Author: kolbrunarskald

I am Myra Breckinridge, whom no man will ever possess. The new woman whose astonishing history started with a surgeon’s scalpel, and will end… who-knows-where. Just as Eve was born from Adam’s rib, so Myron died to give birth to Myra. Á dögunum horfði ég á bíómyndina Myra Breckinridge, með Raquel Welch, John Huston og fjörgamalli Mae West (og fleirum auðvitað). Myndin er gerð árið 1970 eftir rómaðri og samnefndri skáldsögu Gore Vidals – sem ég pantaði fyrir nokkru og er að bíða eftir. Eða hugsanlega er hún að bíða eftir mér, á pósthúsinu á Ísafirði (ég er á heimleið frá vikudvöl við kennslu og skriftir í Færeyjum). Bókin fékk frábærar krítískar viðtökur en var umdeild, vegna innihalds – hún var kölluð siðlaust klám og viðbjóður – en Harold Bloom hafði hana með í frægri „kanónu“ sinni. Kvikmyndin fjallar einsog bókin um samnefndan transa, Myru/Myron Breckinridge, sem fer í aðgerð meðal annars til þess að koma til leiðar „the destruction of the American male in all its particulars“. Aðeins minna abstrakt fjallar hún um tilraun Myru til þess að fá í hendurnar arf, sem tilheyrir Myron, frá ríkum frænda sínum. Myra læst vera eiginkona Myrons, sem sé látin, en frændinn vill ekki heyra á þetta minnst, setur allt í lögfræðing, en leyfir henni að starfa sem kennari í leiklistarskóla sínum – til hálfgerðrar málamyndunar. Þar kynnist hún ungu pari sem hún reynir að forfæra og gengur bróðurpartur myndarinnar út á þann plottpunkt. American women are eager for men to rape them. And vice versa. Myra lætur svo heldur betur til sín taka í nauðgunardeildinni í einhverri epískustu pegging senu vestrænnar kvikmyndasögu. Það er rosalegt til þess að hugsa að Raquel hafi leikið í henni – og gert það stórkostlega – því á þessum tíma var alveg áreiðanlega ekki mjög fínt fyrir kynbombu að leika transa. Mae West sagði víst, strax og hún hitti Raquel, að „svona hlutverk“ léki engin „alvöru kona“ og neitaði að birtast í ramma með henni (þær eru saman í senum, en aldrei báðar á skjánum samtímis). Raquel tók þessum ummælum ekki vel og tökur einkenndust af miklum erjum þeirra á millum – og gríðarlegri marijúananotkun annarra leikara og starfsmanna. Skemmst er frá því að segja að Myra er einn af nánustu ættingjum Hans Blævar sem ég hef fundið hingað til, og bíómyndin er frábær, snargeðveik snilld – og floppaði svo fullkomlega og algerlega að flestir sem að henni komu eyddu ævinni í að sverja fyrir hana. Meira að segja Gore Vidal reyndi að fá nafn sitt fjarlægt af henni („næstversta mynd sem ég hef séð“). Handritið var umskrifað þúsund sinnum og þegar leikararnir hváðu sagði leikstjórinn bara að myndin yrði „very visual“ (sem hún er). Já og Janis Joplin dissaði hana í Dick Cavett Show, þar sem hún var í viðtali MEÐ Raquel við hliðina á sér („It’s so choppy, I just didn’t understand it, it kept changing“ sagði Janis, „Well, it’s about change“ svaraði Raquel snúðug). 4,3 í einkunn á IMDB (The Room er með 3,6). Leikstjórinn fékk aldrei neitt meira að gera (fyrren hann söðlaði um og gerðist leikari). Ég er viss um að ég verð ekki síður ánægður með skáldsöguna.

Hljóðstyrkur var lengi vel aðalatriði í sögu gítarsins, sem er auðvitað samofin sögu blússins, eða eiginlega alveg þangað til það var hægt að stilla svo hátt að það þurfti að setja lög um að nú mætti ekki lengur stilla svona hátt. Gítarinn náði vinsældum sem undirleiks- og sólóhljóðfæri vegna þess að hann var eiginlega eina hljóðfærið sem a) réði við hvorutveggja og b) var hægt að bera með sér. En parlor-stellurnar sem pantaðar voru upp úr Sears-vörulistanum – og settu gítarbyltinguna af stað sem svo markeraði alla tónlistarsögu 20. aldarinnar – voru litlar og ekkert sérlega hljómmiklar. Það var kannski ekki alltaf fjölmennt á öldurhúsunum í Mississippi en það var alveg í það mesta til þess að einn maður með gítar gæti haldið dansgólfinu á hreyfingu. Þess vegna var algert grunnskilyrði að söngvarar hefðu stórar og miklar raddir og þýddi ekkert að kalla sig söngvara annars – söngvarar æptu eiginlega alveg þangað til Frank Sinatra braut hefðina – og svo börðu þeir gítarana og slógu þá alveg einsog þeir þoldu. Fyrsta lausnin á þessu gítarvandamáli er hin svonefndi resonator-gítar – oft kallaður dobró, sem var eitt af aðalvörumerkjunum. Resonator-gítarar eru með eina eða fleiri hljóðkeilur úr málmi undir strengjunum sem magna hljóðið umfram það sem venjulegur hljómbotn ræður við. Fyrsta fyrirtækið til þess að framleiða þessa gítara var National og það eru enn í dag flottustu resonator-gítararnir sem maður fær – þótt fyrirtækið hafi farið í marga snúninga síðan – en það er sami maður sem bjó þá til fyrir National sem nokkrum árum síðar stofnaði Dobro-fyrirtækið, John Dopyera, ásamt fjórum bræðrum sínum. Dobro stendur fyrir Dopyera Brothers – en er líka orðið „gott“ á slóvakísku móðurmáli þeirra bræðra. Þetta er ekki sponsuð færsla en það skal tekið fram að ég er að bíða eftir svona gítar (ódýrri Harley Benton útgáfu) með póstinum frá Þýskalandi (og hef beðið nú í um sex vikur út af Covid). Þessir gítarar urðu auðvitað að sínu eigin sándi einfaldlega og í dag er ekkert síður spilað ljúflega og lágt á þá – en Bukka og Son voru ekkert að hlífa skepnunni og það var áreiðanlega ekki gert á téðum öldurhúsum heldur. Á milli þeirra situr pollrólegur Skip James og unga konan hverrar andlit birtist í prófíl í smástund meðan Son House er að spila er engin önnur en Ruth Brown. Þegar rafmagnsgítarinn svo kemur til sögunnar í kringum 1940 er tónlistin svona í mildari kantinum. Sister Rosetta Tharpe leikur sinn gospelblús, Floyd Smith er djassaður og ljúfur, Big Joe Williams og Bukka eru að spila deltablús – Bukka ólíkt harðari en Big Joe vinsælli, t.d. með smellinn Crawling King Snake, sem er standard síðan – Louis Jordan er í sveiflublús, Dinah Washington er enn að syngja blús en á leiðinni í íburðardjassinn, Big Maceo Merriweather er í búggíblús og Arthur Crudup er að finna upp rokkið. 1948 kemur svo Muddy Waters með I Can’t Be Satisfied ( hér er miklu meira um það allt ) og Chicago-senan fer að gera sér mat úr hávaðanum sem magnarar geta framleitt. Það er sagt að Muddy og hljómsveit hafi verið fyrsta sveitin til þess að magna upp öll hljóðfærin í bandinu – setja míkrafóna á allt sem gaf frá sér hljóð. Fram til þess var gítarmagnarinn bara notaður til að hafa gítarsándið jafn hátt og allt hitt var frá náttúrunnar hendi. Það er sennilega um þetta leyti sem hávaðinn verður að hálfgerðu blæti í tónlist – desibel sem tilfinningalegt hreyfiafl – og heldur því áfram alveg ómengað þar til að upparnir taka við tónlistargerð upp úr 1985. Í kjölfar Muddy og félaga kemur fljótt rokkið, svo hipparokkið og þar á eftir pönkið og metallinn í hverju skrefi er hækkað meira og meira og meira. Það passar við ártalið sem ég valdi (af handahófi) að árinu áður – 1984 – kemur Spinal Tap myndin þar sem sagður er brandarinn frægi um magnarann sem er betri en aðrir magnarar af því hann fer upp í 11. (Auðvitað er samt ekki öll sagan sögð með hávaða sem blæti – stadiumrokkið heldur þessu áfram – en það breytist samt eitthvað þarna upp úr 1985, grípur um sig einhvern fágun svipað og þarna um miðja öldina). Allt er þetta formáli til að geta sett inn nokkra rafmagnsgítarblúsa sem njóta sín best í botni. Einn frá hverjum áratug – og byrjað 1957. Þetta er kannski einhvers konar alternatíf-saga rafmagnsgítarblússins (staðlaða útgáfan færi sennilega með hann til Bretlands í Clapton og Mayall, þaðan til Texas í ZZ Top og Stevie Ray, svo í adult contemporary Robert Cray, endurfrægð Buddy Guy og John Lee Hooker og þaðan í Bonamassa og Eric Gales – en það er meira pönk í þessari tímalínu). Sjötti áratugurinn: Slim Harpo – I’m a King Bee. Sjöundi áratugurinn: Howlin’ Wolf – Back Door Man.
