðst á eldri árum lifa á vöxtunum á fé sínu. Ég man ekki hvort hann er svo 15 eða 16 þegar hann stingur af frá frændanum og fer bara „ridin’ the blinds“ – að húkka sér far með lestum og spila á götuhornum. Þá er hann að reyna að jóðla einsog Jimmy Rogers og Tommy Johnson en það kemur ekkert út nema þetta sorglega ýlfur sem verður svo kennimerki hans – og af því fær hann nafnið. Á þessum árum finnur hann líka pabba sinn aftur, sem virðist hafa rekið umtalsvert kærleiksríkara heimili en móðurfjölskyldan og ber Wolf bæði honum og stjúpu sinni þar afar vel söguna, þótt hann hafi aldrei verið þar nema fáein misseri í senn þegar lengst lét. Wolf lærir af Charley Patton – ekki bara að spila og syngja heldur líka sviðslætin, þeir voru báðir annálaðir fyrir dýrslegt brjálæði á sviði. Ég veit ekki með Patton en Wolf var mjög annt um að vera samt prófessjónal og a.m.k. þegar hann var kominn með band drakk hann helst ekkert fyrren eftir sjóið – og var þó talsverður drykkjubolti. Fljótlega eftir að hann kemur svo til Chicago og fer að setja saman band lendir hann í erjum við Muddy Waters og stóðu þær alla ævi – en í bland við vinskap, Wolf t.d. hjálpar Muddy að borga fyrir jarðarför eiginkonu sinnar á áttunda áratugnum (Muddy hélst ekki á peningum – en var frægur fyrir gjafmildi og hjálpsemi við aðra tónlistarmenn). Þeir gátu líka boðið hvor öðrum í mat, milli þess sem þeir hótuðu að skera hinn á háls. Sömu tónlistarmennirnir flakka á milli þeirra – þegar einn er rekinn hjá Wolf fer hann til Muddy og öfugt. En sennilega byrjar þetta þegar Wolf mætir svo til ókunnugur til að hita upp fyrir Muddy á klúbb þar sem Muddy átti fast gigg og tekst að ná fasta gigginu undan honum. Einsog svo margir bjó Wolf líka í kjallaranum í húsi Muddys á tímabili – sem Muddy segist hafa gefið honum frítt en Wolf sagðist hafa verið rukkaður fyrir hverja nótt og hvern matarbita. Wolf og BB King komast líka í vinfengi sem virðist aldrei hafa verið mjög náið en alltaf traust og BB kemur reglulega til hans í stúdíó eða baksviðs á tónleikum. BB og Wolf áttu prófessjónalismann sameiginlegan, sem og óþol fyrir óreglunni – eða allavega því að óreglan hefði áhrif á sjóið. Sem hún gerði samt. Einn mikilvægasti samstarfsmaður Wolf í gegnum árin, gítarleikarinn Hubert Sumlin – sem var uppáhalds gítarleikari Jimi Hendrix – var fullkomin andstæða við Wolf. Stjórnlaust kaos – alltaf fullur og alltaf í rugli – en að sama skapi gríðarlega uppfinningaríkur í augnablikinu. Hann gaf kontróleraðri einshljómatónlist Wolfs ófyrirsjáanleikann sem hana vantaði. En þeir elduðu grátt silfur saman alla tíð – slógust stundum harkalega, sem getur varla hafa verið neitt grín því Wolf var á hæð við mig en svona tvöfalt þyngri án þess að vera beinlínis feitur. Hann var bara ofsalega stór. Flestir bera Wolf mjög vel söguna og virðast af bókinni að dæma vera að bera til baka orðspor sem hann hafði fyrir að vera kvikindi, harður í horn að taka og jafnvel ofbeldisfullur við hljómsveitarmeðlimi. Þeir segja þá að hann hafi þvert á móti verið ljúfur, sanngjarn og nokkuð gert úr því hvað hann hafi verið barngóður. Hann var líka mjög tipp topp í öllum starfsmannamálum og var t.d. einn allra fyrsti hljómsveitarstjórinn til að borga öll launatengd gjöld af tekjum hljómsveitar sinnar, sem þýddi að ef hann rak þig þá áttirðu rétt á atvinnuleysisbótum – sem var alger nýlunda í þessum heimi. En á móti kom að launin voru lægri þegar búið var að taka af þeim gjöldin. Þá var hann eigandi og yfirmaður síns fyrirtækis og sýndi mönnum enga gjafmildi þegar þeir voru búnir að spreða peningunum sínum í vitleysu – þótt hann stæði gjarna með þeim sem væru í nauð. Ein skemmtileg saga í bókinni segir frá því að þegar sveitin kom heim eftir langan túr hafi tónlistarmennirnir allir farið heim til sinna kvenna peningalausir og borið því við að Wolf hafi ekki greitt sér einsog samið hafði verið um. Wolf frétti þetta og kallaði til fund með tónlistarmönnunum og konum þeirra – sem var ekki minni nýlunda, að konurnar kæmu þessu eitthvað við – og fór bara yfir í hvað peningarnir fóru. Benti á einn og sagði hann hafa drukkið sig í svefn tvisvar á sólarhring alla ferðina, annar hefði lagt allt undir í póker og þriðji legið með vændiskonum í hverju einasta krummaskuði. Og svo framvegis. Hann hefði ekki snuðað neinn heldur væru eiginmenn þeirra staðfestulausir aumingjar sem hefðu sóað tekjum fjölskyldunnar í eigin óreglu. Svörtu blúsararnir sem gera samning við Chess á sínum tíma semja yfirleitt um fasta summu á hverja selda plötu og þótti ágætt – þeir urðu flottir menn, komust í nokkrar álnir, eignuðust bíla og hús og gátu leyft sér ýmislegt, ef platan gekk vel. Hins vegar var þetta mikil þrælavinna – langir túrar við vondar aðstæður. Þeir djöflast um allar koppagrundir á stórum fólksbíl – með drykkfellt bandið í aftursætinu og hljóðfærin á þakinu. Einu sinni misstu þeir öll hljóðfærin í einu lagi út í Mississippi ána eftir annars lítilvægt bílslys og þá þurfti Wolf að leggja út fyrir alveg nýju setti í næsta bæ. Þegar blúsrokkstjörnurnar birtast svo á sjöunda áratugnum og fara að taka þessi lög og spila svipaða músík – fara gömlu blúsararnir að átta sig á því að þeir hefðu sennilega samið af sér. Chessbræðrum til málsbóta þá höfðu þeir ekki endilega þénað nein ósköp á þessu sjálfir á þessum áratugum sem þeir höfðu verið að gefa út blúsplötur. Það var mikið ástríðustarf með einhverjum gróða en ekki á neinu Led Zeppelin leveli. Hins vegar eru það fyrst og fremst þeir og fyrirtækið sem græða á því þegar lögin verða vinsæl meðal hvíts almennings (sem er miklu stærri markaður – og plötusala bókstaflega að springa) – þeir fara með höfundaréttinn en hafa greitt fyrir útgefnar upptökur. Þeir eru líka með einhverjar hundakúnstir á þessum árum og reyna að halda eins miklum pening í fyrirtækinu einsog þeir geta. Hvítu blúsrokkararnir eru þess utan með hagstæðari samninga frá upphafi – hlutdeild í gróða, einfaldlega, og meiri yfirráð yfir verkum sínum. Sennilega spilar kynþáttur stærsta rullu þar en þó má ekki gera lítið úr því að samningar blúsarana eru einfaldlega 15, 20 og 30 ára gamlir og miða við allt annan heim. Útgáfusaga fyrri hluta 20. aldar er viðstöðulaus snuðun og þarf ekki einu sinni að leita í tónlistina til að sjá það. Wolf lánaðist aldrei að fá sitt en ekkja hans fékk eitthvað – það var einhver baktjaldasamningur og það veit enginn hversu mikið það var. Chess hélt útgáfuréttinum og svo gleypti Universal Chess og þangað fer peningurinn í dag – hvort sem ég hlusta á plöturnar á Spotify eða kaupi þær á vinyl. — Auðvitað urðu þetta mörg orð. Voðalega er það undarlegt hvað maður man af því sem maður les, þegar maður heldur að maður muni fæst.

Ég eyði þriðja vinnudeginum í röð í að stara á opin skjöl þar sem ég hef skrifað örfá orð – þetta eiga að verða langir fyrirlestrar, alltof langir eiginlega, og sá sem ég þarf að klára fyrst fjallar um ljóðabók sem ég hef enn ekki skrifað nema svona helminginn af: Ljóð um samfélagsleg málefni. Hér er eitt af þeim, „Ljóð um hörmungar“: Ég á að hafa eitthvað um þetta að segja – og hef það í sjálfu sér, þótt flest sem ég hafi um það að segja sé heldur upphafið og margt af því líklega beinlínis rangt í þokkabót. Til að bæta gráu ofan á svart (gulu ofan á blátt?) þá á ég að flytja (og semja) fyrirlesturinn á sænsku. Bókin er tilraun í retorík; tilraun til þess að staðsetja sig á tilteknum stað „í umræðunni“ – auga stormsins – og lýsa einfaldlega því sem fyrir augu ber. Eins konar hlutlæg lýsing á hinu huglæga; verkleg æfing í því að orða hluti um hluti, hafa orð á orðunum, lýsa þeim með sjálfum sér í heimi sem er viðstöðulaust upptekinn af textalægri sjálfhverfu (í gegnum tækin okkar lifum við lífinu meira og meira í texta). Ljóð um samfélagsleg málefni samanstendur ekki af textum „um“ texta, þetta er ekki greining, ekki hugsun (þanniglagað), heldur textar þar sem tungumálinu („orðræðunni“) er ætlað að koma í stað sjálfs sín. En samt þannig að það (og hún) afhjúpi sig, birtist okkur ekki sem orðræðan (einsog hún er á Facebook og í aðsendum greinum) heldur eins konar orðræðulíki, kunnugleg en samt furðu fjarlæg. Í hlutföllunum 1:1. Skiljið þið nú hvað ég á við þegar ég segi að þetta sé bæði rangt og upphafið? Og nú þarf ég bara að læra hvernig ég get sagt þetta á sænsku og teygt það upp í sirka tvo tíma.

Það er farið að hægja svolítið á framleiðslunni og drengirnir – sem eru orðnir gráhærðir karlar þegar hér er komið sögu (a.m.k. Cliff) – farnir að túra lengur. Á áttunda áratugnum komu út 8 plötur frá 1974 – að vísu eitthvað útgefið á fleiri en einni plötu (fyrst í Ástralíu, svo í breyttri mynd alþjóðlega), en manni reiknast varla færri en ein á ári. Á níunda áratugnum eru plöturnar fjórar og á þeim tíunda bara tvær – og Ballbreaker er sú fyrsta, 1995 (Razors Edge er ’90 og reiknast sem síðust á níunda áratugnum). Síðan er það bara ein á áratug (hingað til). *** Á Ballbreaker er Malcolm alveg steinhættur að drekka og sennilega búinn að taka öll tólf sporin a.m.k. tvisvar. Og spilar frekar dannað – laust og fallega en í úthugsuðum, fullorðnum blús- (Chicago og Delta), köntrí-, diskó-, western- og rokkriffum – meira að segja smá metall í Caught With Your Pants Down. Og þetta er miklu meiri Malcolmplata en Angusar, en litli bróðir er þó byrjaður að vinna í nokkrum trixum sem blómstra ekki að fullu fyrren á næstu plötu. Þeim liggur ekkert á að þroskast frekar en fyrri daginn. *** Rétt einsog Razors Edge hófst á vísun í Hells Bells – „like rolling thunder“ varð að kyrjuðu „thunder“ –  hefst Ballbreaker á veltunni: „a rolling rock / electric shock“. AC/DC er, einsog fram hefur komið, ekki hljómsveit sem krukkar of mikið í formúlunni. Það er engin ástæða til þess að ætla að það sem virkar á Rakhnífsegginni virki ekki líka á Knattbrjótnum. *** Textarnir eru aldrei áhugaverðari. Einn vandræðalegur – Cover You in Oil er tilraun til þess að taka í sátt eða vinna með þá staðreynd að frá og með Back in Black er hljómsveitin mjög vinsæl á sviðum fatafellna. Í dag er alveg fáránlega mikið af YouTube myndböndum af fáklæddum konum í alls kyns „pole fitness“ við undirleik sveitarinnar, fyrir þá sem hafa gaman af slíku. *** Í opinbera myndbandinu er dansarinn reyndar að maka sig í smurolíu. *** Hail Caesar er einn af skemmtilegustu textunum. Og myndbandið er ekkert minna en stórkostlegt! *** *** Down at the epicenter
Things started heatin’ up
Rockin’ up the richter scale
Swingin’ in the chariot
Around and around we go
The senators rehearse the tale Watch out Caesar I said hail Hail! hail! All hail Caesar
Hail! hail! *** Þetta er auðvitað líka vísun í For Those About to Rock – viðlagið þar er fengið frá sama Sesari: Ave, Caesar, morituri te salutant – Heill þér Sesar, við sem brátt vöðum í dauðann hyllum þig. *** Svo er það lagið Furor. *** Kick the dust, wipe the crime from the main street
Await the coming of the lord
Hangin’ round with them low down and dirty
Bringing order from the boss
What’s the furor ’bout it all
Leave you pantin’, bust your balls
Kicked around, messed about, get your hands dirty
On the killin’ floor I’m your furor
I’m your furor, baby *** Það þarf ekki brjálæðislega mikið ímyndunarafl – ímynda ég mér – til þess að heyra „I’m your Führer, baby“ og að ímynda sér að lagið fjalli hreinlega um helförina. Sem er auðvitað sikk, en samt eitthvað fallega heiðarlegt við það – og betra en öll svarthvíta rómantíkin að ég tali nú ekki um nýlegar tilraunir á borð við Lesarann eða Strákinn í röndóttu náttfötunum eða aðrar slíkar rómantískar fegranir. En svo er auðvitað alltaf stemning í AC/DC lögum, lífsháski sem skapar spennu og óþægindi hjá okkur sem tengjum stemmarann kannski ekki alveg við helförina – og ef ég væri formaður Flokks fólksins, og hefði smá snert af húmor fyrir sjálfum mér, þá myndi ég gera þetta að þemalaginu mínu og hafa það á rípít á kosningavökum. Nasistar hafa samt aldrei húmor fyrir nasisma sínum. *** Það hefði nánast mátt endurnýta myndbandið fyrir Hail Caesar óbreytt. Það var ekki gert og aldrei gefið út myndband, en auðvitað er einhver sniðugur (nasisti?) á YouTube búinn að klippa lagið saman við myndskeið úr Triumph des Willens: *** *** Þetta myndband er eiginlega hilaríus. Svipurinn á Hitler þegar Brian syngur „I’m Your Furor, Baby“ í fyrsta viðlagi er óborganlegur. *** Þess má geta að The Furor spilar hljómsveitin ALDREI live. Sennilega væri það bara of óþægilegt – og eitthvað við það útskýrir líka muninn á tónleikum og upptöku. Upptakan er kompóneruð, þar eru karakterar og stellingar og sagðar sögur – á sviðinu er tengingin milli performers og áhorfanda of bein, þar skortir alla íroníska fjarlægð, sjálfan skáldskapinn. *** Á eftir Sesar og Hitler er farið beint í ljótakallinn. Eða þannig. Í stað Bogeyman er það „boogie man“ – búggímaðurinn. Bandaríkjamenn bera orðin (næstum) eins fram – bretar segja meira bógí en búggí, kanar búgí, ég veit hreinlega ekki hvað ástralir gera en þetta er augljóslega leikur að hugtökunum tveimur. I like fine suits, smoke the best cigars