Áttundi áratugurinn: Hound Dog Taylor – Take Five Níundi áratugurinn: Gun Club – Preaching the Blues Tíundi áratugurinn: Jon Spencer Blues Explosion – Ditch Fyrsti áratugurinn: White Stripes – Death Letter (eftir Son House) Annar áratugurinn: Delgres – Lanme La.

Besta hægrihöndin í bransanum, sögðu krakkarnir í Stereophonics á Twitter í dag. Malcolm Young, sem dó í dag, var oft kallaður hjartað í AC/DC. Ekki nóg með að hann hefði samið – ásamt litla bróður sínum – hvert einasta lag sem sveitin gaf út, heldur var hann rytma- og riffstjórinn í þessu öllu saman og púlsaði þess utan á sviði – einsog hjarta – á meðan Angus þaut út um allt og baðaði sig í sviðsljósinu (einsog hvað … limur?). Malcolm hélt skrokknum gangandi. Angus skapaði kaos en Malcolm viðhélt kosmósinu. En utan sviðsins var því öfugt farið – Malcolm hætti í sveitinni um stutt skeið árið 1988 til þess að díla við alkohólisma sem var löngu farinn úr böndunum, á meðan Angus drakk aldrei og er mesta séntilmenni nema þegar hann er í skólabúningnum. Vitglöpin sem tortímdu Malcolm að lokum mátti rekja til óheilbrigðra lífshátta. Hann var ekki nema 64 ára. *** Malcolm sagði einhvern tíma að það væru bara tvær rokk-og-ról-sveitir eftir í heiminum. Stones og AC/DC. Allir aðrir spiluðu bara rokk en hefðu ekkert ról. Að það vantaði svíngið – spilamennskan væri stíf, lokuð. Það eru nokkur ár frá því hann greindist með vitglöp og hann hefur setið á elliheimili frá því hann hætti í sveitinni – tilneyddur, síðasta túrinn lærði hann ÖLL lögin upp á nýtt fyrir hverja einustu tónleika, hann gat ekki munað þau öðruvísi. Undir það síðasta mun hann hafa verið hættur að bera kennsl á nokkurn mann. Nema Chuck Berry. Það var það eina sem var eftir – hann þekkti tónlistina og ekkert annað. *** Í gær fórum við að pöbb og drukkum eitthvað fram á nótt. Þegar við stóðum fyrir utan og reyktum síðustu sígarettu kvöldsins sneri ég mér að Lise og Marie og sagði: Það er verið að spila lagið mitt. *** Hann gat fengið tvo hljóma til að virka einsog fjóra, fjóra til að hljóma einsog átta, og hafði einhvern undarlegan talent til þess að næstum einsog umbreytast í hægri höndina á sjálfum sér. Dóri vinur minn kenndi mér einu sinni að lykillinn að aikido snerist um að færa vitund sína út í þá útlimi sem maður væri að hreyfa – þannig gæti maður beitt meiri styrk ef maður hefði hugann í höndinni á sér á meðan maður lyfti, frekar en ef einbeitingin og fókusinn væri öll upp í haus. Að hausinn stoppaði mann, drægi úr manni máttinn, og því flytti maður vitundina þangað sem hún ætti að vera. Malcolm var alltaf með vitundina í hægri höndinni – þar var stjórnstöðin, nöfin í líkama hans og sálu. *** Fólk heyrir oft ekki í Malcolm fyrir Angus. En ef það hlustar þá skilur það hvers vegna margir helstu rokkgítarleikarar síðustu 30 ára tilbiðja manninn (Scott Ian, Dave Mustaine og James Hetfield eru bara þrjú dæmi). Thunderstruck er sennilega eitthvert fallegasta samspil sem þeir bræður áttu – ég hef nefnt það áður, að svona fallegur einshljóms rytmi hafði ekki verið sleginn síðan Bo Diddley samdi lagið um sjálfan sig. Og hefur ekki verið sleginn síðan. *** *** Malcolm er annar Youngbróðirinn til þess að deyja á meðan þessu AC/DC skrifaskeiði mínu stendur. George Young, sem pródúseraði margar plötur sveitarinnar, og var heimsfrægur með Easybeats áður en AC/DC var einu sinni stofnuð, dó fyrir tæpum mánuði. Áður létust Stephen (1989) og Alex (1997) – og nú er Angus einn eftir. Angus skrifaði tilkynningu á heimasíðu sveitarinnar í dag og lauk henni svona: As his brother it is hard to express in words what he has meant to me during my life, the bond we had was unique and very special. He leaves behind an enormous legacy that will live on forever. Malcolm, job well done. *** #ACDC

Ég fór á yfirlitssýningu á verkum Magnúsar Pálssonar í þarna … ég er ekki viss hvort það er listasafn Reykjavíkur eða Íslands. Hafnarhúsið. Kostaði 1.800 krónur inn fyrir utanbæjarmann – sennilega heitir það túristaprís í borginni. Menning er ansi dýr ef maður ætlar ekki bara að hafa hana spari. Í sjálfu sér er þetta ekki mikið meira en í bíó en eftirspurnin er auðvitað ekki sú sama – og aðgangur að söfnum ætti bara að vera ókeypis. End of socialist rant. Ég hef lengi haft mætur á Magnúsi án þess að sjá mikið af verkum hans. Ég á draumabókina hans, The Skinned Rabbit, og geymi í ljóðahillunni minni þótt hún eigi kannski heima annars staðar. Og svo hef ég rekið augun í eitt og annað á netinu eða í sjónvarpi – einhvers staðar hef ég séð hljóðljóðakórinn flytja verk, ekki live, bara af skjá. Það er einhver dásamleg blanda af leik og alvöru í þessum verkum – hvort sem hann er að snúa upp á rýmisskynjun manns eða hugmyndir um þjóðsagnaarfinn. *** Í næsta sal sá ég Erró. Þar var sýning um heimsreisu Maós. Hann er alltaf jafn fínn og alltaf kemur hann jafn lítið á óvart, einhvern veginn. Sem er kannski engin nauðsyn heldur. Ég bara svona rétt ráfaði inn til að drepa tímann fram að kaffideiti sem ég átti úti í bæ. *** Ég las Þvottadag eftir Jónas Reyni Gunnarsson. Það er einhver tónn í skrifum Jónasar sem er ómögulegt annað en að láta sér líka við. Mjög afslappaður og það eru litlar sprengingar og lítið tráma – og samt er þetta ekki „spennuþrungið“ eða óþægilegt, beinlínis. Ljóðið um Michael Jordan og þrána eftir þránni hitti mig annað hvort fyrir á svipuðum tilfinningaslóðum eða verpti þeim í mig (takk, eða hittó). Óþægindin eða spennan hérna eru eitthvað annað – ekki óhugnanleg og ekki einsog hvíli neitt undir yfirborðinu, eitthvað sem maður sjái ekki, manía eða þunglyndi, heldur virkar þetta allt slétt og fellt og ljóðin koma til dyranna einsog ljóðmælandinn er klæddur. Held ég. Og samt er eitthvað þarna – eitthvað sem nuddar mann og vekur upp í manni tilvistarkrísur og hugarangur. Þetta eru auðvitað sjálfur af sjálfinu – þær er algerlega ráðandi í nær öllu útgefnu efni þessi misserin – og ekki alveg mín fagurfræði. Ég man ekki um hvern það var sagt – einhvern algeran bastarð í listum, pólarandstæðu hins indæla (ljóðmælanda) Jónasar – að hann þyrfti þá bara að vera nógu góður til að fólk gæti ekki hafnað honum. En Jónas vinnur mig yfir þrátt fyrir fagurfræði sína, frekar en hitt, að fróa fagurfræðinni sem ég hef fyrir – og það er auðvitað mjög gott. Sidenote: Ég las bókina í flugvél og bandaríkjamaðurinn við hliðina á mér benti á bókina og sagðist hafa hitt Jónas á kaffihúsi í Reykjavík. Jónas hefði mælt með því að hann læsi Kafka, það gæti ekki klikkað. Jónas hefur síðar staðfest sögu Bandaríkjamannsins. Sem hét Jeff. *** Kvikmyndaklúbbur barnanna horfði á Stand By Me. Ég átti að velja og ég valdi að fjölskyldan færi saman á Frozen 2. Sem hefði þýtt að við hefðum horft á hana á ensku og það voru allir búnir að samþykkja það en beiluðu síðan á síðustu stundu – Aram þóttist of mikill töffari til að fara á hana og Aino sagði að vinkonur sínar ætluðu allar á hana saman á hana á íslensku daginn eftir (það reyndist svo bara fjölskylduferð einnar vinkonu, sem hún sneikaði sér inn í). Ég gaf frá mér valið – stungin í bakið af mínum eigin börnum, sár og vælandi – og Nadja valdi Stand By Me. Myndin er auðvitað byggð á sögu Stephens King, The Body, sem ég hefði getað svarið að væri Richard Bachmann bók (það var dulefni Kings um hríð). En stutt gúggl kannast allavega ekkert við það. Alger klassíker og kemur inn á alls konar kunnugleg vandræði unglingsstráka – einelti, viðkvæmni vs hörku, fátækt, dauðaþrána og kynhvötina. Söguþráðurinn er bara svona: Hópur drengja fer í gönguferð út í skóg, eftir járnbrautarteinunum, í leit að líki sem þeir hafa frétt að liggi þar. Hópur eldri stráka ætlar líka að finna líkið. Allir ætla þeir að fá dýrðarljómann sem fylgir því að birtast í blaðinu. Ég man ekki hvenær ég sá þessa mynd síðast. Milli tvítugs og þrítugs sennilega. Og fyrst sem unglingur. Mér finnst gaman að velta því fyrir mér hvernig listaverk litu út ef þau væru gerð í dag – hvað væri óásættanlegt á Twitter – og þótt Stand By Me sé augljóslega svona fremur þroskað verk – miðað við t.d. Ace Ventura – þá myndu strákarnir sennilega ekki segja jafn marga mamma-þín-er-hóra brandara. Það eru nærri tvær vikur frá því við horfðum á myndina og ég man ekki hvort þeir sögðu einhverja hommabrandara – sem hefði sannarlega verið í samræmi við bæði sögutíma myndarinnar og tökutíma og karakter drengjanna. Sem eru indælir og viðkvæmir og brjálaðir og bara ofsalega miklir strákar af gamla skólanum. Aggressífir. Side note: Á fyrirlestri í gær sá ég glæru með kynningarmynd fyrir heimildamyndina The Brandon Teena Story þar sem tagglínan var: „All he wanted was to be one of the guys. But he was a girl.“ Og það sló mig að þetta hefði heldur aldrei gengið í dag. *** Yahya Hassan gaf út öllum að óvörum sína aðra bók fyrir nokkrum vikum. Einn daginn var hún ekki til og enginn vissi af henni og þann næsta var hún í öllum bókabúðum. Hún heitir Yahya Hassan 2 og lítur alveg eins út og fyrri bókin. Svört kápa, öll ljóðin skrifuð í hástöfum. Fagurfræðilega er heldur ekki neinn stórkostlegur munur á 1 og 2 – nýja bókin (sem er sjálfa af sjálfinu) fjallar hins vegar um eftirköstin af fyrri bókinni. Yahya er orðinn heimsfrægur og trylltur af maníu og rugli – þetta er svona einsog Kanye West, ef Kanye kynni sig ekki.  Það er ennþá of mikið gettó-trash í Yahya – hann er með sand af seðlum, ofsækir konur sem hann þráir og leysir vandamál sín með ofbeldi – og hann er alltaf fastur í að vera „perker“ (ég man ekki hvernig Bjarki Karlsson þýddi það í fyrri bókinni – en tyrkjaskratti, negri, þetta þýðir eitthvað í þá áttina). Hann er bara orðinn mjög markaðssettur perker, mjög ríkur perker, og öflin sem toga í hann og stýra honum eru önnur en þau voru áður. Bókin fær frábæra dóma alls staðar, og var svo sem ekki við öðru að búast. Það er ósennilegt að Yahya slái sín eigin sölumet en að mörgu leyti er þetta kunnuglegri frásögn en í fyrri bókinni – þetta maníu-meltdown súperstjörnunnar og ofsalega hart. Þótt hið rasíska fyrirkomulag sem lýst er í fyrri bókinni (og á annan hátt í seinni bókinni) sé víða þá var fyrri bókin líklega „danskari“ – vísaði beinna inn í danskt samfélag sem slíkt og sérdönsk element hins rasíska fyrirkomulags. Og þessi heimur kunnuglegri (þótt við höfum fæst aðgengi að honum). *** Sæbjörg Freyja Gísladóttir gaf á dögunum út bókina Er það hafið eða fjöllin? – um Flateyri og fólkið þar. Bókin byggir á mastersverkefni hennar í þjóðfræði og segir þá sömuleiðis sögu Sæbjargar, sem kom til Flateyrar sem rannsakandi gestur, en féll fyrir rannsóknarefninu og hefur varla farið aftur. Nú er leitun að fólki sem er „meiri Flateyringar“. Spurningin sem Sæbjörg leggur upp með að svara er hvers vegna nokkur búi á Flateyri – og sprettur sennilega af hugmyndum fólks um hversu erfitt það hljóti að vera, í ljósi rekstrarerfiðleika hjá útgerðinni og erfiðra veðurskilyrða og bærinn auðvitað á jaðri veraldar. Hún tekur viðtöl við Flateyringa með alls konar bakgrunn – verkafólk og bankafólk, sumarhúsafólk og fasta ábúendur, fólk sem getur rakið ættir sínar á staðnum margar kynslóðir aftur og fólk sem á bakgrunn og/eða er fætt erlendis, bæði í Evrópu og Asíu. Bókin er fróðleg og merkileg innsýn – og ekki minna fyrir Ísfirðing heldur en einhvern frá meira framandi slóðum – og svolítið ágengur persónuleiki höfundar skín vel í gegn (sem er gott). Sjónarhornið er einhvern veginn í senn frá utanaðkomandi gesti sem spyr sig og viðmælendur krítískra spurninga og þess Flateyrings sem Sæbjörg er orðin og vill koma byggðinni til varnar; í senn sjónarhorn þess sem exótíserar byggðina og sjónarhorn þess sem vex saman við hversdag hennar. Þetta fléttast saman við sjónarhorn viðmælendanna sem eru ýmist komnir til að leita að „tóminu“ – fólk sem á sitt aktífa líf annars staðar og sækir í sumarhúsin til að fá hvíld – eða til að vinna fyrir sér, eignast pening, færast upp um þrep í lífsstritinu, eða til að fjárfesta tíma sínum og kærleika í framtíð byggðar, taka þátt í þessari fjölskyldu sem Flateyri er. Ég man ekki hvort það kemur fram hjá einhverjum í bókinni hvað getur verið erfitt að ná kontakt við Flateyringa – ég veit um fólk sem hefur reynt að búa þar og mistekist að komast inn í samfélagið. Ég er ekki viss um að Flateyringar (eða íslenskir míkrókosmósar almennt) séu nærri jafn opnir og þeir halda stundum. Þar sem er mikil samsemd myndast líka harðar línur – þú ert annað hvort með eða ekki. Og Flateyri er klan – núorðið kannski fleiri en eitt klan, reyndar. Sumt kom mér mjög framandlega fyrir sjónir. Oft virkaði það einsog Flateyri væri einhvern veginn miklu nær því að vera klisjan um dreifaraplássið. Sjóarar eitthvað með skæting um „menntamenn“ – og ítrekað talað um að fólk að sunnan (nánar tiltekið ónefnd hljómsveit frá RVK, sem spilar á Vagninum) þyki svo undarlega klætt. Ég veit ekki betur en Önni eða Maggi Dallas hafi lengst af bara klætt sig einsog hver annar MH-ingur. Og svo stendur reyndar líka annars staðar að á Flateyri séu „bara allir í fötum og sjá ekki klæðnaðinn á hinum nema þau séu óvenju fín eða óvenju drusluleg“. En þau tóku eftir undarlegum fötum Reykvíkinganna. En sjónarhornið er heiðarlegt og bókin er vönduð og það er það sem mestu skiptir – í því er gildi bókar sem þessar fólgið (frekar en t.d. hvort að ég deili þeirri sýn í einu og öllu). Og í landi þar sem byggðapólitík þykir almennt bara einhver hallærisleg bitlingaþvæla sem sé rædd á fundum framsóknarmanna, milli þess sem þeir þukla hrúta og grípa í píkur, er þetta óvenju töff innlegg. *** „Tunglið er ekki eins og nögl / tunglið er eins og þanið segl“ skrifar Brynjólfur Þorsteinsson í ljóðabókina Þetta er ekki bílastæði. Og ég hugsa fyrst hvað þetta sé fín lína – og hún bergmálar með mér – og svo hugsa ég hvað þetta sé nú samt rangt. Tunglið er ekki einsog þanið segl, tunglið er miklu meira einsog nögl. Skömmu síðar skjóta svo fingurnir upp kollinum – fyrstur allra í fingravikunni er mánufingur (svo þriðjufingur, miðhandarfingur, fimmtufingur og föstufingur) og þá veit ég að ég hef rétt fyrir mér. Tunglið er nögl á mánufingri. Bókin er léttur og lýrískur súrrealismi. Þetta flýtur vel og er átakalítið en vandað og fallegt og áhugaverðar myndir víða. Ég held ég þurfi samt að lesa hana aftur til að ná betri tökum á henni. Kannski er ég of upptekinn af að leita að heildarmynd í verki sem er meira singlar í svipuðum rómi. Og kannski er ég bara ekki búinn að finna þræðina. Reyndar hef ég mjög gaman af singlum – það eru bara allir alltaf eitthvað að skrifa heildarmyndir og maður skilyrðist sem lesandi. Líka þegar maður skrifar svona um einhverjar heildir – tekur fyrir bækur sem eitt lokað fyrirbæri og hefur ekki tíma eða rými til að rýna í þær einsog 30 ólík verk (þess vegna sagði ég líka svona fátt um sýningu Magnúsar Pálssonar hér að ofan – hvar á maður eiginlega að byrja???). *** Kvikmyndaklúbbur fullorðna fólksins horfði á The Blair Witch Project. Aðallega af því ég hafði aldrei séð