Like talking sex to women, girls in fast cars
I might be under the bed, ready to bite
So little girl, be careful, when you’re on your own tonight I’m your boogie man, your boogie man And I hope, that you don’t misunderstand your boogie man *** *** Takið eftir því hvað Phil er flottur bakvið settið – með rettuna – og Angus tekur tryllinginn í þessari extended útgáfu, sleppir skepnunni af básnum, sýnir svo fagmannlegt stripp og kastar sér loks í gólfið með gítarinn. A plús. *** Annars eru þeir – enn harðgiftir og bláedrú – bara mest að syngja um píkur og vín. Platan er frekar gegnheil án þess að eiga marga hápunkta. Það er ekkert lag á plötunni sem er augljós singull en heldur ekkert sem gæti ekki sloppið sem singull. Þeir hafa ekki gert jafn „jafngóða“ plötu frá Back in Black. *** Já og Rudd er kominn aftur. Sem er auðvitað gaman en Chris Slade er líka saknað. Rudd er orginal trommarinn, og djöfulli harður, og á þar með einhvers konar forgang – en hann er líka skíthæll og hafði lent harkalega saman við Malcolm út af óreglu og fantaskap. Slade var víst svo miður sín að vera rekinn (þremur árum eftir að Rudd fór að reyna að væla sig aftur inn) að hann snerti ekki trommusettið sitt árum saman. Þegar Rudd lenti síðan í „bobba“ fyrir nokkrum árum kom Slade sem betur fer aftur. En einhvern veginn glatað að vera samt svona understudy. *** Það er engin annar en Rick Rubin sem pródúserar og tekur við af Bruce Fairbarn – og sándið er skemmtilegt en langt í frá það besta, það er hreinlega of næntís (sem er kannski ósanngjörn aðfinnsla, platan kom út ’95). Hann fetar líka full mikið í slóða Fairbarns, sem endurlífgaði sándið í bandinu – sem hafði verið á algerum villigötum frá For Those About to Rock. Sándið er aðeins blúsaðra – sem gladdi orginalistana í aðdáendahópnum – en langt frá áttunda áratugnum þótt Rubin hafi ruslað saman einhverjum gömlum Marshallmögnurum til að taka þetta upp. Það er aðallega leiðinlegt af því maður býst við meiru af Rick Rubin – en þetta er sem sagt allt vel gert. *** Textinn í Burnin’ Alive er líka skemmtilegur – eða „skemmtilegur“ hann er auðvitað ægilegur, ég sé fyrir mér að þetta sé byggt á martröð sem annan hvorn (eða báða) Young bræðra hefur dreymt, en þetta er falleg ljóðlist: No firewater, or novacaine,
No thunderstorm, and no John Wayne
No kids to rock, nowhere to run
So watch out, cause this place is gonna burn Burnin’ alive, burnin’ alive
Burnin’ alive, burnin’ alive *** Nei, ég sló þessu upp. Burnin’ Alive fjallar um Waco, Texas . Ég var samt ansi nálægt því. *** En hér kemur svo titillagið að lokum. *** #ACDC

Ég kláraði þriðju þáttaröð af Glow. Gorgeous Ladies of Wrestling. Ég er ekki frá því að mér hafi fundist hún allt í lagi. En kannski horfi ég alls ekki á sjónvarp til þess að hugsa mikið um það. Það voru narratífar flækjur þarna sem voru látnar vera – fá að grassera áfram – og það var vel þegið. Ég er alveg kominn með ógeð á þessum endalausu endahnýtingum (?!). *** María veimiltíta eftir Ulf Stark. Aram valdi. Hann hefur lesið svolítið af bókum eftir Ulf Stark á sænsku held ég. Ég man ekki hvaðan þessi kemur. Kannski frá mömmu – hugsanlega er þetta eitthvað sem ég átti þegar ég var lítill. Hún er gefin út 1987 á íslensku. Bókin fjallar um Maríu sem er óttalegt ólátabarn og barnapíuna hennar, hana Gerðu, sem er eldri kona sem María heldur að sé norn, og vin Maríu, Ebba – sem heitir í alvöru Giuseppe Amadeus. María hefur talsverðar áhyggjur af því að nornin Gerða ætli sér eitthvað illt og leggur mikið á sig til að koma í veg fyrir það – grefur til dæmis öll verðmæti fjölskyldunnar svo hún geti ekki stolið þeim (og gleymir auðvitað hvar) og ákveður að fórna sér og fara með norninni í híbýli hennar til þess að hún taki þá ekki litla bróður. Ég hef alveg lesið skemmtilegri barnabækur. Ekki það hún var fín – fyndin og sniðug og vel skrifuð. Þetta eru svona klassísk skandinavísk sniðugheit af Ole Lund skólanum. En hún er sennilega ekki ein af þeim sem sitja í minninu ævilangt. *** Stílæfingar Raymonds Queneau. Ég las hana á ensku fyrir kannski 15 árum síðan. Og þótti frábær – umturnandi. Aðferðafræðin í ljóðabókinni minni,  Þjónn, það er Fönix í öskubakkanum , er meðal annars innblásin af Stílæfingunum – og sennilega Plokkfiskbókin líka. Í Stílæfingunum segir Queneau sömu söguna aftur og aftur og aftur og aftur og aftur og aftur með tilbrigðum. Sagan er mjög einföld og snýst eiginlega ekki um neitt – mann í strætó og sama mann nokkru síðar með kunningja sínum – og frásagnartilbrigðin og uppáfinndingarsemin fá þannig að njóta sín. Það er reynt á „þanþol tungumálsins“, einsog það er kallað, með miklum fimleikum. Rut Ingólfsdóttir þýðir bókina af mikilli íþrótt og andagift. Sumt af textanum er reyndar illlæsilegt og knosað en það er líka þannig á enskunni – ég veit ekki með frönskuna en ég reikna heldur með því. Stíllinn sem liggur að baki – handan allra fimleikanna – er furðu þunglamalegur einhvern veginn. En það skiptir ekki neinu máli og kemur málinu ekki