hana og hvað sem gæðum hennar líður þá er þetta stór póstur í kvikmyndasögu síðustu áratuga. Fyrsta „found footage“ myndin og eitt af fyrstu „viral“ listaverkunum. Sú saga komst fljótt á skrið að margir hefðu talið að þetta væri í alvöru fundnar upptökur og þetta hefði allt gerst. Mig grunar reyndar að það hafi verið meira á hinn veginn – sá orðrómur að margir hefðu talið að þetta væru alvöru fundnar upptökur barst mér að minnsta kosti áður en myndin kom í bíó á sínum tíma. Ég man reyndar til þess að hafa farið á Grizzly Man eftir Herzog á sínum tíma og gengið út af henni handviss um að þessu væri öllu leikstýrt – en svo reyndist hún auðvitað vera alvöru „found footage“. Ekki að í samsetningunni og ýmsum öðrum þáttum felist ekki líka leikstjórn. Nadja hafði séð BWP áður og var ánægð að sjá hana aftur, fannst hún jafn góð og í denn. Mér fannst hún áhugaverð og jafnvel listrænt góð – og eitthvað frábært við að svona mynd slái í gegn – en ég varð sjálfur aldrei hræddur. Sem hlýtur að þýða falleinkunn fyrir hryllingsmynd. *** Ég fór á nokkra „viðburði“ í vikunni. Ég veit ekki hvað ég vil hafa um þá mörg orð. Ég kom sjálfur fram á Nordisk Karisma Salon í Kaupmannahöfn ásamt Jessie Kleeman, Ciu Rinne, Amine Mesnaoui, Pär Thörn og Lars Skinnebach. Flestir voru í gjörningagírnum – Jessie saumaði áhorfendur saman, Lars lagðist í gólfið og gargaði, Pär kyrjaði (á arabísku, held ég) og spilaði noise þess á milli, Cia söng ljóðin sín á meðan Amine spilaði á píanó. Þau voru öll frábær. Ég las bara – eins slétt og fellt og það verður á mínum bæ – upp úr Óratorrek, Ljóð um hold og frjósemi þess. Mjög fínt kvöld; en ég hef verið betri. Svo fór ég á upplestur ótal skálda á Stofunni í Reykjavík. Sennilega hátt í þrjátíu manns að lesa upp. Hver las bara eitt ljóð og með fáum undantekningum voru flestir nýgræðingar – a.m.k. á sviði (það þurfti stöðugt að ýta þeim að míkrafóninum). Sumir voru góðir og aðrir voru minna góðir, einsog gengur. Þetta var lokahóf fyrir kúrs sem Steinunn Sigurðardóttir kenndi – og hún las líka. Ég þekkti bara örfáa sem lásu upp fyrir – mjög gaman að geta bara farið og fengið smakkprufu af þrjátíu óþekktum skáldum. Það sló mig að sérstaklega í fyrri hlutanum væri mikið af ljóðum sem gengu út á pör – ég og hann, hún og hann, þú og ég, þú og hún, o.s.frv. Mér datt í hug að kannski hefði það verið verkefni úr einhverjum tíma en kannski er þetta líka bara algengt og kannski tók ég svona mikið eftir þessu af því ég er sjálfur að vinna í texta sem gerir þetta. Loks fór ég á umræðufund hjá Félagi íslenskra fræða um sjónvarpsþættina Svona fólk. Ég er einstaklega illa til þess fallinn að kommenta mikið á þá umræðu af því að ég sá ekki þættina (þótt ég hafi séð nokkuð af debattinum í kringum síðasta þáttinn). Í panel voru Björn Þór Vilhjálmsson, Jónína Leósdóttir og Hafdís Erla Hafsteinsdóttir. Björn tók fyrir heimildarmyndina sem fyrirbæri – hvað hún væri og hvernig hún virkaði – og tæpti svo á því hvernig Svona fólk passaði inn í módelið. Hafdís Erla var fulltrúi „ungu kynslóðarinnar“ og „menntafólksins“ – úr kynja- og kvennafræði – og byrjaði á að þakka fyrir það þrekvirki sem myndin væri og fara í gegnum hvers vegna hún væri mikilvæg, áður en hún svo hjólaði í hinar umdeildu lokamínútur (sem snúast um inngöngu BDSM-félagsins í Samtökin 78). Rök hennar voru sannfærandi og sennilega myndi ég alltaf enda hennar megin í þessari rökræðu (um Samtökin og BDSM – um lokamínútur myndarinnar get ég ekkert sagt) en hún var augljóslega komin í svolítið knosaðar stellingar – ekki agressíf en búin undir að láta ráðast á sig – og tvinnaði fullmikið saman buzzorðum úr fræðunum. Jónína var alveg á hinum pólnum, frá bæði Birni og Hafdísi – persónuleg og sjarmerandi og leiftrandi klár án þess að brynja sig gáfunum. Hún leyfði sér, einsog Björn, að hafa enga sérstaka skoðun á umdeilda hlutanum. Mér hafði heyrst á fólki að það væri hætta á því að fundurinn færi úr böndunum í umræðum en eiginlega gerðist fátt eftir að framsögum lauk. Hrafnhildur Gunnarsdóttir, leikstjóri, var í salnum – breiddi úr sér óhrædd og skæsleg á öðrum bekk, líkt og Hafdís ekki agressíf en við öllu búin. Hún tók aðeins til máls aðspurð í lokin en blandaði sér annars ekki í neitt. *** Gítarleikari vikunnar er enginn annar en Muddy Waters.

Þá er gítarinn formlega tilbúinn. Ef ég væri að gera hann fyrir einhvern annan væri þetta augnablikið sem ég myndi afhenda hann. Tíu vikur virðist þetta hafa tekið – auk bollalegginga frá hausti og smá tilrauna, t.d. Mola (sem ég kannski segi aðeins frá hérna síðar þótt einhverjir hafi séð hann á Facebook). Hann heitir Endemi. Áletraður „heyr á endemi“ að framan og aftan. Heyr og Endemi var eða er dúett sem við Haukur Már stofnuðum fyrir Menntstock árið … 1999. Tuttugu ára gamall dúett. Við komum fram í þetta eina skiptið, stóðum okkur fremur illa á tónleikum miðað við hvað við vorum æðisgengnir á æfingum og lögðumst í dvala. Þetta var einhvers konar leiðslupopp, held ég, impróvíserað. Við höfum aðeins sent á milli okkar lagabúta í vetur og það var gaman – en annars höfum við hvílt okkur sleitulaust frá því þarna á Menntstock (þar sem ég kom líka fram með Binna blús og búgíbandinu – íklæddur humarbúning, enda að dimmitera þetta kvöld – Binni blús, oftar þekktur sem Binni bassi, er bassaleikarinn í Beebee and the bluebirds, þið afsakið ofstuðlunina í þessum sviga). Einhvern tíma var því logið að mér að endemi þýddi bara andskotinn.  Heyr á endemi = hlustaðu á andskotann. En það er ekki víst að það sé satt. Endemi er kannski bara útgáfa af einsdæmi. Ég held mig við að báðar útgáfurnar séu réttar. En að smíðinni. Það voru ansi mörg skref tekin í vikunni og raunar fleiri en ég hefði átt að taka. Einsog venjulega bar óþolinmæðin mig ofurliði. Hann var ekki nógu vel þornaður þegar ég byrjaði að bera á hann tung olíuna – svo ég hætti og byrjaði aftur daginn aftur en það var sama sagan. Ég bar svolítið meira á hann samt, leyfði honum að þorna, pússaði niður og alltaf þegar ég setti meiri olíu kom bæs í klútinn (ég gerði þetta allt með klútum, ekki penslum). Þetta finnst hálfsænsku börnunum mínum mjög sniðugt af því að bæs þýðir auðvitað kúkur á sænsku. Loksins kláraðist þetta nú samt og þá keypti ég bílabón og bónaði hann. Ég gætti mín að kaupa sem einfaldast bón – ekki eitthvað sem djúphreinsar og rústver og guð veit hvað annað. Þegar það var búið skrúfaði ég hann allan saman og fór að leika mér á hann – laga intóneringuna og skoða hvernig hann virkaði. Aksjónið var allt í lagi en mér tókst að ná því enn neðar með því að setja hallann á hálsinum alveg í 1,5 gráður (frekar en eina) og hækka brúna á móti. Næst var rafmagnið. Og þá skrúfaði ég hann allan í sundur aftur. Mig vantaði 0.047 míkrórafata lágspennuþétti á tónpottinn – tékkaði á honum í Pólnum en það var eitthvað tæpt, „kannski“ í draslhaug einhvers staðar en hægt að panta. Háli sagði að Geiri ætti kannski og ég hafði samband við Geira sem reddaði þessu. Og svo fór ég bara að lóða. Ég hafði aldrei lóðað neitt á ævinni áður en var með teikningu. Það voru tvö vandamál – annars vegar eru Seth Lover pikköpparnir með vintage-vírum, sem þýðir að í stað þess að vera með fjóra víra eru þeir með einn og skermurinn utan um þennan eina er jörð. Ég fann teikningar sem gerðu ráð fyrir svona vírum en engar sem voru með einum hljóðstyrkspotti og einum tónpotti – þær voru allar með tveimur hljóðstyrkspottum. Internetið fullyrti samt að hitt ætti að vera í lagi, ég gæti elt aðra teikningu með smá breytingum. Hitt vandamálið var að pikköppaskiptirinn var fyrir misgáning í innkaupum „solderless“ EMG skiptir sem passar við EMG kerfi sem gerir ráð fyrir að maður geti bara stungið hlutunum í samband hverjum við annan. Í stað þess að á skiptinum væru fjórir eðlilegir pólar í samræmi við allar teikningar var eitt tengi og út úr því kom ein snúra og inn í henni voru fjórar snúrur sem samsvöruðu þessum pólum. Ég klippti tengið af öðrum endanum og sleppti vírunum út. Mér tókst að tengja þetta einsog á teikningunni og þegar ég setti í samband í fyrsta sinn kom hljóð úr öðrum pikköppnum en ekkert úr hinum og ekkert þegar ég stillti á báða. Ég fór að laga það og það varð bara til þess að hljóðið úr hálspikköppnum, sem hafði virkað, hvarf. Ég hafði samband við Hála og hann mætti til mín í gær með tinsugu og fjölmæli og við reyndum að laga þetta en fundum ekkert út úr neinu. Það hjálpaði kannski ekki til að dóttir hans Laufey vildi ómögulega leyfa pabba sínum að sitja einum og þýddi ekki að bjóða henni teiknimyndir, leikföng eða góðgæti. Þá var kallað í Geira, sem er menntaður í þessum fræðum, og hann kom og sat með mér í ábyggilega tvo tíma að reyna að finna út úr þessu. Á endanum tókum við allt í sundur og settum það saman upp á nýtt – ekki alveg einsog á teikningunni, en samt þannig að sama lógík gengi upp (það hefði ég aldrei getað séð, enda skil ég þetta ekki alveg). Og þá kom hljóð úr honum! Pikköpparnir voru lausir og eitt og annað í rugli eftir að ég tók hann í sundur en það var kominn kvöldmatur (Aram og Aino elduðu núðlusúpu upp úr heimilisfræðibókinni hans Arams). Eftir matinn gekk ég frá í fljótheitum og fór svo að sinna Endemi aftur – rétt náði að skrúfa allt saman og spila nokkra tóna áður en Gylfi í næsta húsi kom að sækja okkur Nödju til að fara í bíó (Vice, fín). Eftir bíó fór ég svo strax að leika mér aftur en byrjaði auðvitað á því að slíta streng. Í morgun keypti ég nýja strengi, setti blý í hnetuna svo strengirnir renni betur og hann verði síður falskur þegar ég tek í bigsby-tremoloið. Þá ákvað ég að prófa eitt ráð – til þess að minnka núning ákvað ég að rekja strengina yfir bigsby stöngina fremur en yfir. Þá fara þeir beinna yfir búkinn aftan við brúna og mér er sagt að það hjálpi til. Þetta gekk samt ekki með granna e-strenginn – sem stökk þá alltaf upp úr brúarslottinu, svo hann er strengdur á hefðbundinn máta. Skýringarmynd! : Með þessu fæst næg spenna á e-strenginn en hinir eru ólíklegri til að verða falskir. Ég gæti líka þurft að víkka slottin á hnetunni. Ég vigtaði líka gítarinn og hann er 5,1 kg með öllum búnaði og ól. Miðað við SG-inn sem er 3,2 kg. Mér skilst að gömlu þungu Les Paularnir séu yfirleitt ríflega fjögur kíló. Ég finn engan sem er meira en 4,5. Svo þetta er níðþung skepna og þykkt boddí – þótt hann sé hálfur holur. Aksjónið er 0.7 á háa e-strengnum og 0.95 á lága e-strengnum – sem er það sama og á SG-inum (Gálkninu) og lægra en á Telecasternum (Djásninu). Ég hef ekki reynt að lækka það meira en yrði ekkert hissa þótt það væri ekkert mál. En þetta er enginn shreddaragítar og tónninn skiptir meira máli en hraðinn. Hér eru svo nokkrar nærmyndir fyrir þá sem vilja rýna í gallana. Maður þarf tvennt til að geta gert eitthvað svona og það er þolinmæði, sem ég á lítið af, og góða að – maður gerir ekki rassgat einn. Sem betur fer er ég umkringdur góðu fólki. Geiri og Háli redduðu mér með rafmagnið, Óli Stef gullsmiður gróf í krómplötuna fyrir hálsinn, Valur bróðir lánaði mér verkfæri og veitti ómetanleg ráð, Haukur Már hjálpaði mér að ganga frá teikningum að bæði búknum og klórplötunni, Smári fór með mér margar ferðir að fræsa og hefla, Doddi í Fab Lab var afar rausnarlegur á tíma sinn þegar við vorum að fræsa útlínurnar á búknum og hlyntoppnum, Þröstur í trésmiðjunni leyfði mér að nota pressuna sína, Aram hjálpaði mér að nefna gripinn og Aino veitti aðstoð við litablöndun. Þá eru ótaldir allir þeir sem kommentuðu á Facebook eða sendu mér skilaboð og veittu stuðning og ráð (eða spurðu ráða og juku mér þannig sjálfstraust) og Nadja sem knúsaði mig þegar ég eyðilagði eitthvað og var miður mín. Tengdur. Wired. A post shared by Eiríkur Örn (@eirikurorn) on Mar 3, 2019 at 12:01pm PST En einsog ég segi – ef ég ætlaði að afhenda þennan gítar myndi ég afhenda hann í dag. En vegna þess að ég er ekki að afhenda neinum hann er ævintýrinu auðvitað ekki alveg lokið. Ég henti inn fyrstu tónunum sem ég spilaði á hann á instagram en nú í vikunni ætla ég að leika mér aðeins að því að sjá hvað ég get kreist út úr honum og í næstu viku verða tóndæmi. *** Gítarleikari vikunnar er meistari bigsbysins – Brian Setzer úr Stray Cats.

Þótt Blind Lemon Jefferson hafi verið með einkabílstjóra er ekki þar með sagt að klisjan um blúsgítarleikarann sem þvælist milli bæja aftan í lestarvögnum – ridin’ the rails eða riding the blind – til þess að leika á götuhornum eða í partíum fyrir smápeninga og landa sé ósönn. Ein helsta ástæðan fyrir vinsældum gítarsins í blústónlist er meðfærileiki hans. Þú gast tekið með þér gítar aftur í lest og þú gast sofið með hann undir höfðinu og þú gast gengið með hann á bakinu. Og á hann var hægt að leika bæði hljóma og einleik – annað en á flest ef ekki öll önnur hljóðfæri sem þú gast borið með þér. Þetta var hart og hættulegt líf fyrir hvern sem er og sérstaklega fyrir konur. Þótt þær hafi verið áberandi í stærri hljómsveitum og vaudeville-farandsýningum, þar sem stór hópur fólks ferðaðist saman og fólk hafði vernd hvert af öðru, voru þær miklu færri í þessum annars fjölmenna hópi fátækra sólótónlistarmanna eða „böskera“ og þær sem stunduðu lífernið voru oft með vændi sem aukabúgrein. Geeshie Wiley og Elvie (eða L.V.) Thomas eru með fyrstu kvengítarleikurum blússins. Þær tóku upp lög sín árið 1930 fyrir Paramount útgáfuna – þar af tvo klassíkera. Geeshie syngur Last Kind Word Blues og Elvie Motherless Child Blues (það er til enn frægara lag með sama titli – sem meðal annars Eric Clapton hefur leikið í seinni tíð). Þær eru ekki beinlínis hljómsveit en styðja hver aðra – Elvie spilar í Geeshie-lögunum og Geeshie spilar í Elvie-lögunum en þetta eru samt aðskildar útgáfur. Það er fátt vitað um þessar konur og bara tíu plötur lifðu af þessa útgáfu. Geeshie hefur mögulega átt í alls kyns karlavandræðum um ævina – kannski drepið einn þeirra og ekki er óhugsandi að hún hafi gifst einum manni annarrar gítarhetju frá þessum tíma, Memphis Minnie. Enn minna er hægt að bollaleggja um Elvie en því hefur verið haldið fram að hún hafi verið lesbía – það var talsvert um samkynhneigðar konur í blúsnum, Ethel Waters, Ma Rainey, Alberta Hunter og fleiri voru a.m.k. ekki svo streit að þær væru þráðbeinar, öðru nær, en hugsanlega af og til við karl kenndar líka. Hugmyndin um Elviu og Geeshie sem ráfandi lesbíur með gítar á bakinu og skammbyssu í buxnastrengnum er bæði rómantísk og lífsseig – en ég held það sé fátt sem styður það annað en óáreiðanlegar sögusagnir um fólk sem var kannski eitthvað allt annað fólk. Elvie, eða einhver sem var kannski Elvie, skaut reyndar upp kollinum löngu síðar sem virðuleg heimilisfrú og meðlimur í gospelkór. *** Memphis Minnie var stórstjarna. En hún var líka götubarn. Flúði að heiman 13 ára, spilaði á götuhornum í Memphis og stundaði vændi. Upp úr því fékk hún vinnu við að spila blús í sirkus. Seinna spilaði hún mikið og ferðaðist með öðrum eiginmanni sínum, Kansas Joe McCoy (fyrri maðurinn, Casey Bill Weldon, var