við, eiginlega, flugeldasýning bókarinnar liggur annars staðar. *** Ingi Bjarni Skúlason mætti með hljómsveit í Edinborgarhúsið og lék lög af plötu sinni Tenging. Í hljómsveitinni voru Merje Kägu frá Eistlandi á gítar, Jakob Eri Myhre frá Noregi á trompet, Daniel Anderson frá Svíþjóð á kontrabassa og Tore Ljøkelsøy frá Noregi á trommur. Lagasmíðarnar voru fínar. Ég veit ekki hvort að spilamennskan var eitthvað losaralegri í byrjun en í fyrstu lögunum varð tónlistin stundum svolítið súpuleg – en það getur líka legið í lagasmíðunum. Djass er auðvitað oft óttaleg súpa og augljóst að hluti af lagasmíðunum var í óljósum bendingum (banki í hljóðfæri og slíku). En seinni hlutinn var þéttari og í betra grúvi og heillaði mig meira. Melódískt og seiðandi. Þau enduðu svo á því að flytja nýtt lag sem er ekki á plötunni og það þrælrann þótt þau hafi haft einhverjar áhyggjur af því. Ég starði auðvitað svolítið á gítargræjurnar. Merje var að spila á það sem ég held að hafi verið Ibanez af105-nt (þau kunna sannarlega að skíra gítarana sína hjá Ibanez) í gegnum Mesa Boogie Lonestar. Hún var með þrjá pedala á gólfinu – sennilega delay, tuner og einhvers konar boost/overdrive (reif ekkert í – hækkaði bara í sólóunum og hjálpaði flaututónunum að hljóma). Frekar standard djass-settöpp held ég – ábyggilega hnausþykkir strengir í gítarnum (sem er auðvitað hollowbody) og ekkert teygt og sparlega farið með víbrató. Flott sánd en manni finnst nú samt að þessir djassgítarleikarar gætu prófað eitthvað annað af og til. *** Ég keypti tvær blúsplötur í Berlín á dögunum meðan ég var að bíða eftir því að The Dead Don’t Die sýningin hæfist. Blues Masters vol. II með Bukka White og Feelin’ Low Down með Big Bill Broonzy. Þegar ég keypti þær tilkynnti kaupmaðurinn – sem hafði staðið fyrir utan og reykt og drukkið bjór með vinum sínum þar til ég var búinn að velja mér plötur – að hann hefði séð Bukka White spila. Ég spurði ekkert frekar út í það en sló því upp og Bukka spilaði í Berlín 15. október 1967, svo það gæti allt staðist – kallinn hefur verið á aldur við pabba og því um tvítugt þá. Mér finnst það samt mjög tilkomumikið. Bukka er af gamla skólanum, byrjaði að taka upp 1930 – en hvarf í gleymskunnar dá einsog svo margir sem gáfu út þarna upp úr kreppunni og skaut ekki upp kollinum aftur fyrren Dylan byrjaði að kovera hann (Fixin’ to die blues er eftir Bukka). Platan er frá þessum tíma, eftir kombakk – 1972 kemur hún út. Þetta er vandræðagripur að sumu leyti. Það er verið að troða upp á hann rokkhljómsveit í sumum lögunum – það var oft reynt við deltablúsarana. Ýmist held ég að pælingin hafi verið að beisla kaosið í þeim eða reyna að uppfæra sándið fyrir nýja tíma. Vandinn er bara að deltablúsararnir spila fæstir „í takt“ – 12 takta blúsinn er stundum bara 9 taktar, stundum 11 og hálfur, og þeir hafa engan áhuga á samstæðum taktmælatakti heldur hægja og hraða á sér til skiptir, færa til áherslur og leika alls kyns hundakúnstir. Og svo spila þeir lögin ekki alltaf eins tvisvar í röð – lögin eru kannski ekki nema rammi sem þeir fylla með hinu og þessu (þess vegna ganga svona margar línur – bæði laglínur og textalínur – aftur í hinum ýmsu lögum með hinum ýmsu músiköntum). Það olli reyndar mörgum blúsáhugamanninum talsverðu hugarvíli að hinn andsetni Robert Johnson, sem hefði átt að vera náttúrulegastur í óreiðunni, var sá þrautþjálfaðasti og einmitt fullfær um að spila sama lagið nákvæmlega eins, nótu fyrir nótu, tvisvar í röð. John Lee Hooker var víst einna verstur – það var nánast bara kveikt á honum og hvað sem er gat komið út. En hann tók líka upp einsog óður maður með öllum sem hann gat og undir milljón nöfnum og varð á endanum alger samstarfskóngur – straumlínulagaður að taktmæli og 12 töktum. Bestu lögin á Blues Masters vol. II eru þau þar sem Bukka spilar einn. Aberdeen Blues, eftirlætis lagið mitt með honum, er hins vegar með sveit og alveg handónýtt. Ég er enn að spekúlera í Broonzy. Hann er meiri „lagasmiður“ – svona singalong – en margir deltablúsararnir. Ég hef ekki nennt að hlusta á plötuna nema tvisvar vegna þess að hún er full af endurtekningum – sama lagið tvisvar röð í tveimur (keimlíkum) útgáfum. Ég tók ekkert eftir þessu þegar ég keypti hana. *** Boðun Guðmundar eftir Eirík Stephensen. Ég hafði heyrt mikið vel af henni látið síðan hún kom út í vor einhvern tíma og lofið er allt verðskuldað. Þetta er hressilega skrifað – einmitt þegar maður hélt að bókmenntagreinin „umkomulausan karlmann skortir tilgang“ væri alveg þurrausin. Textinn er í sjálfu sér tilkomulítill en á besta hátt – maður rekur sig ekki í neitt en tekur ekki sérstaklega eftir honum heldur. Sagan af hinum drykkfellda og ólétta Guðmundi, sem ber sjálfan frelsarann undir belti, er alger dásemd. Hliðarsagan af englinum Gabríel, sem lærir hégóma af mönnunum, nær kannski ekki sömu tökum á manni en hefði alveg getað verið sín eigin skáldsaga. Ef hún hefði verið dýpkuð hefði hún orðið of plássfrek – svo það er kannski ekki það sem maður vill. Kannski hefði bara mátt draga örlítið úr henni svo maður kæmist ekki á bragðið – færi ekki að æskja einhvers sérstaklega af henni. Eða blása allt saman upp um 100 blaðsíður í viðbót. Eða bara hafa þetta einsog það er – ég er bara að reyna að finna að einhverju (guð veit hvers vegna, það er engin ástæða til þess). *** Blackkklansman eftir Spike Lee er „sönn saga“ – en þó talsvert færð í stílinn að mér skilst. Annað en með Boðun Guðmundar heyrði ég ekkert nema hallmæli um þessa mynd áður en ég sá hana. Hún er sannarlega ekki eitt af meistaraverkum Lees en að sama skapi er henni alls ekki alls varnað. Hún segir söguna af svörtum lögreglumanni sem skráði sig í klanið í síma og átti svo í símasamskiptum við meðlimi – en sendi, eðli málsins samkvæmt, félaga sinn til að vera andlit sitt út á við á samkomum. Í myndinni verður hann góðvinur Davids Duke en í raunveruleikanum náði hann honum víst bara einu sinni í síma og spjallaði stutt. Eitt af því sem ég ímynda mér að fari í taugarnar á mörgum er hvernig Spike Lee speglar Klanið í Black Power hreyfingum áttunda áratugarins. Orðræðan bergmálar þarna á milli – án þess að hann segi neitt frekar um það (og lokasenan tekur af öll tvímæli um afstöðu leikstjórans). En þetta eru auðvitað einhvers konar helgispjöll. Að benda á að hinn réttláti rembingur og hinn óréttláti eru í sömu tóntegund. Blackkklansman er einhvern veginn samtímis léttúðug gamanmynd og alvarleg sósíal-satíra – mér finnst afstaðan í henni áhugaverðari og margbrotnari en í t.d. Sorry to bother you en hún er ekki nærri því jafn vel heppnuð sem listaverk. Sorry to bother you var einhvern veginn einsog lensa – ruddist áfram og vissi alltaf hvert hún væri að fara – en Blackkklansman er tilraun til einhvers annars, til þess að hræra í fleiri lögum merkingar. En kemst ekki á leiðarenda, eiginlega. Og samt er hún mjög fín, vel að merkja – algerlega sinna tveggja tíma virði. *** Gítarleikari vikunnar er sjálfur Bukka White auðvitað og eftirlætislagið. Orð fá ekki lýst hvað mér finnst þetta geðveikt.

Þetta var fremur róleg vika í menningarneyslunni. Ég veit ekki hvað veldur – ekki einsog maður hafi ekki nægan tíma. Sennilega skrifaði ég síðast á þriðjudegi og þá er hún degi styttri. Reyndar eru alls konar hlutir mjög tímafrekir hérna. Laugardagurinn fór sem dæmi nánast allur í að versla (án þess að við værum að kaupa nein ósköp – í matinn og nokkra smáhluti sem vantaði). Mest kemur mér á óvart hvað ég las lítið – í bók að minnsta kosti. Eina skepnu – svo er ég reyndar langt kominn með aðra bók en hún býður næstu viku (og gengur furðu hægt).  Ég hef talsvert lagt mig eftir greinum um ástandið hérna í Hondúras og fundið lítið en það sem ég hef fundið er ítarlegt og gott – einsog þeir sem skrifi um stöðuna leggi meira í það vegna þess að það þarf alltaf að útskýra allan bakgrunn og kannski skiptir bara meira máli að það sé vel gert þegar það eru ekki allir að skrifa um þetta. Nema hvað. Eina stutta bók – Lykt af brenndum fjöðrum eftir Daníil Kharms. Bókin kom út sem Sérrit Bjarts og frú Emilíu fyrir sléttum 100 árum. Nei, djók, fyrir kannski sirka 20 árum, gæti ég trúað. Þetta eru stuttir textar, ein lengri smásaga, brot/athugasemdir og nokkur ljóð í restina. Stíllinn er heillandi afslappaður og húmorinn það sem ég held að kallist „sérlundaður“ – svona Tvíhöfði síns tíma, eða Andy Kaufman ef maður vill fara lengra aftur. Maður veit ekki alltaf hvað á að vera fyndið við þetta en þetta er samt óneitanlega frekar spaugilegt. Ég hugsaði mikið til Friðriks Sólnes meðan ég las – eitthvað til Borgesar (þótt það sé kannski langsótt), Þorsteins Guðmundssonar og Barkakýlis úr tré og jafnvel einhvers einsog Aesópar. Einfaldast er að taka bara dæmi: *** Kvikmyndaklúbbur barnanna horfði á bíómyndina Skrímsli í París. Aino valdi. Við höfðum séð þessa mynd áður – ég virðist reyndar hafa misst af byrjuninni í fyrra skiptið, man ekki hvers vegna – en horfðum á hana aftur vegna þess að það ku hollt að horfa á hluti aftur (og lesa hluti aftur) og vegna þess að við áttum góðan eftirmiðdag í París um daginn og ræddum þá talsvert um hvar við hefðum séð Eiffelturninn og allt hitt áður. Ladybug – þættir sem Aino horfir talsvert á og við stundum með henni – gerast til dæmis í París. Skrímsli í París fjallar um tvo menn sem fara óvarlega á tilraunastofu vísindamanns (sem er fjarri góðu gamni) með þeim afleiðingum að lítil fló verður risastór og fer að skelfa Parísarbúa alls staðar þar sem hún fer. Flóin kynnist svo kabarettsöngkonu (vinkonu mannanna tveggja) sem uppgötvar að hún getur sungið einsog engill – dulbýr flóna og syngur með henni í kabarettsýningunni við miklar vinsældir. Á meðan þessu stendur er lögreglustjóri bæjarins – og vonbiðill kabarettsöngkonunnar, við lítinn fögnuð hennar – að reyna að klófesta flóna, aðallega sjálfum sér og sínum ferli til dýrðar. Allt endar þetta með ósköpum, einsog vera ber, en fer svo vel á síðustu stundu. Þetta er skemmtileg saga og þótt ég hafi oft vel því fyrir mér hvað hún væri að reyna að segja mér – hver  sögn myndarinnar væri, einsog maður segir – þá velti ég því samtímis talsvert fyrir mér hvort hún þyrfti að hafa einhverja sögn. Listaverk hljóta að mega vera „bara sögur“ – rétt einsog þau mega hafa sögn eða boðskap án þess að þeim beri skylda til þess. Maður er sennilega sérstaklega vakandi fyrir þessum víddum í barnaefni af því maður óttast alltaf að bækur og myndir muni breyta börnunum manns í Vigdísi Hauks ef maður fylgist ekki með. Það er ábyggilega misskilningur. Það sló mig reyndar að ólíkt mörgum bíómyndum, sem hafa jafnan svipaðan strúktúr og plottuð smásaga eða nóvella (kynning, plottdrífandi breyting sem veldur ójafnvægi í heimi sögunnar, uppgjör) þá væri margt þarna líkara skáldsagnauppbyggingu á háu tempói. Margir karakterar, mörg hliðarplott (þótt við sæjum mörg þeirra bara stuttlega) og svo framvegis. Ég spekúleraði ekkert í þessu frekar – man bara að ég hugsaði þetta á meðan myndinni stóð og kannski var þetta bara einhver dilla sem ekki stenst. *** Kvikmyndaklúbbur fullorðna fólksins horfði á sænsku bíómyndina Samablóð. [HÖSKULDARVIÐVARANIR] Í upphafi myndar hittum við fyrir fjörgamla kellingu, Elle-Marju (sem kallar sig síðar Christinu) og son hennar sem dregur hana norður til Samalands í jarðarför systur sinnar. Kellingin er full af fordómum í garð sama – þeir