líka blúsgítarleikari og sá sem hugsanlega giftist Geeshie Wiley seinna). Sagan segir að sami hljómplötubjúrókratinn hafi skírt þau Kansas Joe og Memphis Minnie. Þau sömdu saman lagið When the Levee Breaks sem er frægast í flutningi Led Zeppelin og Minniear er getið sem textahöfundar á plötu þeirra (enda lagið mikið breytt – en ég veit ekki til þess að það komi neins staðar fram að hún hafi samið textann ein, þau eru bara skráð fyrir lagi og texta saman). Og það er Joe sem syngur – en Minnie á gítarplokkið, Joe strömmar bara (pun!). Hér má svo heyra Minnie syngja eitt af sínum frægustu lögum. Bumble Bee frá 1930. Seinna á ferlinum tók hún líka upp talsvert af poppaðri blús – svo sem Kissing in the Dark. Elizabeth Cotten var barnfóstra og heimilishjálp á seinna heimili Charles Seegers – en á því fyrra ólst Pete Seeger upp. Seeger fjölskyldan var, einsog Cotten fjölskyldan, mikil músíkfjölskylda og Elizabeth lék mikið og samdi tónlist þegar hún var barn en hætti því svo í fleiri áratugi. Það var  ekki fyrren fyrir tilstuðlan Seeger-fjölskyldunnar að hún tók gítarinn aftur upp og rifjaði upp lög sín og samdi ný. Frægast af lögum hennar er Freight Train sem hún samdi sem barn og er því eldra en nokkur upptekinn blús – frá því um aldamótin – og hefur verið leikið og útsett af nærri öllum gítarplokkurum sem hafa viljað teljast gítarplokkarar með gítarplokkurum. Það er eiginlega lyginni líkast að þetta skuli vera gömul kelling að spila – og það lag eftir litla stelpu. *** Odetta var þjóðlaga- og mótmælasöngvari og gítarleikari – kannski meira blússkotin en beinlínis blúsari. Waterboy er gamalt þjóðlag sem var upprunalega vinnulag á baðmullarekrunum. Hún hafði gríðarlega mikil áhrif á þjóðlagasöngvara sjötta og sjöunda áratugarins, ekki síst Dylan. *** Systir Rosetta Tharpe er líka ekki beinlínis blúsari heldur gospeltónlistarmaður – en þetta eru ekki alveg hreinar grensur alltaf heldur. Og sum lög Rosettu eru hreinir blúsar. Oft er líka það eina sem skilur gospelið frá blúsnum það hvort boðskapurinn er góður eða vondur. Blúsinn fjallar um hið veraldlega og hið holdlega, breyskleikana og svikin, án þess að biðjast afsökunar á þeim – og sögumenn eru ekki alltaf mjög sympatískir – en það er hreinni siðferðistónn í gospelinu. Sem þýðir ekki að tónlistin sé ómþýðari – eða að blúsarnir séu allir ómstríðir. Systur Rosettu Tharpe er líka oft kennt um að hafa fundið upp rokktónlistina og hún átti sannarlega sinn þátt í því. Ekki síst fyrir gítarleikinn, vel að merkja, því Rosetta var farin að spila á yfirkeyrðum lampamagnara – þ.e.a.s. með „overdrive“ – langt á undan flestum. *** Og þá erum við eiginlega komin inn í nútímann. Merkilegt nokk er einsog komi svolítið bakslag í blús kvenna á sama tíma og það verður ofsaleg sprenging hjá körlunum – svona upp úr 1960. Strákarnir fara allir að spila einsog Clapton (eða bítlarnir) og stelpurnar einsog Joan Baez. Þær hætta ekki að spila á gítar og hætta ekki að vera góðar en þær hætta kannski að sýna sig í hljóðfæraleik – verða penni gítarleikarar og sýna sig meira með röddinni. Eða ég veit það ekki. Kannski er ég að missa af einhverju. Oftast snýst þetta líka um eftirspurn plötufyrirtækjanna – það er alltaf ýmislegt sem gerist í skuggunum sem maður sér ekki. Bonnie Raitt gefur svo út fyrstu sólóplötu sína 1970 og ég held það séu fáir kvengítararleikarar í seinni tíð sem hafa ekki litið til hennar sem fyrirmyndar – jafnvel fólk sem er ekkert í blús. Hún er ofsalega fær slidegítarleikari – geldur svolítið fyrir að eiga mikið af smellum sínum á níunda áratugnum þegar próduksjónin eyðilagði allt sem hún gat – en lög hennar frá áttunda áratugnum eru mörg hver alger dásemd. Útgáfa hennar af Walking Blues eftir Son House er geggjuð (og þúsund sinnum betri en gelda útgáfan hans Eric Clapton sem allir þekkja).
Þá er Love me Like a Man frá 1972 líka æði, ekki síst textinn – og er eitt tveggja blúslaga sem kemur við sögu í Brúnni yfir Tangagötuna (hitt er auðvitað Dead Shrimp Blues).  ***  Hér eru svo nokkrar yngri sem gefa má gaum. Debbie Davies – sem lék meðal annars með Maggie Mayall & The Cadillacs (Maggie er eiginkona hins fræga Johns Mayall úr John Mayall & the Blues Breakers – þetta var kvennaband og þær gáfu aldrei út plötu en eru pínu legend, sennilega þrátt fyrir og vegna þess að þær gáfu aldrei út plötu). Deborah Coleman lést úr bronkítis og lungnabólgu fyrir tveimur árum, 52 ára gömul. Hún gaf út 8 breiðskífur, fyrstu 1995. Hún spilar löng og tilfinningaþrungin gítarsóló af nýja skólanum – og er með allra bestu sólóistum. Hvorki of smekklaus (halló Bonamassa!) eða of passasöm og pen. Almennilegt gítarrúnk er mikil jafnvægislist. Rory Block hefur ekki síst getið sér nafn fyrir að spila lög eftir deltablúsara. Fyrsta platan hennar var gamlir blúsar sem hún tók upp með Stefan Grossman – þá var hvorugt þeirra frægt og platan var endurútgefin seinna. Hún kynntist Grossman þegar hún var fjórtán ára (og hann átján) og skömmu eftir tvítugt tóku þau þessa plötu upp sem kennsluefni – Grossman er ekki síst þekktur sem kennari og fræðimaður í deltablús. Síðustu árin hefur hún gefið út plötur með lögum Bukka White, Bessie Smith, Skip James, Son House og fleirum. Hér er Crossroads Blues eftir Robert Johnson í hennar útgáfu. Sue Foley – hún var að vinna Koko Taylor verðlaunin, nánast í þessum orðum töluðum (eða s.s. í síðustu viku). Það eru sem sagt grammy-verðlaun veitt í minningu Koko Taylor – það var engin athöfn nema bara á netinu út af kórónaveirunni. Foley hefur gefið út fimmtán plötur – þá fyrstu 1989. Það liggur við að það mætti bara kynna alla blústónlistarmenn til leiks með sinni útgáfu af Walking Blues. Joanna Connor verður alltaf viral reglulega – einsog Sister Rosetta Tharpe – sennilega af því það er svo mikill ofsi í henni. Hún er næst ofsalegasti gítarleikari samtímans (á eftir Christone Kingfish Ingram – hann er kurteisari en það lemur enginn gítarinn jafn fast og hann þegar hann tekur í. En Joanna kemst nálægt því. Susan Tedeschi er þekktust úr Tedeschi Trucks Band þar sem hún leikur ásamt eiginmanni sínum, slidegítarhetjunni Derek Trucks. Ég er enginn ægilegur aðdáandi sólólagasmíða hennar (og finnst sveitin ekki eiga nema nokkur góð lög) en hún er skemmtilegur gítarleikari fyrir því. *** Bónusefni: Tvær sem eru ekki aðallega blúsgítarleikarar en leika hér blús: Mimi Fox er djassgítarleikari. Og ég veit ekki hversu langt ég má ganga með að kalla þetta lag blús – þótt strúktúrinn sé þannig og það heiti blús er þetta nú eiginlega meiri blússkotinn djass – en Mimi er frábær. Poison Ivy er sækóbillígítaristinn í hljómsveitinni The Cramps. Þau eiga nokkur blúslög – þetta er ekki það sísta af þeim.

Fyrir fimm dögum – á aðfangadag – hélt Lemmy Kilmister upp á 70 ára afmælið. Fyrir þremur dögum greindist hann með krabbamein. Hann tók dauðastríðið einsog hvert annað tveggja mínútna rokklag og drapst í gær. Guðrún Eva skrifaði einhvers staðar að ástin væri ákveðinn samhljómur milli orða og gjörða. Í Lemmy Kilmister ómaði þessi samhljómur, hann var alltaf í takt, alltaf rétt stilltur, ekki falskur þráður í honum, löngu runninn saman við hljóðfærið, tónlistina og nú flýtur hann út í eterinn. Kannski var hann aldrei „maður“, í þeim skilningi sem við leggjum venjulega í það orð. Með kostum sínum og kenjum og ómannlegum eiginleikum var hann kannski miklu nær því að vera einhvers konar heiðið goð. Og hafi Lemmy verið ás, þarf a.m.k. enginn að efast um hvaða ás hann var.