stela, ljúga, jojkið er bara eitthvað garg og svo framvegis – og vill alls ekki fara og líður illa í bæði jarðarför og erfidrykkju, neitar að gista hjá ættingjum sínum og nælir sér í hótelherbergi. Eftir að sonur hennar og barnabarn skilja hana eftir (hún vill ekki fara / bregst of seint við) og fara með þyrlu upp á fjall til að taka þátt í hreindýramerkingum fer hún á diskótek á hótelinu og dettur inn í fortíðina. Þá er hún ung kona í Samalandi á fjórða áratugnum. Hún og systir hennar eru sendar í skóla þar sem eru bara samar og allir alltaf klæddir í samabúning. Hún verður fyrir margs konar fordómum – kennarinn, ung, fögur og afar sænsk kona, álítur þau of heimsk fyrir frekara nám og segir að heilarnir í þeim dugi ekki til að lifa af í borginni, samar deyi út ef þeir haldi sig ekki norðurfrá með hreindýrunum. Strákar í nágrenninu tala illa um samana og þegar hún konfronterar þá skera þeir í eyrað á henni (einsog hún merkir sjálf hreindýr nokkru fyrr). Allir horfa á þau og hafa fordóma. Höfuðlagsfræðingar koma og mæla börnin – taka myndir af þeim allsberum og grátandi á meðan nágrennisstrákarnir liggja á rúðunum. Kvöld eitt stelur hún kjól af kennslukonunni og fer á ball – þar kynnist hún ungum manni sem heillar hana og þau eru komin afsíðis til að kela og kannski ríflega það þegar fólkið úr heimavistarskólanum mætir og dregur hana burt, en ekki áður en hún fær heimilisfang stráksins. Nokkrum dögum síðar stingur hún af til Uppsala þar sem hún bankar upp á hjá mjög svo borgaralegum foreldrum stráksins – sem er á balli þegar hún kemur – og segir að sér hafi verið boðin gisting. Þau eru fremur hvumsa og ókurteis og geta varla talað við hana af furðu og viðbjóði. Strákurinn kemur heim um nóttina – þau talast við, skemmta sér, sofa hjá – og daginn eftir láta foreldrar hans hann senda hana sinn veg (enda höfðu þau heyrt þau stunda kynlíf, vissu einhvern veginn að hún væri sami og þar með óverðug og höfðu áhyggjur af að hún yrði eða væri þegar ólétt). Elle-Marja skráir sig í skóla undir nafninu Christina – segist vera frá Smálöndum. Vantar pening fyrir skólagjöldum – spyr ríka strákinn sem spyr hvers vegna hún spyrji ekki foreldra sína. Þá fer hún aftur norðureftir, spyr mömmu sína, sem neitar fyrst en gefur henni að endingu silfurbelti pabba síns (sem er dáinn). Þá erum við aftur á diskótekinu. Kellingin starir út um gluggann – og einhvern veginn augljóslega breytt, augljóslega ekki full af sjálfshatri og skömm. Daginn eftir fer hún gangandi á fjöll og finnur samabúðirnar. Myndin endar. Þetta er kraftmikil mynd og hún er betri þegar maður horfir á hana en svona í endursögn. Hún er vel leikin, vel leikstýrt, falleg og sagan er trámatísk og erfið. Við Nadja vorum sammála um það þegar hún kláraðist að myndin væri góð. Og hún er góð þrátt fyrir vankanta sína – sem ég tel vera eftirfarandi:1. Einsog furðu margar sænskar myndir og bækur er veruleiki hennar að mörgu leyti svarthvítur – ég sakna þess að það séu núansar. Svíarnir voru allir ofsalega sænskir og samarnir ofsalega samískir og sjálfshatandi saminn ofsalega sjálfshatandi sami og rasisminn ofsalega rasískur. Línurnar eru svo skarpar. Þetta er eitthvað sem á rætur a.m.k. allt aftur í sænska sósíal-realismann og ég held að þetta sé heiðarleg tilraun til þess að líta ekki undan  og gefa ekki afslátt gagnvart hroða heimsins. Svíar eru sem (menningar)þjóð gjarnir á að vera með samviskubit, afar kröfuharðir um sitt réttlæti og einsog þeim finnist rangt að horfa á björtu hliðarnar. Auðvitað á þetta ekki við um alla Svía – kannski bara menningararminn – Svíar eru líka sjálfumglaðir einsog allir aðrir (og margir þeirra eru hreinlega Svíþjóðardemókratar og þeir kunna ekkert að skammast sín).2. Manni finnst einsog sagan sé rétt að byrja þegar hún er skyndilega búin. Ekkert að því að hoppa frá einu aldursskeiði til annars – en það vantaði bara að klára söguna með strákinn í Uppsala (var hann pabbi sonarins? þeir voru líkir) og skólann. Þetta er ekki stór galli og ég get vel fyrirgefið hann.3. Fjörgömul kelling gengur ekki á fjöll þangað sem frískt fólk á besta aldri fer á þyrlu. Ekki einu sinni þótt um æðar hennar renni 400 oktana samablóð.4. Það var ekki sannfærandi að hún hristi bara af sér allt sjálfshatrið með því að standa á diskóteki í nokkrar mínútur og rifja upp æsku sína meðan hún horfði út um gluggann. Við sáum þar ævi hennar í fyrsta sinn og eðlilega hrærðumst við af því – en þetta var ekkert nýtt fyrir henni. Sjálfshatur – afleiðing áratugalangs rasisma sem er alls ekki horfinn þótt hann hafi skánað (og í myndinni virkar hann a.m.k. fremur slæmur enn) – er of inngróið til þess að maður geti bara svona úpsadeisí eitthvað losað sig við það með réttum trigger. Það er búið að kynna okkur fyrir trámatíseraðri stúlku sem elst upp í mjög fjandsamlegu umhverfi og gamalli kerlingu sem getur ekki heyrt jojk í útvarpinu án þess að byrja að ragna – hún fyllist ekkert alltíeinu nostalgískri andakt yfir samalífinu. Ég bara kaupi það ekki. *** Gítarleikari vikunnar er Robert Johnson. Lagið er Dead Shrimp Blues – Nárækjublús. Á Twitter í vikunni sá ég eitthvað fólk eiga í hinni klassísku samræðu um að gítarinn væri dauður og gítarsóló væru sjálfsfróun fyrir framan annað fólk (einsog það sé ennþá sixtís til eitís og við öll að drukkna í gítarsólóum í meinstrím tónlist). Auðvitað má það til sanns vegar færa samt með gítarleikinn – allur góður gítarleikur er „peacocking“ – einsog margt annað reyndar, t.d. hjólabrettaiðkun, frístæl-rapp og alls kyns aðrar kúnstir. En það er önnur Ella sem ég ætlaði ekki að ræða – Nárækjublúsinn er sérstök tegund af sjálfsfróun fyrir framan annað fólk af því hann fjallar um getuleysi.

Ég veit ekki hvað maður gerir með hina svonefndu blues revivalista. Ég veit ekki einu sinni hvernig er best að íslenska hugtakið. Blúsvakning – jújú – en blúsvökumenn? Er það gjaldgengt? Of karllægt – þetta voru held ég 99,99% karlar. Eða strákar, eiginlega. Látum það allavega heita gjaldgengt í þessari færslu. Vakning og vaka er ekki alveg sami hluturinn en blúsvakningamenn er bara ekki jafn hljómfagurt. Hvað um það! Það þarf ekki allt að vera svona flókið! Áfram með smjörið! Það er ekki alltaf alveg ljóst hvað fólk á við þegar það talar um blúsvakninguna. Maður gæti átt við fyrstu hvítu blúsarana – Bob Dylan, John Mayall, Clapton, Led Zeppelin og Stones. Maður gæti átt við starf þjóðfræðinga á borð við feðgana John og Alan Lomax – sjálfa dokumenteringuna – eða tónlistarmógúla einsog John Hammond. Og maður gæti verið – einsog ég, og sennilega flestir sem nota hugtakið – að tala um blúsnördin sem spruttu upp beggja vegna Atlantsála eftir stríð og byggðu með sér fámennt en kraftmikið samfélag hvers blómatími er sennilega svona 1959-1965, en varð til í lok seinni heimsstyrjaldar og stendur enn í dag. Kjarninn í þessu samfélagi á gullöld þess er mjög fámennur – örfáir tugir dedikeraðra þráhyggjusjúklinga – og eina ástæðan fyrir því að nokkur skriður kemst á þennan köntríblús er samsláttur þeirra við aðra og stærri hópa. Á fyrra skeiði sínu, fyrir innreið hippismans, er blúsvakningin einsog hliðarhobbí við djassplötusöfnun – margir blúsvökumanna segja frá því í viðtalsbókinni Pioneers of the Blues Revival eftir Steven Cushing að þeir hafi fengið að hirða blúsplötur úr söfnum djassgeggjara, sem stóð meira og minna á sama um þessar plötur en enduðu stundum með þær í höndunum þegar þeir voru að kaupa söfn í heilu lagi. Ég veit ekki hvort þeir gerðu einsog blúsvökumenn sem keyrðu stundum um í hverfum svartra og kölluðu út um gluggann að þeir vildu kaupa plötur – eða bönkuðu upp á og spurðu hvort það væru til nokkrar gamlar plötur. En það var í öllu falli talsvert meiri vinna að safna plötum á þessum tíma en það er í dag.
Á seinna skeiðinu fara þeir svo í samflot með folk revival hreyfingunni. Þá eru þeir ekki lengur bara að safna plötum heldur farnir að safna lifandi fólki – leita uppi svarta blústónlistarmenn og koma þeim inn á folk-hátíðirnar og hippa/bítnikkakaffihúsin. Stór hluti af starfinu fram til þess tíma er fræðilegt grúsk – bæði að safna plötum en líka að grafa upp skjöl og myndir og taka viðtöl. Þá er mikið lagt upp úr því að gera almennilegar útgáfuskrár – komast að því hvað hafði verið tekið upp, hverjir léku í hvaða lögum og hvað væri til og hvað væri týnt. En þarna snemma á sjöunda áratugnum – ég tala um hippa en þetta er eiginlega forhippismi – er farið að gera nýjar upptökur, nýja tónleika og tónlistin og tónlistarmennirnir eru ekki lengur bara einhver forsöguleg abstraksjón heldur lifandi. Það er svo skrítið að þeir nefna það margir að hafa skyndilega bara „fattað“ að tónlistarmennirnir gætu verið á lífi. Einhvern veginn hafði það varla hvarflað að þeim af viti – en þetta eru bara þrjátíu ár. Ef við berum það saman við daginn í dag væri kannski hægt að segja að jújú, Kurt Cobain sé dáinn og Chris Cornell líka, en Dave Grohl er enn að túra heiminn og ég held að Zach de La Rocha sé enn á lífi, þótt maður heyri sjaldan frá honum. Þeir eru að vísu flestir aðeins eldri – Son House og Skip James eru báðir 62 þegar þeir finnast (meðalgruggrokkarinn er fimmtugur 2020) og lífaldur skemmri, ekki síst fyrir svarta menn í deltunni. Ein ástæða þess að ég veit ekki hvað ég á að gera við blúsvökumennina er að allt þeirra ótrúlega mikilvæga starf orkar svo mikið tvímælis – þeir eru stundum mjög rænulausir í ákafa sínum og ástríðu. Á aðra höndina björguðu þeir ótrúlegum verðmætum frá gleymsku án þess að græða mikið á því sjálfir, ef nördastig eru frátalin. Á hina höndina eru þeir hvítir gestir í landi þessarar svörtu alþýðutónlistar og leggja á hana sitt eigið gildismat sem stýrir fagurfræði blússins æ síðan. Ef þeirra hefði ekki notið við væru sennilega flestar upptökur manna einsog Son House og Skip James og Mississippi John Hurt týndar og tröllum gefnar og enginn þeirra hefði öðlast nýjan feril á sjöunda áratugnum – og við ættum þar með engar nýrri upptökur af verkum þeirra. Fyrir blúsáhugamann er það einsog að týna hómerskviðum eða píramídunum. En ef þau hefðu glatast væri áherslan kannski bara meiri á Gilgamesh og Mayahofin. Það er auðvitað ómögulegt að segja hvert landslagið hefði verið án þessarar tónlistar. Þegar Stones drógu Howlin’ Wolf með sér í unglingaþáttinn Shindig! í Bandaríkjunum – þeir gerðu það að skilyrði fyrir sínu giggi að annað hvort Muddy eða Howlin’ Wolf fengi að fljóta með – var nýbúið að finna Son House í Rochester, og einhvern veginn var honum smyglað inn í stúdíóið til að hitta Howlin’ Wolf. Brian Jones missti kúlið og féll á hnén við fótskör Wolfs; og þegar Son House birtist – sem enginn hafði séð í meira en tvo áratugi – missti Wolf kúlið og féll á hnén við fótskör House. Wolf varð reyndar síðar mjög fúll út í House að hafa leyft sér að breytast í byttu – það er klippa á YouTube þar sem Wolf les sínum gamla lærimeistara lexíuna . Brian Jones hafði óljósa hugmynd um tilvist House en þekkti tónlistina ekki að ráði – hann fékk