Ég horfði á aðra seríu af Casa de Papel. Hún var kannski snöggtum betri en sú fyrsta en ekki er þetta enn „gott“ í neinum eiginlegum skilningi. Harry Met Sally endirinn á karabíska barnum varð næstum því til þess að ég henti mér út um gluggann. Þáttaröðin keyrir á engu nema orðspori og cliffhanger-spennu. Maður byrjar að horfa vegna þess að aðrir eru að horfa og eru húkkt – gefur þessu séns í nógu marga þætti til þess að maður vilji sjálfur vita hvað gerist næst. En svo er ekkert þarna nema tómið. Jú og spænskan, ég fer ekki ofan af því að hún gefur þessu í alvöru smá aukastig. Að vísu er hægt að horfa á þetta döbbað – ég er ekki frá því að það gæti verið spennandi líka. Döbb er kúl. *** Ég fór á tvo ljóðaupplestra í Münster. Eða hálfan. Þetta var fjögurra tíma dagskrá og ég sá tvö skáld af fjórum. Hin tvö voru bara á þýsku og án þýðinga og ég gafst upp á því. Skáldin sem ég sá voru Johannes Heldén frá Svíþjóð og Eva Tind frá Danmörku. Þau höfðu bæði um 45 mínútur til að lesa og sátu svo á spjalli í korter á eftir. Eva sýndi ljóðmynd bróðurpartinn af sínum tíma. Þar var hún meðal annars að krota í snjóbreiður – fyrst „istid“ og svo bæta við r-i svo úr varð „ristid“; fyrst „iskoger“ og svo bæta við r-i svo úr varð „riskoger“ og svo framvegis. Johannes las úr sci-fi ljóðum og lét meira að segja í veðri vaka að hann hefði ekki skrifað þau sjálfur heldur algóritmi sem hann smíðaði. Hann hefur áður gert það og gengist við því en sagði fyrir einhverju að hann væri hættur að skrifa og neitaði – góðlátlega – að svara því hvort hann hefði skrifað nýju ljóðin sjálfur. Eitt af því sem var svolítið rætt var tilhneiging algóritmans – sem byggði á orðaforða úr fyrri skrifum Johannesar – til þess að tala um Toyota Landcruiser, sem Johannes mundi ekki til þess að hafa skrifað um. Algóritminn fékk þráhyggju fyrir þessum Landcruiser sem endaði með því að Johannes (og forritarinn hans) þurftu að skrifa reglu um að hann yrði að hætta að nefna þennan helvítis Landcruiser. Þetta mætti töluverðri andstöðu í sal og Johannes viðurkenndi að þetta hefði verið óþarfa inngrip, algóritminn yrði að fá að skrifa það sem hán sýndist. Eva – sem er fædd í Pusan í S-Kóreu en ættleidd til Danmerkur (einsog önnur dönsk skáldkona og vinkona mín Maja Lee Langvad) – las líka ljóð af spegilsíðum, þar sem ljóðin voru eins hægra megin og vinstra megin nema að öðrum megin fengu allir hlutar líkama ljóðmælanda einkunnina „danskur“ en hinumegin „kóreskur“. „Danskir armar mínir umvefja þig“ gæti þá staðið öðrum megin en „Kóreskir armar mínir umvefja þig hinumegin“. Þetta er vandmeðfarið en Eva gerði það mjög vel. *** Ég fór á dróntónleika hjá hinum mikla og fræga og mínimalíska drónlistamanni Phill Niblock. Hvernig lýsir maður dróntónleikum? Ég heyrði þrjú lög – hvert þeirra var kannski korter og samanstóð af einni nótu. Þessi nóta birtist í djúpum drungalegum drónum og háum ískrum og alls konar litbrigðum þar á milli og verkin voru merkileg ólík. Tveir skjáir sýndu vídjóverk – mikið til tré og vatn á hreyfingu en líka fólk á stangli sem beygði sig niður og snerti jörðina og í lokin var fólkið orðið nakið. Phill sat sjálfur aftast og stýrði öllu en á sviðinu – eða á miðju gólfinu í hlöðunni þar sem verkið var flutt – var einleikari. Í fyrsta laginu var það sellóleikari sem lék eina nótu, í næsta var það þverflautuleikari sem gekk á milli fólks og blés í flautuna alveg ofan í andlitinu á manni, lágt og varlega, en í því síðasta var það lítið eitt íturvaxin ung kona í adidasgalla sem dansaði varlega. Það er rosa klikkað fyrir hausinn að sitja í svona hávaða svona lengi. Mér skilst að á meðan það var löglegt hafi Phill alltaf spilað miklu hærra – þetta verður sónn í hausnum á manni og hann fylgir manni langt fram eftir kvöldi. Sennilega hefði maður verið með hann í marga daga ef maður hefði farið fyrir 20-30 árum. *** Ég fór á myndlistarsýningu þar sem hópur listamanna sem kallar sig Global Glitch Gardens safnaði saman rusli á listahátíðinni Natur am Bau (þar sem ég var s.s. staddur á dögunum) og gerði úr því listaverk. Hér er t.d. mynd af gröfu. Svo fóru þau líka í kappsiglingu á hallarsíkinni við Burg Hülshoff. Á svona sólarstrandabátum. En ég rétt missti af því. *** Í safninu í Burg Hülshoff var ljóðskáldið Monika Rinck – ásamt fleirum, en hún stýrði held ég – búin að fikta í og gera alls konar sniðugt. Safnið er í raun bara kastalinn þar sem ljóðskáldið og náttúruvísindamaðurinn Annette von Droste-Hülshoff bjó og alla jafna er hægt að rölta um það með heddfóna á hausnum og fá upplýsingar um málverk og dót. Stór hluti sýningar Rinck og félaga gekk út á að manipúlera þennan audio-túr og bæta í hann – en auk þess var búið að gera alls konar furðulegt, meðal annars líma dauðar flugur í alls kyns mynstur út um allt (en nógu lævíslega til að maður gæti í fyrstu haldið að flugurnar hefðu bara dáið í þessu mynstri). Þá var búið að skipta út einni hillu í hinum virðulega innglerjaða bókaskáp leðurbundinna bóka fyrir ágætis safn af Andrésar-syrpum. *** Ég horfði á mynd sem Tobias Yves-Zintel hafði gert upp úr textum frá mér, Ann Cotten, Hamed Aboud, Maríu Ceciliu Barbetta og Yoko Tawada. Við sátum saman konferans um loftslagsmál – með gleiðlinsu, það var fjallað um allt frá örverum yfir í Bauhaus yfir í gróðurþök í stórborgum – í febrúar og fengum síðan það verkefni að skrifa texta sem átti lauslega að vera út frá bókinni The Shape of Things to Come eftir HG Wells og bíómyndinni Things to Come, sem gerð er upp úr skáldsögunni. Við fórum – og máttum fara – mjög lauslega í kringum þetta allt saman en enduðum öll með texta um tré. Ég kannski mest vegna þess að ég var þegar byrjaður að vinna í texta um tiltekna ösp – sem er síðan skáldsagan Brúin yfir Tangagötuna (sem kemur ekki út um jólin og ég veit ekki hvenær). Annars hefði ég ábyggilega valið að sleppa trjám. Ég hef ekki lesið texta hinna – ég fékk þá á þýsku bara í fyrradag – en við Hamed ræddum svolítið okkar texta svo ég vissi hvaða textabrot hann átti. Við virðumst samt öll hafa skrifað einhvers konar sögu en Tobias fór þá gáfulegu leið að taka ýmist bara brot úr sögunum eða stytta þær mikið og gera úr þessu heild sem meikar meira ljóðrænt sens en narratíft. Mín saga kom öll en án aðalprótagonistans, þess sem horfir á herlegheitin, og verður einsog anekdóta í ljóði. Myndin var mjög ljóðræn og svolítið Roy Anderson-leg. Við höfundarnir vorum ánægð og ég gat ekki betur séð en það væru áhorfendur líka. *** Ég horfði á Paper Tiger uppistandið með Bill Burr. Hann er kannski engin lifandis ósköp að velta sér upp úr því hvað hann megi og megi ekki segja – það er woke-strengur í mönnum einsog Chappelle og ég tala nú ekki um Louis CK, hvað sem líður afboðunum (vinsælasti búturinn úr uppistandi Louis snýst um að konum standi gríðarleg ógn af körlum) – en Bill Burr er meira næntís en svo. Hann gerir sér meira far um að vaða áfram (kannski einsog Ricky Gervais) og bíða svo eftir viðbrögðunum (eða skamma fólk fyrir þau). Ég veit síðan ekki hvort það er rétt að kalla það eðlishyggju, þegar menn segja „konur eru svona“ og „karlar eru svona“ – einsog hann eyddi í sjálfu sér talsverðum tíma í (en gagnrýndi þess á milli sams konar brandara um svarta vs. hvíta). Að einhverju leyti er hann sennilega bara að lýsa veröldinni einsog hún blasir við honum og það væri erfitt að fara að halda því fram að hann færi með fleipur, beinlínis, þótt hann geri nákvæmlega ekkert í því að útskýra hvers vegna hlutirnir eru einsog þeir eru eða gefa í skyn að hann sé í sjálfu sér eitthvað ósáttur við þetta. Ég hugsaði líka eitthvað um tilganginn með ákveðinni kven- eða karlfyrirlitningu – a.m.k. fyrir heterónormatíft fólk. Þetta að geta gargað „konur! djísus!“ eða „karlar! dæmigert!“ Ótrúlega stór hluti lífs hinnar heterónormatífu manneskju fer í að spegla sig í þessu fólki sem maður ýmist þráir eða er ætlast til að maður þrái eða er alls ekki ætlast til að maður þrái. Þegar maður er einn skapar það ákveðna tensjón og þegar maður er í sambandi skapar það aðra tensjón – maður er mjög viðkvæmur fyrir þrám sínum og löngunum, viðkvæmur fyrir þeim sem maður elskar mest o.s.frv. Í raun gildir þetta líka yfir foreldra og börn – sem koma líka oft fyrir í uppistandi og sjálfsævisögum sem problematískar verur. Og auðvitað maka almennt, sama hver kynin er, þótt það sé erfiðara að formúlera þá maka sem „þjóðfélagshóp“ ef maður deilir með þeim kyni. Þetta eru erfið sambönd og kynin verða að statistum fyrir eitthvað sem kveikir samtímis þrá og gremju. Að einhverju leyti kemur upphrópunin og handafórnin líka í staðinn fyrir að maður beini gremju sinni að einstaklingum – oh, mamma! oh, Sigurjón! – eða að kynjakerfinu sem slíku og hlutverkunum sem okkur og öðrum er gert að gegna þar innan. Ég veit ekki hvort það er gott eða slæmt – en það er, hvað sem öðru líður, um það er ég sannfærður. Að því sögðu held ég að ég hefði ekki viljað horfa á þetta með neinni konu sem mér þykir vænt um, eða bara neinni konu, og að því sögðu þá var hann samt mjög fyndinn og alls ekki alltaf úti að aka (þótt hann hafi líka stundum verið úti að aka og þá keyrt hressilega á af og til – en það er líka partur af fjörinu, grínistar eiga ekki að vera nákvæmir greinendur heldur tilraunatrúðar). *** Ég las Trick Mirror eftir Jiu Tolentino eftir að ríkisútvarpið hafði mælt með henni. Hún er að mestu leyti alveg frábær. Þetta er ritgerðarsafn og eðli málsins samkvæmt er maður misánægður með ritgerðirnar. Sú sem fjallaði um þátttöku Jiu í raunveruleikasjónvarpsþætti fannst mér full átakalítil og hún eyðilagði eiginlega líka svolítið fyrir mér alla aðra sjálfsævisögulega þætti bókarinnar. Maður verður svo meðvitaður um hvað hún er meðvituð um eigin ímynd – og auðvitað eru intelektúalar ekkert yfir það hafnir að þurfa, vilja og hanna sjálfa sig sem brand. Ég er ekki frá því að hún hafi eitthvað tekist á við einmitt það en það hefði hreinlega þurft meiri átök í það – meira púður. Sömuleiðis var brúðkaupsgreinin of mikið einsog eitthvað úr Opruhþætti og í einni grein þvældist hún á milli sæborga og kvenna og kvenna sem sæborga og klykkti svo út með að konur þyrftu að læra meira af sæborgum og tortíma heiminum bara – eða, þú veist, vera miskunnarlausari, og þótt ég sé í sjálfu sér ekki ósammála punktinum náði ég bara aldrei að fylgja eftir lógíkinni, hoppin voru of stór. Að þessum aðfinnslum frátöldum er þetta hins vegar alveg svakalegt ritgerðarsafn – ég hefði skallað hvern sem hefði sagt eitthvað þvíumlíkt um sjálfan mig þrítugan (og alls ekki átt það skilið raunar) af því að auðvitað er maður fullorðinn þrítugur en það er fáránlegt að rétt þrítug manneskja sé svona mikil gáfnanegla. Hún er ekki bara mikið lesin – vísar austur og vestur í menningarsöguna, ekki síst í kvennakanónuna – heldur vel lesin, hefur lesið það sem hún hefur lesið mjög ítarlega og maður fær það aldrei á tilfinninguna (einsog maður gerir annars iðulega í svona bókum) að hún sé að nefna bækur bara til að sýna að hún hafi lesið þær (sem er reyndar líka mikilvægt, ég þreytist ekki á því að þakka fólki fyrir að neimdroppa höfundum og verkum, þannig smitast áhugi og athygli, en það er önnur saga). Fyrst og fremst er hún hins vegar ofsalega glögg og hugrökk – og þótt auðvitað örli á því að hún sé að þóknast einhverjum eða fylgja vanahugsun, það er nú einu sinni hið mannlega ástand, þá ryðst hún oftar út úr henni og storkar væntanlegum lesendum sínum á máta sem maður á varla að venjast frá millenníulum (sem eiga að heita aldir upp í bergmálsklefum, aldir upp á eigin bergmáli). Ég reifst fullt við hana í huganum þótt ég væri í grunninn alltaf með henni í liði og er strax farinn að hlakka til að hún gefi út fleiri bækur. Þetta er svona verk sem er líka skilgreinandi fyrir ritgerðina sem slíka – eða blaðamennskuna – einsog Hunter S. Thompson eða Joan Didion eða Tom Wolfe eða Susan Sontag voru einhvern tíma. Unaður að lesa. *** Ég fór á rokktónleika sem voru líka einmannsleikrit. Ljóðskáldið Senthuran Varatharajah flutti mónólóg yfir rokktónlist frá hljómsveitinni Rán. Þemun í leikritinu eða ljóðinu voru mörg og mikið vísað í heimspeki og mikið um óljósar vísanir sem flestar vísuðu samt í „heimili“ og „landamæri“ og „tungumál“ og textinn var feykisterkur og upplesturinn – frekar flatur megnið af tímanum en maður fann þá sterkar fyrir því þegar hann lækkaði eða hækkaði raustina. Sveitin spilar iðnaðarrokk á þrjá gítara og þau voru öll klædd í rauða samfestinga. *** Loks fór ég í bíóið Wolf – sem er líka bar – og sá bíómyndina Synonymes. Þetta er ísraelsk mynd sem gerist í París. Ungur maður flytur til Frakklands eftir herþjónustuna og er kominn með viðbjóð á heimalandi sínu – líkt og afi hans sem flutti frá Lettlandi til Ísrael af svipuðum ástæðum, og líkt og afinn þá hafnar hann meira að segja móðurmálinu og neitar að tala það. Maðurinn kynnist ungu pari, strákurinn í því pari er jafn ríkur og ísraelinn er fátækur. Fyrst býst maður eiginlega við því að þeir byrji saman en það fer nú nær því á endanum að ísraelinn og kærastan byrji saman. Umfjöllunarefnin eru militarisminn/karlmennskan, þjóðernið og stoltið og kyn … ja, kynhvað? Kynverund? Aðalsöguhetjan er regulega allsber og það allra fyrsta sem er sagt um hann í myndinni er að hann sé umskorinn. Eftir dásamlega senu þar sem hann vaknar nýkominn til Frakklands, hoppar yfir íbúðina þvera og endilanga í svefnpokanum sínum, smeygir sér svo úr honum nakinn (manni verður óhjákvæmilega hugsað til bæði endurfæðingar og umskurðs), fer í sturtu, fróar sér, uppgötvar að það er búið að ræna öllu sem hann á og hleypur um allt hús í leit að hjálp áður en hann frýs svo nærri því í hel í sturtunni sinni (parið finnur hann, þannig kynnast þau). Myndin er rosalega hlaðin. Sennilega væri hægt að fylla heila bók einsog símaskrá bara af táknunum í henni – hvernig tónlistin er valin, myndirnar á veggjunum, symbólisminn í öllum gjörðum og orðum og svo framvegis. Mér finnst það gaman þótt það sé auðvitað engin leið að fylgja þessu eftir eða púsla því saman – það verður fljótt einsog með saltkornin sem tvöfaldast á öllum reitum taflborðsins, 1, 2, 4, 8, 16 o.s.frv. (á endanum eru þau á þyngd við jörðina minnir mig). Og hún hangir líka saman á stökum senum frekar en söguboganum. Hún er ekki mikið plottuð, næstum ekkert, en senurnar hver um sig meika sens í heildinni og sumar þeirra (senurnar þar sem hann annars vegar syngur Marselasinn í frönskutíma og hins vegar þar sem hann er að putta sig í rassinn fyrir einhvern klámmyndaframleiðanda sem vill svo að hann fari að tala á hebresku koma upp í hugann) eru ooooooooofsalegar. Hún snertir ekki nema örlítið á málefnum Palestínumanna og sambúðinni þarna niðurfrá en samt fjallar hún auðvitað eiginlega varla heldur um annað. Það – og saga Gyðinga í Evrópu – er toxíkin að baki öllu, ofsinn, harkan. *** Gítarleikari vikunnar er Son House.

Kláraði að lesa Óratorrek. Þetta tók meira á en ég hélt það myndi gera. Sennilega hef ég aldrei lesið meira en eitt ljóð úr bókinni í einu. Fjögur-fimm er alltílagi. En tuttuguogþrjú og mér líður bara einsog ég sé geðveikur – einsog ég þurfi að láta leggja mig inn á spítala. *** Mér finnst næstum jafn fáránlegt að krefjast þess að Robert Downey verði  aftur sviptur ærunni – af hinu opinbera – og mér fannst að hann hefði fengið hana uppreista af hinu opinbera. Minnir reyndar á orðalagið um að skila skömminni. Ég hef bara enga trú á að maður stundi svona viðskipti með … abstrakt hluti? Tilfinningar? Hvað kallar maður æru og skömm? Þetta er líka í takti við það þegar verið er að dæma ummæli „dauð og ómerk“. Maður velur sjálfur hverju maður trúir og fyrir hverjum maður ber virðingu. (Einsog áður segir finnst mér einfaldlega ekki að það ætti að rugla lögmannsréttindum hans við þetta). *** Það er kominn tími á lag. *** *** (Ég valdi fyrst Jailbait með Lemmy og Wendy úr Plasmatics en fattaði svo hvað það hefði verið fáránlega óviðeigandi).