hana í gegnum Wolf. Svo er spurning hvort það sé nóg. Dylan sagði einhvern tíma að munurinn á sér og Donovan væri sá að Donovan hefði aldrei orðið fyrir áhrifum af neinum öðrum en Dylan – „he only got me, he never got what I got“ og átti þar við tónlistarsöguna þar á undan, að Dylan hefði mótast af fleiri kynslóðum tónlistarmanna, en Donovan bara byrjað á top of the folk-pops 1963. Hugsanlega væru hugmyndir okkar um uppruna blússins litaðri af mönnum einsog Leroy Carr, Big Bill og Josh White, ef blúsvökumanna hefði ekki notið við – en það er tónlist sem er erfiðara að sjá í verkum Muddys og Wolfs. Þar skortir þráð. Wolf fær sitt frá Charley Patton (og við hans hlið var alltaf Son House) og Stones fá sitt frá Wolf – og við myndum bara þekkja Son House af orðsporinu. Carr, Bill og White voru allt vinsælir tónlistarmenn og höfðu sennilega meiri áhrif í dægurlagaheiminum og á folk-tónlistarmenn – þetta segi ég þeim ekki til hnjóðs, ég elska tónlist þeirra allra, en þetta er hreyfing í aðra átt. White var beinlínis einn af allra vinsælustu tónlistarmönnum Bandaríkjanna á fyrri hluta aldarinnar og að hann skuli jafn gleymdur og raun ber vitni er sennilega bæði vegna McCarthyismans sem bannfærði hann fyrir stjórnmálaskoðanir hans og svo blúsvökumennina sem höfðu ekki áhuga á þessari fágun og færðu fókusinn yfir á „listrænni“ og/eða harðari blúsara. Þegar maður vill gera lítið úr blúsvökumönnum lætur maður einsog þeir hafi verið miklir forréttindapésar sem hafi haft svarta tónlistarmenn að féþúfu. Fyrir því er hægt að týna til ýmis rök en það gengur eiginlega ekki upp nema maður sé góður í kirsuberjatínslu – því þótt maður geti til dæmis bent á að sennilega hafi umboðsmenn Mississippi John Hurt haft hann að féþúfu var það undantekning hjá þeim – og regla annars í tónlistarbransanum; og þótt maður geti bent á að einhverjir blúsvökumannanna hafi verið úr efri millistétt þá var það líka undantekning. Flestir þeirra virðast hafa notið liftarhafts síns (og kyns), og þótt það sé sannarlega ekki ekki-neitt, nutu þeir ekki endilega annarra forréttinda í lífinu og blúsáhuginn virðist hafa kostað þá miklu, miklu meira en þeir græddu á honum. Þeir ferðuðust ekki bara þvert yfir Bandaríkin til að finna einhverja blúsmenn til að tala við – stundum komu þeir alla leiðina yfir hafið frá Bretlandi og eyddu í það nærri aleigunni. Og áður en það var auðvelt að fjölfalda upptökur fóru enskir blúsvökumenn til Parísar – aftur á skóþvengsfjárlögum – af því það fréttist að þar byggi maður sem ætti tveggja-laga Charley Patton plötu sem þeir höfðu aldrei heyrt. Þeir sem höfðu það skást eru sennilega þeir sem fóru menntaveginn með þessu og gerðust einhvers konar akademíkerar (ekki í neinum blúsfræðum vel að merkja, það var ekki mikið í boði í þeim efnum). Alla jafna eru þetta líka mjög ungir menn, rétt skriðnir yfir tvítugt – og alveg sama hvort maður er þá að spá í helstu leikendum 1949 eða 1961. Þeir heitustu halda áfram alla ævi en það kvarnast hratt úr hópunum eftir því sem þeir eldast og nýir taka við. Þeir sem halda áfram virðast líka margir hafa hrist af sér fjölskyldu eftir fjölskyldu í þráhyggjunni – ýmist fyrir að eyða öllum tekjum sínum í plötur eða fyrir að leiðast út í almenna óreglu (með jafnöldrum úr vakningunni og/eða eldri blúsurum). Flestir þeirra sem taka þátt í þessu eru sjálfir tónlistarmenn í þeim skilningi að þeir spila á hljóðfæri, en fáir þeirra höfðu það nokkurn tíma að atvinnu. Einhverjir þeirra léku svo alls ekki blús og vildu ekki gera það – litu einfaldlega á blúsinn sem alþýðutónlist svartra og ekki viðeigandi að þeir væru að spila hann sjálfir. Þrjár meiriháttar undantekningar eru á þessu – Al Wilson, John Fahey og Henry Vestine. Al Wilson fór ekki með að finna Son House en það var bara vegna þess að hann komst ekki og hann var lykilmaður í að hjálpa Son House að komast aftur í form og hýsti gjarna bæði Son House og Skip James þegar þeir voru á ferðinni. Fahey fann Bukka White (með því að senda póstkort til „Bukka White / Old Blues Singer / Aberdeen Missisippi / c/o General Delivery“ – eftir að hafa heyrt Aberdeen Mississippi Blues). Fahey og Vestine fundu Skip James. Fahey átti farsælan sólóferil en Vestine og Wilson stofnuðu síðar Canned Heat (sem er nefnd eftir gömlu Tommy Johnson lagi). Hér spilar Canned Heat á Woodstock. Henry Vestine hætti í hljómsveitinni vikunni áður. Lagið virðist vera einhvers konar útgáfa af I Believe I’ll Make A Change sem bæði Leroy Carr og Josh White gerðu frægt en var samið af bræðrunum Pinetop og Lindberg. Ég vil svo skilja þetta að mestu frá spurningunni um frumleika og þjófnað í blúsnum – þótt Canned Heat menn hafi verið í hvorutveggja. Einsog blúsvakning nördanna er sá heimur félagslega og pólitískt problematískur – og einsog með hann finnst mér að langflestu leyti ósanngjarnt að fárast bara yfir honum fyrir það, en af öðrum ástæðum. Veröldin er margslungin og maður vildi oft að hlutirnir gerðust ekki nákvæmlega einsog þeir gerðust – ekkert svo með öllu gott að ekki boði líka einhverja helvítis vitleysu. Afstaða mín til blúsvökumanna – dómsorð þessarar færslu – er að þeir hafi unnið stórfenglegt og óeigingjarnt starf og þótt mikilvægt sé að skilja annmarka þess og vankanta sé fullkomið virðingarleysi að gera lítið úr því.